Obrazovne institucije u Crnoj Gori za sve nivoe obrazovanja mogu biti osnovane kao javne i privatne.

Privatnu ustanovu može da osnuje domaće i strano pravno ili fizičko lice.

Da bi privatna ustanova mogla da se bavi obrazovanjem potrebno je da bude licencirana od strane Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Ustanova se može osnovati, ako:

• ima dovoljan broj djece, učenika odnosno polaznika;
• je donešen, odnosno odobren obrazovni program u skladu sa ovim zakonom ili je donijet program obrazovanja, ili je odobren inostrani obrazovni program;
• je obezbijeđen vaspitni, odnosno nastavni i drugi stručni kadar, u skladu sa posebnim propisom;
• je obezbijeđen odgovarajući prostor, nastavna sredstva, oprema i drugo, u skladu sa normativima i standardima;
• su obezbijeđena sredstva za osnivanje i rad;
• su obezbijeđeni higijensko-tehnički uslovi, u skladu sa posebnim propisima.

Osnivač privatne ustanove je dužan da, pored dokaza o ispunjenosti navedenih uslova, podnese i dokaz o uplaćenom osnivačkom ulogu oročenom na tri godine na račun poslovne banke ili garanciju poslovne banke da su obezbijeđena finansijska sredstva u visini potrebnih sredstava za realizaciju programa. Osnivački ulog, odnosno potrebna sredstva za realizaciju obrazovnog programa izračunavaju se u odnosu na cijenu koštanja obrazovanja učenika za određeni obrazovni program i broja učenika za koji se traži licenca.

Dokaz o uplaćenom osnivačkom ulogu ili garancija poslovne banke aktiviraće se u slučaju da osnivač donese odluku o ukidanju ili prestanku rada ustanove prije završetka obrazovanja učenika po obrazovnom programu, na zahtjev organa državne uprave nadležnog za poslove budžeta. Navedena sredstva koristiće se za završetak započetog obrazovanja učenika.

Sadržaj i postupak donošenja obrazovnog programa u privatnoj ustanovi određuje se aktom o osnivanju ustanove. Obrazovni program privatne ustanove postaje javno važeći program kada Nacionalni savjet za obrazovanje utvrdi da odgovara javno važećem programu za pojedinu oblast obrazovanja i vaspitanja. Mjerila za utvrđivanje punovažnosti i jednake vrijednosti obrazovnog programa privatne ustanove sa javno važećim obrazovnim programom donosi Nacionalni savjet, na predlog Zavoda za školstvo, odnosno Centra za stručno obrazovanje.

Ustanova se može osnovati po modelu privatno-javnog partnerstva za oblast obrazovanja. Aktom o osnivanju ustanove uređuje se način rukovođenja i upravljanja ustanovom.

Za izvođenje javno važećeg obrazovnog programa može se dodijeliti koncesija privatnoj ustanovi, domaćem ili stranom pravnom i fizičkom licu koje ispunjava uslove za obavljanje obrazovanja i vaspitanja propisane zakonom.

Visoko obrazovanje ostvaruju ustanove visokog obrazovanja koje su licencirane, u skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju i Pravilnikom o bližim uslovima za osnivanje, obavljanje djelatnosti, postupku licenciranja i načinu vođenja registra ustanova visokog obrazovanja. Ustanove su univerzitet, fakultet, umjetnička akademija i visoka škola. Ustanova se osniva kao javna ili privatna.

Privatnu ustanovu može da osnuje domaće i strano pravno ili fizičko lice.

Ustanova stiče svojstvo pravnog lica upisom u Centralni registar privrednih subjekata.

Akt o osnivanju i ukidanju privatne ustanove donosi osnivač.

Ustanova se može osnovati i obavljati djelatnost, ako ima:

• sertifikat o akreditaciji studijskog programa
• obezbijeđen odgovarajući prostor u vlasništvu ili po osnovu zakupa (učionice, laboratorije, biblioteku, prostorije za vannastavne aktivnosti studenata) nastavna sredstva,opremu i druga sredstva neophodna za obavljanje djelatnosti
• obezbijeđene uslove i nesmetan pristup za lica sa invaliditetom
• obezbijeđeno akademsko osoblje koje je izabrano u akademsko zvanje po propisima Crne Gore, za izvođenje nastave za sve studijske predmete za svaku godinu studija, od kojih najmanje sa jednom trećinom ima zakljuĉen ugovor o radu
• obezbijeđenu jednu polovinu saradnika od ukupnog broja saradnika potrebnih za izvođenje nastave iz svakog studijskog predmeta na svakoj studijskoj godini, sa kojima ima zaključen ugovor o radu
• obezbijeđena finansijska sredstva za osnivanje i obavljanje djelatnosti
• obezbijeđene higijensko-tehniĉke uslove, u skladu sa posebnim propisima.

Smatra se da ustanova ima obezbijeđeno akademsko osoblje iz oblasti medicinskih nauka za kliničke predmete, koje je u radnom odnosu u zdravstvenoj ustanovi kao nastavnoj bazi ustanove.

Osnivač privatne ustanove je dužan da, pored dokaza o ispunjenosti navedenih uslova  podnese i garanciju poslovne banke o oročenim finansijskim sredstvima u visini potrebnih sredstava za realizaciju studijskog programa za period od godinu dana. Potrebna sredstva za realizaciju studijskog programa obračunavaju se na osnovu cijene koštanja obrazovanja studenta za određeni studijski program i broja studenata za koji se traži licenca. Prije isteka roka važenja finansijske garancije ustanova je dužna da, do početka naredne studijske godine, Ministarstvu dostavi dokaz o obezbijeđenim finansijskim sredstvima za obavljanje djelatnosti za narednu studijsku godinu.

Garancija poslovne banke aktiviraće se u slučaju da osnivač donese odluku o ukidanju ili prestanku rada ustanove, odnosno studijskog programa prije završetka obrazovanja studenata po studijskom programu, na zahtjev organa državne uprave nadležnog za poslove finansija.

Sredstva se mogu koristiti samo za završetak obrazovanja studenata.

Za finansiranje studenata na privatnim ustanovama na studijskim programima od javnog interesa i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi mogu se obezbijediti sredstva u budžetu Crne Gore. Kriterijume za utvrđivanje studijskih programa od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi propisuje Vlada, uz prethodno pribavljeno mišljenje Savjeta za visoko obrazovanje.

Vlada, za sredstva koja dodjeljuje privatnoj ustanovi, propisuje određene uslove za njihovo korišćenje i zahtijeva od privatne ustanove da podnese budžet koji je predložen za obavljanje njene djelatnosti za narednu fiskalnu godinu.

Privatna ustanova je odgovorna za zakonitu i namjensku upotrebu sredstava dodijeljenih od strane Vlade i dužna je da Vladi omogući pristup finansijskim knjigama i evidenciji.

Student javne i privatne ustanove visokog obrazovanja ima pravo na:

• smještaj i ishranu u domu;
• studentski kredit;
• stipendiju za najbolje studente;
• participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju;
• zdravstvenu zaštitu u skladu sa posebnim zakonom;
• osnivanje sportskih društava u skladu sa zakonom.

Kriterijume, način, uslove i visinu naknade za ostvarivanje ovih prava propisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.