Vrste ustanova

Zakonom o gimnaziji  propisano je da se gimnazija osniva kao javna ili privatna ustanova, po proceduri koja je utvrđena Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju. Gimnazija se osniva kao opšta i specijalistička gimnazija. U opštoj gimnaziji mogu se u posebnim odjeljenjima realizovati posebni obrazovni programi specijalističke gimnazije (matematička, filološka, i sl.), uz odobrenje organa državne uprave nadležnog za poslove prosvjete. U sportskoj gimnaziji realizuje se program opšte gimnazije sa prilagođenim izvođenjem.

Geografska dostupnost

U skladu sa odredbama Opšteg zakona o obrazovanju i vaspitanju, javne ustanove osnivaju se u skladu sa mrežom ustanova. Mrežu ustanova donosi Vlada, na osnovu mjerila i kriterijuma. Mjerila i kriterijumi za utvrđivanje mreže ustanova su:

1. broj i uzrast djece na određenom području;
2. specifičnost područja;
3. razvojne specifičnosti područja;
4. obezbjeđivanje jednakih uslova za sticanje obrazovanja;
5. finansijske mogućnosti Crne Gore.

Osnivač javne ustanove može biti Država, odnosno opština, glavni grad ili prijestonica. Privatnu ustanovu može da osnuje domaće i strano pravno ili fizičko lice. Gimnaziju, kao javnu ustanovu, može osnovati Država ili glavni grad, odnosno prijestonica.

Mrežu ustanova srednjeg obrazovanja koje realizuju obrazovne programe opšteg obrazovanja u Crnoj Gori u školskoj 2019/2020. godini čini dvanaest gimnazija, deset mješovitih škola koje realizuju programe opšteg srednjeg obrazovanja i jedan obrazovni centar koji realizuje i program osnovnog obrazovanja. U gimnazijama u Tuzima, Ulcinju i Plavu nastava se realizuje na albanskom i crnogorskom jeziku. U ukupno 22 opštine realizuju se programi gimnazijskog obrazovanja. Postoji i jedna privatna gimnazija (Ulcinj).

Gimnazijsko i stručno obrazovanje u Crnoj Gori realizuje se u školskoj 2021/2022. godini u 51 školi, od toga je 10 gimnazija, 12 mješovitih škola, 2 obrazovna centra, ostalo su stručne škole u koje su uključene i škole iz oblasti muzičke i likovne umjetnosti. Pored toga, programe obrazovanja odraslih realizuje i 117 licenciranih organizatora obrazovanja odraslih.

U zavisnosti od udaljenosti mjesta prebivališta učenika od škole učenik u skladu sa kriterijumima utvrđenim Pravilnikom o kriterijumima i načinu prijema učenika u domove učenika i ostvarivanju prava na participaciju prevoza ostvaruje pravo na smještaj u domu i participaciju troškova prevoza. Prijem učenika u dom vrši se na osnovu konkursa, koji raspisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta. Prijem učenika u domu vrši se na osnovu konkursa koji raspisuje Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta. Pravo na participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju ostvaruju učenici srednje škole, koji putuju pet i više kilometara do škole.

Pravo na participaciju prevoza u prigradskom i međugradskom saobraćaju, u iznosu od 20% od cijene karte, ostvaruju učenici koji putuju pet i više kilometara do škole. Učenici čiji roditelji, odnosno staratelji ostvaruju pravo na materijalno obezbjeđenje po propisima o socijalnoj zaštiti, ostvaruju pravo na participaciju prevoza u iznosu od 50% od cijene karte.

Uslovi upisa i izbor škola

Zakonom o gimnaziji propisano je da se u prvi razred gimnazije, odnosno u obrazovni program opšteg srednjeg obrazovanja može se upisati lice koje je završilo osnovno obrazovanje, a ima manje od 17 godina života.

Upis učenika u I razred gimnazije vrši se na osnovu Pravilnika o načinu, postupku i vrednovanju kriterijuma za upis učenika u gimnaziju ("Službeni list RCG", broj 21/05 i "Službeni list CG", br. 28/16 i 18/18) i Rješenja o utvrđivanju minimalnog broja bodova potrebnih za upis u gimnaziju i četvorogodišnju stručnu školu, kojeg, za svaku školsku godinu, donosi ministar prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Zakonom je takođe propisano da se upis učenika u gimnaziju vrši na osnovu:

1. opšteg uspjeha u posljednja tri razreda osnovne škole;
2. uspjeha na eksternoj provjeri znanja na kraju osnovne škole;
3. uspjeha iz tri nastavna predmeta u posljednja tri razreda u osnovnoj školi koji su značajni za sticanje obrazovanja
4. rezultata sa državnih i međunarodnih takmičenja odnosno dodijeljenog priznanja.

Pravilnikom o načinu, postupku i vrednovanju kriterijuma za upis učenika u gimnaziju propisan je način vrednovanja kriterijuma za upis.

Uspjeh na eksternoj provjeri znanja, iz maternjeg jezika, matematike i jednog predmeta koji učenik izabere, vrednuje se tako što ocjena odličan (5) nosi 10 bodova, ocjena vrlo dobar (4) nosi 7 bodova, ocjena dobar (3) nosi 4 boda i ocjena dovoljan (2) nosi 1 bod.

Opšti uspjeh u posljednja tri razreda osnovne škole iskazuje se brojem bodova tako što se saberu srednje ocjene opšteg uspjeha u posljednja tri razreda i pomnože sa brojem tri (3). Ukupan broj bodova zaokružuje se na dvije decimale.

Uspjeh iz maternjeg jezika, matematike i dva predmeta od značaja za dalje školovanje u posljednja tri razreda osnovne škole vrednuje se tako što se pojedinačne ocjene iz tih predmeta saberu i njihov zbir podijeli sa brojem dva (2). Predmeti od značaja za dalje školovanje pri upisu učenika u I razred opšte gimnazije su strani jezik i fizika.

Rezultati učenika osnovne škole postignuti na pojedinačnim takmičenjima iz nastavnih predmeta vrednuju se na način što se kandidatu koji je u posljednjem ciklusu osnovne škole osvojio jedno od prva tri mjesta, nagrade, odnosno medalje, dodjeljuju sljedeći bodovi:

1. međunarodno takmičenje: prvo mjesto, prva nagrada, odnosno zlatna medalja - 20 bodova; drugo mjesto, druga nagrada, odnosno srebrna medalja -18 bodova; treće mjesto, treća nagrada, odnosno bronzana medalja - 15 bodova;
2. državno takmičenje: prvo mjesto, odnosno prva nagrada - 15 bodova; drugo mjesto, odnosno druga nagrada - 13 bodova; treće mjesto, odnosno treća nagrada - 10 bodova.

Diploma “Luča” vrednuje se sa 12 bodova.

Kao poseban uslov za upis u odjeljenje specijalističke gimnazije-filološke, je da kandidat na eksternoj provjeri znanja iz nastavnog predmeta crnogorski - srpski, bosanski, hrvatski, odnosno maternji jezik i književnost ostvari ocjenu odličan (5) i iz stranog jezika, kao nastavnog predmeta koji je izabrao, ostvari ocjenu odličan (5).

Kao poseban uslov za upis u odjeljenje specijalističke gimnazije - matematičke, potrebno je da kandidat na eksternoj provjeri znanja iz matematike ostvari ocjenu odličan (5).

Za upis u gimnaziju u kojoj se nastava izvodi na stranom jeziku kandidat u posljednjem ciklusu osnovne škole treba da ima ocjenu pet (5) iz stranog jezika na kojem se izvodi nastava.

Za upis u odjeljenje specijalističke gimnazije – sportske, potrebno je da je kandidat:

• ostvojio medalju na nacionalnom sportskom takmičenju, što nosi 10 bodova;
• nastupao za nacionalnu reprezentaciju, u određenom sportu koji je na programu Olimpijskih i Paraolimpijskih igara, što nosi 8 bodova;
• član kluba koji se takmiči u nacionalnom šampionatu u sportu koji je na programu Olimpijskih i Paraolimpijskih igara, što nosi 6 bodova;
• osvojio medalju na nacionalnom školskom takmičenju, što nosi 4 boda;
• član školskog društva koji se takmiči na nacionalnom školskom takmičenju, što nosi 2 boda.

Izuzetno, kandidat pripadnik romske i egipćanske populacije koji želi da se upiše u prvi razred gimnazije, ostvaruje dodatnih šest (6) bodova po principu afirmativne akcije u skladu sa odgovarajućim strateškim dokumentom.

Uzrast i grupisanje učenika

Zakonom o gimnaziji propisano je da se u prvi razred gimnazije odnosno u obrazovni program opšteg srednjeg obrazovanja može se upisati lice koje je završilo osnovno obrazovanje, a ima manje od 17 godina života.

Upis učenika u gimnaziju vrši na osnovu: opšteg uspjeha u posljednja tri razreda osnovne škole, uspjeha na eksternoj provjeri znanja na kraju osnovne škole, uspjeha iz tri nastavna predmeta u posljednja tri razreda u osnovnoj školi koji su značajni za stičanje obrazovanja, rezultata sa državnih i međunarodnih takmičenja odnosno dodijeljenog priznanja, kao i na osnovu utvrđenog minimalnog broja bodova potrebnih za upis u gimnaziju, o čemu rješenje donosi ministar.

Članom 7 Pravilnika o normativima i standardima za sticanje sredstava iz javnih prihoda za ustanove koje realizuju javno važeće obrazovne programe propisano je da odjeljenje istog razreda u opštoj gimnaziji može imati najmanje 26 učenika, u skladu sa obrazovnim programom.

U skladu sa navedenim Pravilnikom, ako se u odjeljenje gimnazije, odnosno grupu uključe učenici s posebnim obrazovnim potrebama broj učenika u odjeljenju, odnosno grupi se može smanjiti do 10% u odnosu na najmanji broj učenika u odjeljenju, odnosno grupi utvrđen ovim pravilnikom. U odjeljenje se može uključiti najviše dva učenika s posebnim obrazovnim potrebama.

Prilikom formiranja grupa u ustanovi za opšteobrazovne predmete broj učenika u grupi je jednak broju učenika u odjeljenju utvrđenim zakonom i obrazovnim programom. Broj učenika u grupi za izborne predmete je po pravilu, jednak broju učenika u odjeljenju, s tim da ne može biti manji od 20 učenika jednog razreda.

U ustanovi koja ima jedno, odnosno dva odjeljenja jednog razreda mogu se formirati dvije, odnosno tri grupe za nastavu izbornih predmeta u tom razredu. U ustanovi se uz odobrenje Ministarstva, mogu formirati i grupe od učenika različitih razreda ako se radi o grupi za izborni predmet čije izučavanje nije vezano za razred.

Izuzetno od navedenog, ustanova može uz odobrenje Ministarstva, bez obzira na broj učenika u grupi za izborne predmete koji su dopuna maturskog standarda, da formira još:

• šest grupa za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima manje od pet odjeljenja gimnazije;
• pet grupa za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima manje od devet odjeljenja gimnazije;
• četiri grupe za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima manje od 13 odjeljenja gimnazije;
• tri grupe za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima manje od 17 odjeljenja gimnazije;
• dvije grupe za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima manje od 21 odjeljenja gimnazije;
• jednu grupu za izborne predmete, ako ukupno u ustanovi ima 21 ili više odjeljenja gimnazije.

Zahtjev za odobravanje dodatnih grupa za izborne predmete ustanova je obavezna dostaviti Ministarstvu prosvjete, nauke, kulture i sporta najkasnije sedam dana prije početka školske godine.

Organizacija školske godine

Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju propisano je da školska i nastavna godina počinju, po pravilu, 1. septembra. Obrazovno-vaspitni rad (nastavna godina) obuhvata dva polugodišta, odnosno četiri klasifikaciona perioda. Početak nastavne godine, vrijeme organizovanja obrazovno-vaspitnog rada i klasifikacioni periodi u toku nastavne godine utvrđuje se školskim kalendarom koji, na početku školske godine, donosi ministar nadležan za poslove prosvjete.

Nastavna godina traje najmanje 180 radnih dana, za učenike završnog (četvrtog razreda) najmanje 165 radnih dana. Ako se ne ostvari broj nastavnih časova iz pojedinih predmeta utvrđenih obrazovnim programom, nastavna godina se produžava dok se ne ostvari utvrđeni broj časova, ali ne više od 10 radnih dana.

Za 2021/2022. godinu, školski kalendar definiše da prvi klasifikacioni period počinje u četvrtak - 2. septembra i završava se u petak, 29. oktobra 2021. Drugi klasifikacioni period počinje u srijedu, 3. novembra i završava se u petak, 31. decembra 2021. Treći klasifikacioni period počinje u ponedeljak 24. januara i završava se u četvrtak – 31. marta 2022. Četvrti klasifikacioni period počinje u petak 1. aprila 2022. i završava se u petak – 10. juna 2022. Četvrti klasifikacioni period za učenike završnih razreda počinje u srijedu – 1. april i završava se u četvrtak - 19. maja 2022. Zimski raspust počinje u subotu 1. januara 2022. i završava se u nedelju 23. januara 2022. Ljetnji raspust počinje u subotu 11. juna i završava se u srijedu 31. avgusta 2022. Za učenike koji imaju individualni ugovor o obrazovanju, vrijeme za organizovanje praktične nastave se realizuje u skladu sa zakonom i individualnim ugovorima o obrazovanju.

Organizacija školskog dana i nedjelje

Nastava se organizuje u petodnevnoj radnoj sedmici. Izuzetno, u slučaju nadoknade nastavnog radnog dana, nastava se može organizovati i subotom.

U toku jedne sedmice učenici mogu imati do 32 časa, s tim što sedmični fond časova ne može iznositi više od 35 časova, uključujući i obavezne izborne sadržaje. Nastavni čas traje 45 minuta. Za iste ili srodne nastavne oblasti mogu se predvidjeti blok časovi. U toku jednog dana učenici mogu imati najviše sedam časova nastave.

U toku nastavnog radnog dana između prvog i drugog, trećeg i četvrtog, petog, šestog i sedmog časa učenici imaju 5 minuta pauzu (mali odmor), a između drugog i trećeg i četvrtog i petog časa 15 minuta pauze (veliki odmor).

Obrazovno-vaspitni rad u ustanovi se može prekinuti samo u naročito opravdanim slučajevima (epidemija, elementarna nepogoda i sl.). Za prekid rada ustanove u slučaju epidemije potrebno je pribaviti mišljenje nadležne zdravstvene ustanove. Odluku o prekidu obrazovno-vaspitnog rada u trajanju do pet dana, donosi direktor ustanove, a preko pet dana Ministarstvo, a za privatnu ustanovu osnivač.

U skladu sa Zakonom o državnim i drugim praznicima učenik ima pravo da odsustvuje u vrijeme državnih i vjerskih praznika koje praznuje.