Finansiranje

Finansiranje visokog obrazovanja u Crnoj Gori regulisano je Zakonom o visokom obrazovanju

U skladu sa Zakonom ustanova može da se finansira iz:           

• sredstava osnivača
• školarina i drugih naknada koje plaćaju studenti
• intelektualnih i drugih usluga
• donacija, poklona i zavještanja
• prihoda od imovine (zakup)
• projekata i ugovora sa međunarodnim, državnim ili privatnim subjektima u svrhu promovisanja nastave, istraživanja i konsultantskih aktivnosti i
• drugih izvora u skladu sa zakonom.

Javna ustanova stiče sredstva iz Budžeta Crne Gore na osnovu normativa i standarda za finansiranje javnih ustanova, uzimajući u obzir broj studenata utvrđen licencom, cijenu koštanja studenta za određeni studijski program i ocjenu kvaliteta rada ustanove iz izvještaja o eksternoj evaluaciji.

Međusobna prava i obaveze između javne ustanove i Vlade za realizaciju studijskih programa I i II ciklusa studija uređuju se ugovorom o finansiranju.

U maju mjesecu 2019. godine, potpisan je Ugovor  o finansiranju između Vlade Crne Gore i Univerziteta Crne Gore, na period od tri godine. Novi, tzv. ugovorni model finansiranja, će prvi put dati jasan uvid u odnos ulaznih i izlaznih parametara, kao i performansi univerziteta, a sve u cilju unapređenja kvaliteta rada na Univerzitetu. Navedeni model finansiranja Univerziteta Crne Gore treba da omogući unapređenje svih komponenti na Univerzitetu, uključujući posebno one koje se odnose na kvalitet, odnos broja studenata i broja profesora, transparentnost u radu i bolji odgovor potrebama tržita rada. Ugovor se odnosi na tri studijske godine, odnosno 2019/2020, 2020/2021. i 2021/2022, koje su obuhvaćene fiskalnim godinama od 2019. do 2022. godine i ima četiri aneksa s indikatorima uspješnosti:

• Aneks 1 – Kvalitet rada ustanove i upisna politika;
• Aneks 2 – Obezbjeđenje kvaliteta;
• Aneks 3 – Informisanje javnosti o radu ustanove;
• Aneks 4 – Unapređenje kvaliteta postojećih studijskih programa, utvrđivanje potrebe nastavka studijskih programa, odnosno ukidanja pojedinih neodrživih studijskih programa.

Djelatnost javne ustanove je, po pravilu, neprofitabilna. Javna ustanova može da promoviše i koristi obrazovne i istraživačke djelatnosti na tržištu radi ostvarivanja prihoda za realizaciju ciljeva visokog obrazovanja, koji se koristi za unapređivanje nastavne i naučnoistraživačke djelatnosti, u skladu sa svojim finansijskim planom.Ustanova je dužna da prethodno pribavi saglasnost Vlade, kada ta djelatnost uključuje ili bi mogla uključiti korišćenje prava bilo koje značajnije intelektualne svojine, u bilo kojim literarnim, umjetničkim ili naučnim radovima, naučnim otkrićima, projektima, izumima, robi ili uslugama koje se, u cjelini ili djelimično, neposredno ili posredno, obezbjeđuju i iz sredstava budžeta Crne Gore.

Javna ustanova može da osniva inovacioni centar, centar izvrsnosti, centar za transfer tehnologija, naučno-tehnološki park i druge organizacije za obavljanje inovacione djelatnosti i pružanje infrastrukturne podrške za razvoj inovacija i komercijalizaciju rezultata istraživanja i umjetničkog rada.

Vlada može za sredstva koja se dodjeljuju javnoj ustanovi za nastavu i istraživanje, propisati određene uslove za njihovo korišćenje, koji se odnose na:

• sticanje, upotrebu i raspolaganje zemljištem, zgradama i opremom;
• visinu i korišćenje školarine i drugih plaćanja koja se propisuju studentima;
• transfer sredstava raspoređenih za studijske programe.

Osnivač obezbjeđuje sredstva javnoj ustanovi za:

• materijalne troškove, tekuće i investiciono održavanje
• zarade zaposlenih u skladu sa zakonom, kolektivnim ugovorom i aktom o organizaciji i sistematizaciji radnih mjesta
• opremu i bibliotečki fond
• obavljanje naučnoistraživačkog, odnosno umjetničkog rada, koji je u funkciji podizanja kvaliteta nastave
• naučno i stručno usavršavanje zaposlenih
• baze podataka i informacioni sistem
• rad Studentskog parlamenta i vannastavne aktivnosti studenata
• uspostavljanje jednakih uslova studiranja za sve studente (nesmetan pristup, boravak i rad)
• druge namjene u skladu sa zakonom.

Normative i standarde za finansiranje javnih ustanova donosi Vlada.

Izdvojena sredstva iz budžeta Crne Gore za Univerzitet Crne Gore u posljednje četiri godine pokazuju porast ulaganja u visoko obrazovanje, odnosno Univerzitet Crne Gore posebno.

[[{"fid":"1786","view_mode":"wysiwyg","fields":{"format":"wysiwyg","alignment":"","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":"Budzet UCG 2016-2019","field_caption[en][0][value]":""},"type":"media","field_deltas":{"1":{"format":"wysiwyg","alignment":"","field_file_image_alt_text[en][0][value]":false,"field_file_image_title_text[en][0][value]":"Budzet UCG 2016-2019","field_caption[en][0][value]":""}},"link_text":null,"attributes":{"title":"Budzet UCG 2016-2019","class":"media-element file-wysiwyg","data-delta":"1"}}]]

Finansijska autonomija i kontrola

Organ rukovođenja ustanove je odgovoran za zakonitu i namjensku upotrebu sredstava obezbijeđenih u skladu sa ovim zakonom. U poslovanju ustanove obezbjeđuje se nezavisna spoljnja i unutrašnja finansijska kontrola. Način vršenja unutrašnje finansijske kontrole uređuje se statutom ustanove.Vlada može u vršenju spoljne kontrole da imenuje nezavisnog ovlašćenog revizora radi ispitivanja finansijskog stanja ustanove koja stiče sredstva iz budžeta Crne Gore. Organ upravljanja ustanove je dužan da obezbijedi saradnju prilikom finansijske kontrole.

Vlada će od ustanove koja stiče sredstva iz budžeta Crne Gore da zatraži povraćaj dodijeljenih sredstava, ukoliko je nalazom nezavisnog i ovlašćenog revizora utvrđena nezakonita i nenamjenska upotreba sredstava.

Javna ustanova može da investira sredstva u obrazovne ili istraživačke svrhe, uz saglasnost Vlade, pod uslovom:

• da se ugovorom ne terete sredstva iz budžeta Crne Gore; i
• da se sredstva iz budžeta Crne Gore ne izlažu riziku.

Školarine na javnim ustanovama visokog obrazovanja

U skladu sa Zakonom o visokom obrazovanju:

• studenti I i II ciklusa studija na javnim ustanovama ne plaćaju naknadu za studiranje
• studenti III ciklusa studija na javnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje
• studenti I, II i III ciklusa studija na privatnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje.

Samofinansirajući studenti koji su započeli studije prije 2017/18. na Univerzitetu Crne Gore (jedini javni univerzitet) plaćaju školarinu od 500 do 1.000 eura godišnje, u zavisnosti od profila studija, dok na Fakultetu za crnogorski jezik i književnost, samostalna javna ustanova, studenti plaćaju 400 eura godišnje. U državnim institucijama iznos školarine utvrđuje upravno tijelo ustanove uz saglasnost Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta. Samofinansirajući studenti koji su započeli studije prije 2017/18. i položili sve ispite i imali dobre rezultate,  odnosno ostvarili 60 ECTS kredita, imaju pravo da se u narednoj godini finansiraju iz budžeta.  

Visinu naknade koju plaćaju studenti I i II ciklusa koji ne ostvare 45 ECTS kredita, na javnim ustanovama utvrđuje organ upravljanja, uz saglasnost Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta. Naime, u skladu sa Zakonom, studenti koji ostvare 45 ECTS ili više ostaju državni subvencionirani. Student koji se finansira iz budžeta Crne Gore i ima manje od 45 ECTS kredita u prvi put upisanoj studijskoj godini može da nastavi studije u statusu studenta koji se sam finansira.

Studenti s invaliditetom na javnim i privatnim ustanovama oslobađaju se plaćanja naknade.

Stranac ima pravo upisa na studijske programe u Crnoj Gori pod jednakim uslovima kao i crnogorski državljani, u skladu sa Zakonom i statutom ustanove.

Finansijska podrška porodicama studenata

Nema opredijeljenih sredstava za finansijsku podršku porodicama studenata.

Finansijska podrška studentima

Student ima pravo na:

• smještaj i ishranu u domu
• studentski kredit
• stipendiju za najbolje studente
• participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju
• zdravstvenu zaštitu u skladu sa posebnim zakonom
• osnivanje sportskih društava u skladu sa zakonom.

Kriterijume, način, uslove i visinu naknade za ostvarivanje prava propisuje Ministarstvo, posebnim aktom  pod nazivom Pravilnik o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza

Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, u skladu sa Konkursom utvrđenim kriterijumima, sufinansira kandidatima školarine na magistarskim i doktorskim studijama u zemlji i inostranstvu i putne troškove za studijske boravke u inostranstvu Konkurs se objavljuje jedanput godišnje u dnevnim novinama i na web stranici Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta

Studentski krediti

Studentski krediti se dodjeljuju u skladu sa  Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza  studentima ustanova visokog obrazovanja koji su prvi put upisali semestar odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program.

Kriterijum za dodjelu kredita je uspjeh u prethodnoj godini školovanja. Pod jednakim uslovima u pogledu uspjeha prednost na kredit imaju studenti čiji roditelji, odnosno staratelji ostvaruju pravo na materijalno obezbjeđenje po propisima o socijalnoj zaštiti.

Kredit se ostvaruje u mjesečnom novčanom iznosu, najmanje u visini učešća studenta u cijeni smještaja i ishrane u domu uvećano za 25%. Rješenje o visini iznosa kredita donosi ministar za svaku studijsku godinu. Prosječni iznos kredita je 45 eura mjesečno i isti se isplaćuje u deset mjesečnih rata.

Korisnik kredita je obavezan da počne da vraća kredit u roku od godinu dana od dana kada je po statutu ustanove visokog obrazovanja bio dužan da završi studije, a najduže 18 mjeseci. Od obaveze vraćanja kredita u potpunosti, oslobađa se student koji studije završi u roku propisanom statutom ustanove visokog obrazovanja za završetak studija za redovno trajanje studijskog programa, sa prosječnom ocjenom od 9,00 do 10.

Studenti s invaliditetom, bez obzira na postignuti uspjeh i dužinu studiranja, su oslobođeni obaveze vraćanja kredita.

Svake godine na osnovu posebnog Konkursa Ministarstvo dodjeljuje 3.400 studentskih kredita, odnosno studentski kredit dobija 14,50% studenata.

U skladu sa Programom rada Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta za 2021. godinu, Ministarstvo je u julu 2021. godine raspisalo konkurs za dodjelu studentskih kredita za studijsku 2021/2022. godinu. Za akademsku 2021/2022. godinu za studentski kredit konkurisalo je 4.354 studenta a odobreno je 3.359 kredita (2958 korisnika u Crnoj Gori i 401 korisnika kredita koji studiraju van Crne Gore). Krediti se kreću u rasponu od 38,00 eura do 53,00 eura mjesečno, što pokiriva troškove koje student ima prilikom plaćanja ishrane i smještaja u studentskim domovima u Crnoj Gori.

Studentske stipendije

U Crnoj Gori ne dodjeljuju se stipendije na osnovu socio-ekonomskom statusa studenta. Stipendije se dodjeljuju u skladu sa Pravilnikom o kriterijumima, načinu, uslovima i visini naknade za ostvarivanje prava na smještaj i ishranu u domu, studentski kredit, stipendiju i participaciju prevoza  studentima koji su:

• najbolji na drugoj i narednim godinama studija,
• koji su prvi put upisali semestar studijske godine,
• nijesu gubili ni jednu godinu tokom studija,
• odnosno  studentima koji u određenim naučnim disciplinama posjeduju osobite sklonosti za naučni ili umjetnički rad i posjeduju nagrade stečene na međunarodnim i državnim takmičenjima.

Stipendije se dodjeljuju studentima u skladu sa kriterijumima Konkursa koji raspisuje Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta najmanje mjesec dana prije početka akademske godine.

Maksimalni iznos stipendije je 86 eura mjesečno i isplaćuje se u 10 mjesečnih rata.

Stipendije se dodjeljuju isključivo studentima prvog ciklusa studija.

Pored stipendije Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta, u skladu sa kriterijumima utvrđenim godišnjim konkursom za sufinansiranje školarine na magistarskim i doktorskim studijama u zemlji i inostranstvu i putnih troškova za studijske boravke u inostranstvu, sufinansira školarinu kandidatima master studija u iznosu do 500 eura, a za studente doktorskih studija u iznosu do 1.000 eura.

Za studente s invaliditetom Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta je od studijske 2018/19 Pravilnikom utvrdilo posebnu kvotu za dodjelu stipendija.

Stipendiju u skladu sa utvrđenim kriterijumima dobija 1,5% studenata.

U skladu sa Programom rada Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta za 2021. godinu, Ministarstvo je u julu 2021. godine raspisalo konkurs za dodjelu stipendija najboljim studentima za studijsku 2021/2022. godinu. Za stipendije najboljim studentima podnesena su 464 zahtjeva a dodijeljeno je 255 stipendija (190 za studente koji studiraju u Crnoj Gori i 65 van Crne Gore). Stipendija iznosi 86,00 eura mjesečno. 

Raspisan je i Konkurs za sufinansiranje školarine na magistarskim i doktorskim studijama u zemlji i inostranstvu i putnih troškova za studijske boravke u inostranstvu kojim će se sufinansirati školarina za 60 kandidata upisanih u prvu godinu magistarskih studija, odnosno 24 kandidata upisanih u prvu godinu doktorskih studija u zemlji i inostranstvu. Za sufinansiranje magistarskih studija prijavilo se 48 kandidata od kojih je školarinu dobilo 34 kandidata (iznos od 500,00 €), dok se za doktorske studije prijavilo 23 kandidata od kojih je 14 ostvarilo pravo na školarinu (iznos od 1.000,00 €).

Smještaj u studentskom domu  

Pravo na smještaj u domu mogu ostvariti:

• učenici koji se školuju van mjesta stanovanja, koji su prvi put upisani u određeni razred u tekućoj školskoj godini,
• studenti koji se školuju van mjesta stanovanja, koji su prvi put upisali semestar odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program, i
• učenici koji pohađaju neku od srednjih škola u Crnoj Gori.

Ukoliko nakon raspodjele mjesta studentima, u domu ostane slobodnih mjesta, pravo na smještaj po ekonomskoj cijeni mogu ostvariti i studenti postdiplomskih magistarskih i doktorskih studija, koji nijesu u radnom odnosu, školuju se van mjesta stanovanja, a koji su po prvi put upisali semester odgovarajuće godine studija i nijesu mijenjali studijski program.

Učenici i studenti s posebnim obrazovnim potrebama ostvaruju pravo na smještaj  uz uvažavanje njihovih posebnih potreba.

Studentski dom u okviru svojih smještajnih kapaciteta namjenski opredjeljuje do 5% kapaciteta za smještaj studenata iz najosjetljivijih grupa stanovništva i korisnicima materijalnog obezbjeđenja po propisima o socijalnoj zaštiti.

Smještaj i ishranu u studentskim domovima u  Podgorici, Nikšiću, Cetinju i Kotoru, u skladu sa utvrđenim kriterijumima Konkursa, ostvaruje 2.222 studenta. Ishranu po subvencioniranim cijenama koristi 3164 studenta. Cijena smještaja i ishrane u studentskom domu je 117,80 eura, od čega država subvencionira 88,40 eura, dok je cijena ishrane 92,70 eura, od čega država subvencionira 69,60 eura.

Pravo na participaciju prevoza u prigradskom saobraćaju koristi 1686 učenika i studenata, a pravo na participaciju prevoza u međugradskom saobraćaju koristi 864 učenika i studenata. 

Privatno obrazovanje

Za finansiranje studenata na privatnim ustanovama na studijskim programima od javnog interesa i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi mogu se obezbijediti sredstva u budžetu Crne Gore. Kriterijume za utvrđivanje studijskih programa od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi propisuje Vlada, uz prethodno pribavljeno mišljenje Savjeta za visoko obrazovanje.

Na osnovu kriterijuma Vlada donosi odluku o studijskim programima od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi za svaku studijsku godinu.

Vlada, na osnovu odluke, uz mišljenje Savjeta, utvrđuje broj studenata i visinu sredstava za finansiranje studenata na studijskim programima od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi za svaku studijsku godinu.

Visina sredstava utvrđuje se na osnovu normativa i standarda za finansiranje studijskih programa od javnog interesa na privatnim ustanovama i koji se ne realizuju na javnoj ustanovi, koje donosi Vlada.

Vlada, za sredstva koja dodjeljuje privatnoj ustanovi, propisuje određene uslove za njihovo korišćenje i zahtijeva od privatne ustanove da podnese budžet koji je predložen za obavljanje njene djelatnosti za narednu fiskalnu godinu.

Privatna ustanova je odgovorna za zakonitu i namjensku upotrebu sredstava dodijeljenih od strane Vlade i dužna je da Vladi omogući pristup finansijskim knjigama i evidenciji. Studenti I, II i III ciklusa studija na privatnim ustanovama plaćaju naknadu za studiranje, u visini koju utvrdi organ upravljanja ustanove. Školarine se na osnovnim studijama kreću od 1.350 do 2.500 eura po godini.