Nastavni plan i program, predmeti i broj časova
U skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, obrazovni program za sve nivoe obrazovanja sastoji se od opšteg i posebnog dijela.
Opšti dio obuhvata:
- naziv programa;
- naziv nivoa obrazovanja;
- nastavni plan (predmeti i moduli i njihova zastupljenost i raspored, fond časova i broj kreditnih bodova za pojedine predmete i module i ukupan broj časova za sve oblike nastave);
- ciljeve obrazovnog programa;
- uslove za upis, odnosno uključivanje u program;
- trajanje obrazovanja (uključujući kreditno vrednovanje);
- obavezne načine provjeravanja i ocjenjivanja učenika;
- uslove za napredovanje i završetak obrazovanja;
- nivo obrazovanja, odnosno stručne kvalifikacije koje se stiče;
- uslove za završetak pojedinih djelova programa, odnosno modula programa.
Posebni dio obuhvata:
- predmetne programe, odnosno kataloge znanja predmeta (sa ciljevima predmeta, sadržajima i standardima znanja i ishodima učenja, podjelom odjeljenja na grupe, nastavnim sredstvima, okvirnim spiskom literature, materijalnim uslovima za izvođenje nastave, povezanosti predmeta);
- ispitne kataloge;
- način prilagođavanja programa učenicima sa posebnim obrazovnim potrebama;
- način prilagođavanja programa za obrazovanje odraslih;
- način izvođenja obrazovnog programa (za programe u stručnom obrazovanju posebni dio sadrži obim i sadržaj praktičnog obrazovanja koji se realizuje kod poslodavca);
- druga pitanja od značaja za realizaciju obrazovnog programa.
Javno važeći obrazovni program donosi Ministarstvo, na predlog Nacionalnog savjeta za obrazovanje. Opšti dio javno važećeg obrazovnog programa utvrđuje Ministarstvo, na predlog Nacionalnog savjeta za obrazovanje.
U skladu sa Zakonom o stručnom obrazovanju obrazovni program se radi na osnovu standarda kvalifikacije koji objedinjava više standarda zanimanja. Standardi zanimanja mogu biti različitih nivoa zahtjevnosti. Obrazovni programi se vrednuju kreditnim tačkama. Kriterijume za vrednovanje obrazovnih programa donosi Nacionalni savjet za obrazovanje. Obrazovni programi sadrže predmete i module. Modul, odnosno moduli urađeni na osnovu standarda zanimanja omogućava sticanje stručne kvalifikacije, u skladu sa zakonom. Završetkom modula, odnosno završetkom modula i polaganjem dopunskih, odnosno diferencijalnih ispita u skladu sa obrazovnim programom i polaganjem ispita na kraju obrazovanja učenik može steći kvalifikaciju nivoa obrazovanja.
Nastavni plan obrazovnog programa stručnog obrazovanja sadrži obavezni i izborni dio. Obavezni dio sadrži osnovne predmete ili module koji su obavezni za sve učenike određenog obrazovnog programa. Izborni dio obuhvata predmete ili module koje učenik bira prema svojim sklonostima. Izborni dio može biti u funkciji sticanja stručne kvalifikacije ili proširivanja opštih i stručnih znanja.
Okvirne nastavne planove u okviru Metodologije za izradu programa obrazovanja je usvojio Nacionalni savjet za obrazovanje u decembru 2016. godine. U skladu sa ovim dokumentom, pripremaju se nastavni planovi za pojedine obrazovne programe koji sadrže konkretne nazive predmeta i modula.
Nastavni plan sadrži ukupni godišnji fond časova, godišnji fond časova za svaki modul / predmet, kao i godišnji fond časova prema oblicima nastave. Škola sama raspoređuje sedmični broj časova u odnosu na godišnji. Preporučeni sedmični fond časova se dobija podjelom ukupnog broja časova modula sa brojem radnih nedjelja u toku školske godine.
Prilikom izrade obrazovnih programa, broj časova koji je predložen u tabeli može varirati po godinama obrazovanja, a u ukupnom zbiru ostaje isti.
Praktična nastava se odvija u školi i kod poslodavca.
NASTAVNI PLAN ZA NIŽE STRUČNO OBRAZOVANJE
[[{"fid":"954","view_mode":"default","fields":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""},"type":"media","field_deltas":{"1":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""}},"link_text":null,"attributes":{"class":"media-element file-default media-wysiwyg-align-left","data-delta":"1"}}]]
NASTAVNI PLAN ZA TROGODIŠNJE STRUČNO OBRAZOVANJE
[[{"fid":"955","view_mode":"default","fields":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""},"type":"media","field_deltas":{"2":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""}},"link_text":null,"attributes":{"class":"media-element file-default media-wysiwyg-align-left","data-delta":"2"}}]]
NASTAVNI PLAN ZA ČETVOROGODIŠNJE STRUČNO OBRAZOVANJE
[[{"fid":"956","view_mode":"default","fields":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""},"type":"media","field_deltas":{"3":{"format":"default","alignment":"left","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":false,"field_caption[en][0][value]":""}},"link_text":null,"attributes":{"height":"884","width":"726","class":"media-element file-default media-wysiwyg-align-left","data-delta":"3"}}]]
Obrazovni programi stručnog obrazovanja koji nijesu modularizovani mogu se preuzeti ovdje. Na sajtu Centra za stručno obrazovanje www.cso.gov.me mogu se preuzeti modularizovani obrazovni programi, pripremljeni u skladu sa važećom Metodologijom izrade obrazovnih programa.
Nastavne metode i nastavna sredstva
Obrazovno-vaspitni rad u stručnoj školi, u skladu sa Zakonom o stručnom obrazovanju, obuhvata:
- teorijsku nastavu;
- vježbe;
- praktično obrazovanje (praktičnu nastavu);
- dopunsku i dodatnu nastavu;
- praćenje postignuća, provjeravanje i ocjenjivanje znanja učenika;
- stručne ekskurzije;
- profesionalnu praksu;
- slobodne, odnosno vannastavne aktivnosti;
- druge oblike propisane obrazovnim programom.
Teorijska nastava iz opšteobrazovnih i stručno teorijskih predmeta i modula izvodi se u odjeljenjima koja čine učenici istog razreda. Ukoliko su predmetni programi i ishodi učenja isti nastava se može izvoditi za učenike različitih razreda. Profesionalna praksa izvodi se, po pravilu, nakon završetka nastavne godine za učenike koji su praktično obrazovanje ostvarili u objektima škole.
Nastavnici imaju profesionalnu slobodu u načinu organizovanja nastave, primjeni nastavnih metoda, u izboru oblika rada sa učenicima, kao i u izboru zadataka koje postavljaju učenicima u okviru utvrđenog obrazovnog programa.
Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju propisano je da u ustanovi koja ostvaruje javno važeće obrazovne programe upotrebljavaju se udžbenici i nastavna sredstva koji se odobre od strane Nacionalnog savjeta za obrazovanje. Privatne ustanove su dužne da upotrebljavaju udžbenike koje je odobrio Nacionalni savjet za obrazovanje samo za obavezne predmete utvrđene obrazovnim programom, odnosno zakonom. U slučaju ako nema udžbenika koji su odobreni u skladu sa zakonom, u ustanovi se mogu izuzetno da upotrebljavaju i udžbenici koji su predviđeni predmetnim programom. Priprema udžbenika uređena je Zakonom o izdavačkoj djelatnosti i Pravilnikom o postupku pribavljanja, ocjenjivanja, odobravanja i pripreme udžbenika i nastavnih sredstava. Pripremanje rukopisa udžbenika obuhvata: pribavljanje rukopisa, davanje stručne ocjene o njemu, izbor rukopisa i predlaganje da se on odobri za izdavanje i upotrebu. Za pribavljanje rukopisa afirmisana su dva načina: putem konkursa i neposrednim izborom autora. Prioritet je dat konkursu kao instituciji koja potencijalne autore podstiče na rad i stavlja ih u jednak položaj, što je regulisano pravilnicima o izboru rukopisa udžbenika i udžbeničke literature.
Za svaki rukopis udžbenika potrebna je stručna ocjena (recenzija). Recenziju daje Komisija koju čine pet članova i to dva naučna radnika, pedagog, psiholog i nastavnik koji izvodi nastavu iz tog predmeta, kada je riječ o udžbenicima za osnovnu školu, odnosno dva naučna radnika i dva nastavnika koji izvode nastavu iz tog predmeta, prilikom odobravanja udžbenika za srednju stručnu školu. Članovi recenzentske komisije biraju se sa Liste recenzenata, koju usvaja Nacionalni savjet za obrazovanje.