2021

U 2019. godini započela je implementacija IPA projekta „Integracija ključnih kompetencija u obrazovni sistem Crne Gore“. Projekat je trajao 28 mjeseci (31.8.2019. – 30.12.2021) a realizovan je kroz IPA program. 

Glavni ciljevi projekta su bili: 

1. Poboljšanje dostignuća učenika u vezi sa ključnim kompetencijama za cjeloživotno učenje i kvalitetom rada i nastave osnovnog i srednjeg obrazovanja;
2. Unapređenje sistema osiguranja kvaliteta na svim nivoima;
3. Razvijanje obrazovanja i profesionalne kompetencije nastavnika kako u inicijalnom obrazovanju nastavnika, tako i u kontinuiranom profesionalnom razvoju u pogledu integracije ključnih kompetencija u učenju sa posebnim fokusom na STEM discipline.

Na početku projekta je urađena analiza postojećeg stanja kurikuluma za osnovne i srednje škole i analita rezultati nacionalnih i međunarodnih testiranja. Zaključeno je da primjenjivost i funkcionalnost znanja nije na potrebnom nivou, neophodnom za kritičko razmišljanje, konstruktivno rješavanje problema i preuzimanje obaveza i odgovornosti.  Projekat je integrisao sve dosadašnje napore, na svim nivoima obrazovanja, kroz holistički pristup, povezivanjem svega što je do sada razvijeno, kako bi implementacija rezultata projekta omogućila svakom pojedincu razvoj svih njegovih potencijala i primjenu naučenog u različitim situacijama učenja, rada i svakodnevnog života.

Projekat je realizovan kroz 5 komponenti:

1. Razvoj ključnih politika i okvirnih dokumenata
2. Razvoj kurikuluma – Izrada i pregled obrazovnih programa, smjernica i kriterija ocjenjivanja
3. Obuka nastavnika (inicijalna i kontinuirani profesionalni razvoj) o ključnim kompetencijama i STEM-u
4. Osiguranje kvaliteta
5. Analiza ulaznih parametara, procesa i izlaza za STEM  

2019

U 2019. godini započela je implementacija IPA projekta „Integracija ključnih kompetencija u obrazovni sistem Crne Gore“, u okviru kojeg je pripremljen Nacrt okvira za ključne kompetencije u Crnoj Gori, koji će biti osnova za izradu odgovarajućih priručnika za nastavnike.

2018

Transverzalne kompetencije u propisima i drugim dokumentima iz oblasti obrazovanja prepoznate su pod različitim terminima: ključne kompetencije, opšte kompetencije, ključne vještine, meta-kompetencije i dr. Ove vještine se  razvijaju kroz predmetne programe  i međupredmetne teme kroz sve predmete u osnovnim školama, gimnazijama i opšteobrazovnim predmetima u srednjim stručnim školama. U predškolskom vaspitanju i obrazovanje ove vještine se razvijaju  kroz aktivnosti u primarnom programu i kroz posebne programe obrazovanje za održivi razvoj i preduzetničko učenje za uzrast djece od 3 do 6 godina.

Razvoj kompetencije komunikacija na maternjem jeziku sprovodi se kroz predmet  maternji jezik i književnost, koji postoji u svim programima osnovnog, opšteg i stručnog obrazovanja.

U postojećim programima za predškolsko vaspitanje i obrazovanje, osnovno i srednje opšte obrazovanje, kao i  u stručnom obrazovanju izučavaju se strani jezici, i na taj način razvija kompetencija komunikacija na stranom jeziku. U osnovnoj školi se kao prvi strani jezik izučava engleski jezik i to od prvog razreda osnovne škole, dok se sa izučavanjem drugog stranog jezika kreće od šestog razreda. U toku gimnazijskog obrazovanja učenici izučavaju dva strana jezika kao obavezne predmete i treći strani jezik kao izborni, u toku stručnog obrazovanja obavezno je izučavanje jednog stranog jezika, dok je drugi strani jezik  izborni.

Razvijeni su obrazovni programi učenja stranih jezika za odrasle. Svi programi za izučavanje stranih jezika su usklađeni sa Evropskim jezičkim okvirom i akreditovani  od strane Nacionalng savjeta za obrazovanje. Programe stranih jezika za obrazovanje odraslih realizuju licencirani organizatori..

Matematička kompetencija se razvija kroz predmet matematika, ali i predmete u kojima se matematička znanja primjenjuju.

Digitalna kompetencija se razvija kroz predmet informatika koji se izučava u svim obrazovnim programima. U programima stručnog obrazovanja ova kompetencija se razvija i kroz ostale predmete koji povezuju stručne predmete sa informatikom.

Razvijeni su programi obrazovanja za učenje i unapređenje informatičke pismenosti za odrasle i akreditovani od strane Nacionalng savjeta za obrazovanje.

Kompetencija učiti kako učiti realizuje se kroskurikularno, kroz aktivne metode rada nastavnika sa učenicima koje se preporučuju kao metod rada kroz sve obrazovne programe i za sve nivoe obrazovanja. U programu rada psihološko-pedagoške službe je rad sa učenicima na usvajanju novih metoda učenja, te se ova kompetencija izgrađuje i kroz ove aktivnosti. U planovima profesionalnog razvoja nastavnika na nivou škole važna aktivnost je promocija kompetencije učiti kako učiti.

Socijalna i građanska kompetencija koja omogućava učenicima da na efikasan i konstruktivan način učestvuju u društvenom životu i radu i razvijaju lične, međuljudske i međukulturne  sposobnosti, razvija se kroz nastavu svih predmeta i vaspitno-obrazovni proces u cjelini.

Preduzetništvo i preduzetničko učenje kao ključna kompetencija je zastupljeno na svim nivoima obrazovanja. Realizuje se kroz obavezne i izborne predmete i kroskurikularno kao međupredmetna tema.

Program obuke za nastavnike predškolskih ustanova, osnovnih i srednjih škola pod nazivom Preduzetničko učenje - međupredmetna tema u planu i programu je akreditovan i nalazi se u katalogu stručnog usavršavanja nastavnika. Savjetovanja za implementaciju preduzetničkog učenja realizovana su u svim školama u Crnoj Gori.

Predmet Preduzetništvo se kao izborni nudi učenicima osnovne škole. Škole kroz preduzetničke klubove i slične aktivnosti podstiče razvoj kompetencije preduzetništvo. Za nastavnike je urađeno Uputstvo za implementaciju preduzetničkog učenja kroz obavezne predmetne programe u osnovnoj školi.

U oblasti srednjeg opšteg obrazovanja (gimnazijama) predmet preduzetništvo se kao izvorni predmet izučava u I ili II razredu gimnazije. Škole organizuju različite aktivnosti, kao što su preduzetnički klubovi i sl. u okviru vannastavne aktivnosti, kroz koje se kod učenika podstiče razvoj pozitivnih stavova prema preduzetništvu. Za nastavnike gimnazija i nastavnike koji predaju opšteobrazovne predmete u srednjim stručnim školama urađeno je metodološko uputstvo za implementaciju međupredmetne teme Preduzetničko učenje kao ključna kompetencija.

Svi direktori osnovnih i srednjih škola su prošli program obuke za implemetaciju preduzetničkog učenja kroz kompletan školski kurikulum, dok je obuku za implementaciju preduzetničkog učenja kao međupredmetne teme prošlo 25% nastavnika.

Razvoj i promocija preduzetničkog učenja kao ključne kompetencije u stručnim školama počeo je 2004. godine. Sadržaj aktivnosti prate preporuke date u dokumentima EU, kao i savremeni trendovi i pozitivna praksa u oblasti preduzetničkog učenja u razvijenim evropskim državama.

Kod većine obrazovnih programa stručnog obrazovanja u trajanju od četiri godine predmet preduzetništvo je obavezan, dok je kod manjeg dijela programa izborni predmet.

Osnovano je više od 70 preduzeća za vježbu u 15 srednjih stručnih škola u čiji rad je uključeno 1200 učenika i 70 nastavnika. Učenici u okviru ovog predmeta formiraju virtuelna preduzeća za vježbu i radom u njima primjenjuju stečena teorijska i praktična znanja. To je model simulirane kompanije koja posluje u konkurentskom poslovnom okruženju sa ciljem da omogući učenicima:

• sticanje preduzetničkih znanja i vještina;
• razvijanje pozitivnog odnosa prema radu u timu;
• odgovornost u donošenju odluka; i
• povezivanje teorijskog znanja sa praktičnim radom.

Četiri preduzeća za vježbu su osnovana na Ekonomskom fakultetu u Podgorici i u njima učestvuje 60 studenata završne godine.

Izrađen je Priručnik za preduzeća za vježbu za nastavnike i Priručnik za učenike, kao i Program za obrazovanje odraslih lica iz oblasti preduzetništva koji je usvojen od strane Naionalnog savjeta za obrazovanje.

Kulturna svijest i izražavanje razvija se kroz nastavu  na svim predmetima i vaspitno-obrazovni rad u cjelini, prije svega kroz predmete povezane sa muzičkom, scenskom, književnom i vizuelnom umjetnošću.