U skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju nastavnici imaju pravo i obavezu da se stručno usavršavaju iz različitih oblasti kroz programe stručnog usavršavanja. Podzakonska regulativa dodatno pojašnjava način realizacije procesa stručnog usavršavanja nastavnika i način izbora autora programa.

Kontinuirani profesionalni razvoj nastavnika prevashodno je u nadležnosti ustanova koje se bave razvojem obrazovanja – Zavoda za školstvo i Centra za stručno obrazovanje, kao i samih obrazovno-vaspitnih ustanova. Realizuje se u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju i podzakonskim aktima, kao i dokumentima koje usvaja Nacionalni savjet za obrazovanje.

Organizacioni aspekti

Stručno usavršavanje nastavnika se ostvaruje kroz različite oblike usavršavanja: individualne, formalne i informalne oblike.

Pravilnikom o organizaciji stručnog usavršavanja nastavnika i načinu izbora autora programa stručnog usavršavanja propisuje se organizacija stručnog usavršavanja nastavnika, vaspitača, stručnih saradnika, saradnika u nastavi i drugih izvođača obrazovno-vaspitnog rada, kao i način izbora autora programa za stručno usavršavanje nastavnika.

Stručno usavršavanje se ostvaruje kroz različite aktivnosti kontinuiranog profesionalnog razvoja, i to:

• programe stručnog usavršavanja;
• korišćenje stručne literature i drugih izvora;
• realizaciju oglednih i uglednih časova/aktivnosti;
• hospitovanje;
• učešće u radu fokus grupa, okruglih stolova, panel diskusija, poster prezentacija, debata i sl;
• sprovođenje akcionih istraživanja;
• učešće u radu profesionalnih mreža na različitim nivoima;
• nacionalne i međunarodne konferencije i naučne skupove.

U organizovanju stručnog usavršavanja Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje pripremaju smjernice stručnog usavršavanja i predlažu prioritetne oblasti stručnog usavršavanja.

Autori programa se biraju putem javnog konkursa koji se raspisuje svake druge godine. Na konkurs se prijavljuje autor programa koji može biti pravno ili fizičko lice koje obavlja obrazovno- vaspitnu ili naučno-istraživačku djelatnost, licencirana ustanova visokog obrazovanja i strukovno udruženje nastavnika. Vrednovanje i stručnu ocjenu programa vrši komisija koju obrazuje Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje.

Programi koji zadovolje predviđene standarde predlažu se Ministarstvu prosvjete, nauke, kulture i sporta za akreditaciju, i objavljuju u katalozima Zavoda za školstvo i Centra za stručno obrazovanje. Katalog programa stručnog usavršavanja nastavnika Zavoda za školsku 2019/2020 i 2020/2021. godinu nudi 360 programa, a katalog  Centra za stručno obrazovanje 85 programa.

Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje kao institucije nadležne za obuku nastavnika realizuju programe obuke organizovanjem seminara stručnog usavršavanja u skladu sa nacionalnom obrazovnom politikom, nalazima eksterne i interne evaluacije škola, kao i istraživanjima obrazovne prakse. Program iz Kataloga, Zavod i Centar mogu da organizuju i na zahtjev obrazovno-vaspitne ustanove,odnosno nastavnika. Nastavnici se prijavljuju za programe podnošenjem prijave Zavodu ili Centru.

Model profesionalnog razvoja na nivou vrtića/škole (PRNV/PRNŠ) uveden je kao dio sistema profesionalnog razvoja u sve vrtiće, osnovne škole, gimnazije, mješovite škole i srednje stručne škole u Crnoj Gori. Sistem se bazira na realizaciji aktivnosti profesionalnog razvoja u samoj obrazovno-vaspitnoj ustanovi. Prilikom planiranja aktivnosti polazi se od procjene sopstvenih potreba ustanove kao institucije i svakog pojedinca u njoj. U tom smislu izrađuje se plan profesionalnog razvoja na niovu ustanove, kao i lični plan profesionalnog razvoja. Aktivnosti PRNŠ-e vodi tim za profesionalni razvoj na čelu sa koordinatorom.

U oblasti stručnog obrazovanja sprovodi se program obuke nastavnika praktične nastave kod poslodavaca. Osposobljavanje nastavnika kod poslodavaca ima za cilj da podrži kontinuirani profesionalni razvoj nastavnika stručno-teorijskih predmeta u stručnom obrazovanju u.

Izmjene Programa andragoškog osposobljavanja nastavnog kadra u cilju njegovog osavremenjavanja, Nacionalni savjet za obrazovanje usvojio je 2019.godine.  U cilju dodatnog uređivanja ove oblasti, shodno Zakonu donesen je i Pravilnik o andragoškom osposobljavanju. Do sada je po ovom programu obučeno 926 nastavnika, instruktora, strucnih saradnika i drugog nastavnog osoblja zaposlenog prije u ustanovama za obrazovanje odraslih.

Inicijative, mjere podrške i finansiranje učešća u kontinuiranom profesionalnom razvoju (KPR)

U cilju kontinuirane podrške i osnaživanja nastavnika formiran je Sistem profesionalnog razvoja nastavnika. Sistem je zasnovan na Opštem zakonu o vaspitanju i obrazovanju, i podržan odgovarajućim pravilnicima, kao i publikacijama u izdanju Zavoda za školstvo.

Najznačajnije komponente tog sistema su obuka nastavnika, organizovan profesionalni razvoj na nivou obrazovno-vaspitne ustanove (u cilju podrške primjeni ovog modela ustanovama je ponuđen priručnik Profesionalni razvoj na nivou škole/vrtića) sistem viših zvanja i proces mentorstva.

Sistem viših zvanja nastavnika uspostavljen je kao motivacioni faktor da podrži nastavnike koji su spremni da se stručno usavršavaju i unapređuju svoja znanja i vještine, te naučeno primijene u praksi. Sistem nudi mogućnost napredovanja nastavnika u jedno od četiri zvanja: nastavnik mentor, nastavnik savjetnik, nastavnik viši savjetnik i nastavnik istraživač.

Pripravnički staž nastavnika početnika realizuje se kroz proces mentorstva. Pružanje podrške nastavniku pripravniku (mentorstvo) jeste proces u kojem nastavnici daju podršku nastavniku početniku kako bi ga uveli u praksu i doprinijeli sticanju određenog iskustva za svrsishodan i uspješno okončan pripravnički staž. Mentorski proces pruža mogućnost profesionalnog razvoja i mentoru i mentorisanom. U tom cilju je vršena obuka nastavnika za sprovođenje ovog procesa u školi, objavljena publikacija Mentorstvo - priručnik za nastavnike i sačinjen Program rada mentora sa nastavnikom pripravnikom

Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju propisano je da finansiranje permanentnog stručnog usavršavanja nastavnika treba da bude obezbijeđeno iz državnog budžeta. Država je takođe u obavezi da obezbijedi sredstva za potrebne sate obuke za sve nastavnike kako bi im bilo omogućeno da obnove licencu za rad na svakih pet godina.

Na Nacionalnom savjetu za obrazovanje usvojeni su katalozi programa stručnog usavršavanja nastavnika za školske 2019/2020. i 2020/2021. godinu, na predlog Zavoda za školstvo i Centra za stručno obrazovanje.