Obrazovanje i vaspitanje ostvaruje se u predškolskoj ustanovi, školi, obrazovnom centru, resursnom centru, kod organizatora za obrazovanje odraslih i u domu učenika. Obrazovanje i vaspitanje je djelatnost od javnog interesa. Obrazovno-vaspitni rad u ustanovi obavljaju: nastavnici, vaspitači, stručni saradnici, saradnici u nastavi i drugi izvođači obrazovno-vaspitnog rada. Nastavnici u javnim ustanovama se zapošljava na osnovu javnog konkursa, u skladu sa zakonom.

Uslovi rada u obrazovno-vaspitnim ustanovama određeni su radnim zakonodavstvom i zakonodavstvom koje se odnosi na javne službenike i obrazovanje. Specifični aspekti poput pripravničkog staža, stručnog ispita i usavršavanja i napredovanja nastavnika određeni su Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju i pravilnicima koje donosi Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Za pitanja koja se odnose na uslove rada nastavnika nadležni su Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta i obrazovno-vaspitne ustanove. Uslovi rada definisani su nacionalnim zakonodavstvom.

Politika planiranja 

Ne postoji dokument kojim se uređuje politika  planiranja u ovoj oblasti. Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta, odnosno Odjeljenje za informaciono-komunikacione tehnologije, vodi bazu podataka o svim zaposlenim u oblasti prosvjete za douniverzitetsko obrazovanje sa stanovista stečene kvalifikacije i dužine radnog staža (starosna struktura) zaposlenih.

Prijem u radni odnos

Shodno Opštem zakonu o obrazovanju i vaspitanju nastavnik može da zasnuje radni odnos koji, pored opštih uslova propisanih Zakonom o radu, ima:

• odgovarajući nivo obrazovanja i oblast (profil) obrazovanja;
• crnogorsko državljanstvo;
• položen stručni ispit za rad u obrazovno-vaspitnim ustanovama, odnosno dozvolu za rad.

Stranac sa stalnim nastanjenjem u Crnoj Gori može da zasnuje radni odnos kao nastavnik, pod uslovima utvrđenim posebnim zakonom.

Nastavnik u javnoj ustanovi se zapošljava na osnovu javnog konkursa, u skladu sa zakonom. Konkurs raspisuje direktor ustanove.

Nastavnici u ustanovama ili posebnom odjeljenju ustanove sa nastavom na jeziku pripadnika manjinskih naroda i drugih manjinskih nacionalnih zajednica moraju, pored uslova propisanih zakonom, da imaju aktivno znanje jezika i pisma te manjine i crnogorskog jezika.

Odluku o zapošljavanju nastavnika donosi direktor ustanove, na prijedlog komisije koju imenuje direktor ustanove, u skladu sa statutom ustanove.

Poseban uslov za zapošljavanje nastavnika je probni rad. Dužina trajanja probnog rada, način sprovođenja i ocjenjivanja rezultata probnog rada utvrđuje se Pravilnikom o načinu sprovođenja probnog rada nastavnika. Nastavniku koji za vrijeme probnog rada ne zadovolji prestaje radni odnos istekom roka utvrđenog ugovorom o probnom radu.

Javna ustanova može raspisati konkurs za zapošljavanje nastavnika, ako:

• ne postoji mogućnost da sporazumno preuzme nastavnika iz druge javne ustanove sa liste zaposlenih, na neodređeno vrijeme;
• ima sistematizovano i odobreno radno mjesto;
• ima dokaz Ministarstva o obezbijeđenim finansijskim sredstvima.

Listu za sporazumno preuzimanje nastavnika iz druge javne ustanove sa liste zaposlenih, na neodređeno vrijeme i raspored nastavnika utvrđuje Ministarstvo, do 5. septembra tekuće godine za školsku godinu, na osnovu izvještaja javnih ustanova.

Zapošljavanje nastavnika na određeno vrijeme može se obaviti bez raspisivanja javnog konkursa, na period do 30 dana, u slučaju:

• zamjene privremeno odsutnog nastavnika;
• privremenog povećanog obima poslova;
• rada na određenom projektu.

Na ovaj način nastavnik može da se zaposli više puta u toku nastavne godine na period do 30 dana, ako se na konkurs nije prijavio kandidat koji ispunjava uslove.

Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme, a nema normu časova utvrđenu zakonom, odnosno za čijim je radom prestala potreba zbog promjene obrazovnog programa, odnosno standarda i normativa ili smanjenja obima upisa može zasnovati radni odnos u drugoj ustanovi do pune norme časova, na osnovu sporazuma direktora ustanova.

Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme u ustanovi može se sporazumno preuzeti u drugu ustanovu ako ispunjava uslove propisane zakonom i aktom o sistematizaciji radnih mjesta, uz saglasnost nastavnika.

Uvođenje u posao nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika (pripravnički staž)

Nastavnik - pripravnik je lice koje prvi put zasniva radni odnos u ustanovi radi osposobljavanja za samostalno obavljanje poslova u odgovarajućem nivou obrazovanja.

Pripravnički staž nastavnika sa kvalifikacijom  VII1 podnivoa Nacionalnog okvira kvalifikacija traje godinu dana, a pripravnički staž  lica koja posjeduju kvalifikaciju IV1 podnivoa Nacionalnog okvira kvalifikacija traje šest mjeseci.

Pripravniku prestaje radni odnos nakon isteka pripravničkog staža.

Pripravnički staž se izvodi po utvrđenom programu obrazovno-vaspitnog rada u ustanovi, pod neposrednim nadzorom ovlašćenog nastavnika (mentora), koji ima, po pravilu, više od tri godine radnog iskustva u nastavi i najmanje isti nivo obrazovanja koji posjeduje pripravnik.

Mentora određuje direktor ustanove, na predlog stručnog aktiva.

Poslovi i zadaci mentora utvrđuju se Pravilnikom o poslovima i zadacima mentora.

Zadaci mentora su da nastavnika - pripravnika osposobi za unapređenje stečenih znanja i kompetencija za budući samostalan rad,  upozna sa radom ustanove iz oblasti obrazovanja i vaspitanja u kojoj obavlja pripravnički staž, kao i sa propisima iz oblasti obrazovanja koji se odnose na ustanovu u kojoj obavlja pripravnički staž. Mentor, takođe nastavniku - pripravniku organizuje praćenje i izvođenje nastave, vannastavnih i drugih aktivnosti, prisustvuje većini časova koje nastavnik - pripravnik izvodi samostalno, podržava ga u izradi stručnog rada, pruža usmenu i pisanu informaciju o radu i pomaže u formiranju i vođenju profesionalnog dosijea (portfolija).

Sadržina, program, način praćenja i ocjenjivanje pripravničkog staža bliže uređuje Pravilnik o pripravničkom stažu. Osposobljavanje pripravnika sprovodi se po programu i na način koji obezbjeđuje da se nastavnik-pripravnik, praktičnim radom i pod neposrednim nadzorom mentora osposobi za samostalno vršenje poslova u stepenu svoje stručne spreme u ustanovama iz oblasti obrazovanja. Pripravnički staž u ustanovi se izvodi pod neposrednim nadzorom mentora.

Nakon završetka pripravničkog staža, mentor sačinjava izvještaj koji sadrži opisnu ocjenu i obrazloženje o osposobljenosti pripravnika za samostalno obavljanje poslova. Izvještaj mentora se dostavlja Komisiji za polaganje stručnog ispita

Poslije završenog pripravničkog staža nastavnik polaže stručni ispit.

Pravo da polaže stručni ispit ima i nastavnik koji nije obavio pripravnički staž, a nakon diplomiranja u propisanom nivou i oblasti (profilu) obrazovanja utvrđenim zakonom i podzakonskim aktom ima najmanje jednu godinu radnog iskustva u nastavi u ustanovi, odnosno ustanovi visokog obrazovanja.

Stručni ispit se polaže pred nadležnom komisijom.

Sadržaj, uslovi, način i mjesto polaganja stručnog ispita, kao i obrazovanje i sastav komisije i visina troškova bliže se uređuje Pravilnikom o polaganju stručnog ispita nastavnika.

Stručni ispit obuhvata:

• izradu i odbranu stručnog rada;
• izvođenje nastavnog časa, odnosno usmeno izlaganje teme iz struke nastavnika;
• usmeni ispit iz propisa koji uređuju područje obrazovanja i vaspitanja i ljudska i dječja prava i osnovne slobode;
• usmeni ispit iz pedagoško- psihološke, defektološke ili andragoške grupe predmeta za nastavnike koji u toku školovanja nijesu polagali ispite iz te oblasti.

Stručni ispit se polaže pred Komisijom za polaganje stručnog ispita nastavnika koju sačinjavaju:

• direktor ustanove u kojoj se polaže stručni ispit- predsjednik;
• mentor- član;
• pedagog- član;
• ovlašćeni predstavnik Ministarstva prosvjete, nauke, kulture i sporta - član;
• ovlašćeni predstavnik Zavoda za školstvo, odnosno Centra za stručno obrazovanje - član.

Nastavnik polaže stručni ispit u ustanovi u kojoj je stekao pravo da polaže stručni ispit

Profesionalni status

Poslove nastavnika, direktora i pomoćnika direktora može da obavlja lice koje, pored uslova propisanih Zakonom o radu i Opštem zakonu o obrazovanju i vaspitanju, ima dozvolu za rad - licencu.

Licenca je javna isprava kojom se dokazuje potreban nivo opštih i stručnih kompetencija nastavnika, direktora i pomoćnika direktora.

Licenca se izdaje nakon položenog stručnog ispita za rad u obrazovno-vaspitnim ustanovama, na vrijeme od pet godina.

Licenca se obnavlja svakih pet godina (relicenciranje), u skladu sa programom stručnog usavršavanja nastavnika.

Nastavnik, direktor, odnosno pomoćnik direktora koji nema licencu ili nije obnovio licencu nema pravo na rad u ustanovi.

Nastavnici u javnim ustanovama su javni službenici. Zapošljavanje u javnim ustanovama je definisano Zakonom o radu, Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, zakonima po nivoima obrazovanja, Opštim kolektivnim ugovorom, Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete i slično.

Ugovor o radu se zaključuje kao stalni radni odnos, ali se može potpisati i ugovor na određeno vrijeme. Zapošljavanje može biti na puno radno vrijeme i na pola radnog vremena. Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme, a nema normu časova utvrđenu zakonom, odnosno za čijim je radom prestala potreba zbog promjene obrazovnog programa, odnosno standarda i normativa ili smanjenja obima upisa može zasnovati radni odnos u drugoj ustanovi do pune norme časova, na osnovu sporazuma direktora ustanova.

Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme u ustanovi može se sporazumno preuzeti u drugu ustanovu ako ispunjava uslove propisane zakonom i aktom o sistematizaciji radnih mjesta, uz saglasnost nastavnika.

Zamjena

Direktor ustanove je u obavezi da obezbijedi zamjenu za odsutnog nastavnika. Zamjenu na kraće vrijeme obično obavljaju slobodni nastavnici iz iste ustanove. Ukoliko se radi o zamjeni na duže vrijeme, direktor je obavezan da zaposli novog nastavnika. Nastavnik se može zaposliti bez raspisivanja javnog konkursa, na period do 30 dana, u slučaju zamjene privremeno odsutnog nastavnika. Nastavnik na zamjeni mora ispunjavati sve uslove kao i nastavnik u stalnom radnom odnosu.

Direktora javne ustanove u slučaju privremene spriječenosti zamjenjuje zaposleni u ustanovi kojeg odredi direktor. Ukoliko direktor nije u mogućnosti da odredi zaposlenog koji ga zamjenjuje, određuje ga školski odnosno upravni odbor.

Mjere podrške

U cilju kontinuirane podrške i osnaživanja nastavnika formiran je Sistem profesionalnog razvoja nastavnika. Sistem je zasnovan na Opštem zakonu o obrazovanju i vaspitanju, i podržan odgovarajućim pravilnicima, kao i publikacijama u izdanju Zavoda za školstvo.

Najznačajnije komponente tog sistema su obuka nastavnika, organizovan profesionalni razvoj na nivou vrtića/škole, sistem viših zvanja; proces mentorstva; publikacije koje školama i nastavnicima mogu biti od pomoći u ovom procesu itd.

Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju propisano je da finansiranje permanentnog stručnog usavršavanja nastavnika treba da bude obezbijeđeno iz državnog budžeta. Država je takođe u obavezi da obezbijedi sredstva za potrebne sate obuke za sve nastavnike kako bi im bilo omogućeno da obnove licencu za rad na svakih pet godina.

Zavod za školstvo i Centar za stručno obrazovanje kao institucije nadležne za obuku nastavnika realizuju programe obuke organizovanjem seminara stručnog usavršavanja u skladu sa nacionalnom obrazovnom politikom, nalazima eksterne i interne evaluacije škola, kao i istraživanjima obrazovne prakse.

Plate

Zarada zaposlenog sastoji se od: startne zarade, zarade za obavljeni rad i vrijeme provedeno na radu u propisanim radnim uslovima, uvećanja zarade, zarade po osnovu ostvarenih rezultata rada i naknade zarade. Minimalna zarada ne može biti niža od 30% prosječne zarade u Crnoj Gori u prethodnom polugodištu prema zvaničnom podatku koji utvrđuje organ uprave nadležan za poslove statistike MONSTAT, s tim što tako utvrđeni iznos ne može biti niži od nacionalne apsolutne linije siromaštva.

U skaladu sa Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete koeficijenti za utvrđivanje zarade za pojedina radna mjesta sadrže elemente koji utiču na zaradu, a naročito: zahtijevani nivo obrazovanja, složenost poslova, uslovi rada pod kojima se ti poslovi pretežno obavljaju, odgovornost za posao i druge elemente bitne za vrednovanje određenog posla.

Koeficijenti za obračun uvećavaju se za:

1) stečena zvanja:

• nastavnik-mentor 0.30;
• nastavnik-savjetnik  0.50;
• nastavnik-viši savjetnik 0.70;
• nastavnik istraživač 0.80;

2) stečena naučna zvanja:

• magistar 0.50;
• doktor nauka 0.90;

3) odjeljensko starješinstvo 10%;

4)  vaspitač koji izvodi vaspitno obrazovni proces 5%;

5) rad u kombinovanim odjeljenjima: sa dva razreda 4 %, sa tri razreda 7%, sa četiri i više razreda 10%.

6) za rad u dvije ili više ustanova 5%;

7) čas preko norme (vrednuje se kao redovan čas);

8) rad u inkluzivnoj nastavi u prvom ciklusu bez asistenta u nastavi 5%;

9) za rad u školi koja je udaljena više od 5 km od puta gdje nema infrastrukture, nema organizovanog prevoza i nema sopstvenog prevoza do škole 5%;

10) za izvođenje četiri i više predmeta u predmetnoj nastavi 5%.

Zarada zaposlenog uvećava se za svaku započetu godinu radnog staža, i to:

• do 10 godina 0,5%;
• od 11 do 20 godina 0,75%;
• preko 20 godina 1 %.

Radno vrijeme i odmori

Pored odredbi propisanih Opštim kolektivnim ugovorom, Zakonom o radu i Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete za zaposlene u prosvjeti radno vrijeme i odmori su dodatno regulisani zakonima po nivoima obrazovanja. Puno radno vrijeme podrazumijeva 40-časovnu radnu nedjelju. Najveći broj sati između 16 i 26 nastavnici provode u neposrednom radu sa djecom/učenicima. Preostali broj sati koriste za pripremanje nastave, vođenje školske dokumentacije, profesionalni razvoj, učešću u vannastavnim aktivnostima, saradnju sa roditeljima, učešće u radu aktiva, nastavničkom vijeću i slično. Jedan školski čas traje 45 minuta.

U predškolskim ustanovama u okviru nedjeljnog radnog vremena vaspitač, nastavnik engleskog jezika i stručni saradnik imaju 26 časova neposrednog vaspitno-obrazovnog rada sa djecom. U okviru radnog vremena nastavnik engleskog jezika ima 30 minuta rada u jednoj vaspitnoj grupi, dva puta sedmično. U okviru nedjeljnog radnog vremena medicinska sestra u jaslicama ima najmanje 30 časova neposrednog rada sa djecom. Radno vrijeme trijažne sestre iznosi 40 časova nedjeljno. Ostalo radno vrijeme vaspitača, nastavnika engleskog jezika, stručnog saradnika i medicinske sestre u jaslicama raspoređuje se u skladu sa statutom ustanove

U osnovnoj školi nastavnici predmetne nastave su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, izvode 18 časova nastave. Nastavnici razredne nastave su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, ostvare od 16 do 19 časova neposrednog rada sa učenicima u skladu sa opštim dijelom obrazovnog programa, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, utvrđuje se statutom škole.

Stručni saradnici su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, ostvare najmanje 30 časova neposrednog rada sa učenicima, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, utvrđuje se statutom škole.

Nastavnici su dužni da radi postizanja boljeg uspjeha u savladavanju obrazovnog programa, ostvare još dva časa neposrednog rada sa učenicima, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, utvrđuje se statutom škole.

Norma časova vaspitača u prvom razredu osnovne škole u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje 26 časova neposrednog rada sa učenicima, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, utvrđuje se statutom škole. Neposredni rad sa učenicima vaspitač ostvaruje: 20 časova u dva odjeljenja prvog razreda i šest časova u jutarnjem boravku i produženom boravku.

Nastavnici u srednjem opštem obrazovanju su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, izvode nastavu (norma časova) i to:

• iz crnogorskog ili maternjeg jezika - 18 časova;
• iz stranog jezika i matematike - 19 časova;
• iz predmeta čija nastava iziskuje pripremanje i izvođenje eksperimenata, izradu, pregled i ocjenjivanje zadataka, programa i projekata za sve učenike jednog odjeljenja - 19 časova;
• iz predmeta za čiju nastavu je neophodno i obavezno pripremati, pregledati i ocjenjivati projekte, programe i druge zadatke, različite za svakog učenika - 18 časova;
• iz ostalih predmeta teorijske nastave - 20 časova.

Nastavnici su, radi postizanja boljeg uspjeha u savladavanju obrazovnih programa, dužni da, pored norme časova ostvare još dva časa neposrednog rada sa učenicima, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, određuje se statutom gimnazije.

Saradnici u nastavi, u toku radnog dana, imaju osmočasovno radno vrijeme. Stručni saradnici su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, ostvare 30 časova neposrednog rada sa učenicima.

Način izvođenja rada saradnika u nastavi i raspored preostalog radnog vremena stručnih saradnika, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, određuje se statutom gimnazije.

U srednjim stručnim školama stručni saradnici su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, ostvare najmanje 20 časova neposrednog rada sa učenicima, a raspored preostalog radnog vremena, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, utvrđuje se statutom škole.

Nastavnici praktičnog obrazovanja, odnosno instruktori praktičnog obrazovanja su dužni da, u okviru četrdesetočasovne radne nedjelje, ostvare 24 časa praktičnog obrazovanja.

Nastavniku koji je proveo najmanje 35 godina na poslovima obrazovanja i vaspitanja, radno vrijeme na poslovima obrazovanja i vaspitanja može se umanjiti za dva časa nedjeljno.

Dužina trajanja godišnjeg odmora utvrđuje se u zavisnosti od: doprinosa u radu, složenosti poslova, dužine radnog staža, otežanih uslova rada, invalidnosti, zdravstvenog stanja i drugih uslova u kojima zaposleni živi i radi.

Ustanova je dužna da zaposlenom, koji u kalendarskoj godini ima godinu dana radnog staža, obezbijedi korišćenje godišnjeg odmora u trajanju od 20 radnih dana uvećanog po osnovu složenosti poslova, dužine radnog staža, otežanih uslova rada i invalidnosti i zdravstvenog stanja.

Napredovanje  u službi

U okviru formiranja Sistema profesionalnog razvoja nastavnika u periodu od 2005 do 2009. godine formiran je i sistem viših zvanja čiji cilj je bio da doprinese motivisanju nastavnika da se kontinuirano profesionalno razvijaju i stalno unapređuju sopstvena znanja i vještine, pa samim tim proces podučavanja i učenja svojih učenika.

U tom smislu postavljeni su standardi za nastavnička zvanja koji opisuju neohodna znanja, vještine i stavove koje nastavnik nosilac višeg zvanja treba da postigne da bi na efektivan način obavljao svoje poslove i zadatke u vaspitno-obrazovnom procesu. Shodno tome, kao i ostalim segmentima sistema profesionalnog razvoja nastavnika u Crnoj Gori, na snagu je stupio novi Pravilnik o vrstama zvanja, uslovima, načinu i postupku predlaganja i dodjeljivanja zvanja nastavnicima.

Ovim pravilnikom utvrđuju se vrste zvanja, uslovi, način i postupak predlaganja i dodjeljivanja zvanja: nastavnicima, vaspitačima, stručnim saradnicima, saradnicima u nastavi i drugim izvođačima obrazovno-vaspitnog rada, u ustanovama u oblasti obrazovanja i vaspitanja (predškolska ustanova, škola, zavod, organizator obrazovanja odraslih i dom učenika) koje se organizuju u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju. Odredbe ovog pravilnika odnose se i na nastavnike koji su izabrani za direktora ili pomoćnika direktora ustanove.

Nastavnicima se mogu dodjeljivati zvanja: nastavnik-mentor, nastavnik-savjetnik, nastavnik-viši savjetnik i nastavnik-istraživač.

Dodjeljivanje zvanja nastavnicima vrši se na osnovu: praćenja radne uspješnosti, odnosno vrednovanja postignutih rezultata nastavnika u radu sa učenicima i drugim učesnicima u obrazovanju i ospobljavanju, profesionalnog razvoja i upotrebe stručnog znanja stečenog obrazovanjem i usavršavanjem i drugog rada, koji predstavlja posebnost struke, tj. radnog mjesta.

Dodjeljivanje zvanja vrši se za nastavnika, koji:

• u radnom odnosu na neodređeno ili određeno vrijeme izvodi obrazovno-vaspitni proces;
• ima odgovarajući profil i stručnu spremu predviđenu obrazovnim programom;
• je položio stručni ispit za rad u ustanovi;
• je redovno pohađao odobrene programe stručnog usavršavanja;
• redovno učestvuje u aktivnostima i realizuje aktivnosti profesionalnog razvoja u skladu sa planom profesionalnog razvoja na nivou ustanove i ličnim planom profesionalnog razvoja;
• je realizovao i druge zadatke i poslove utvrđene godišnjim programom rada ustanove.

Predlog za napredovanje nastavnika u zvanje koji utvrđuje nastavničko, odnosno stručno vijeće ustanove i uz dostavljanje dokaza na osnovu kojih se vrši bodovanje upućuje ga Komisiji za dodjeljivanje zvanja. Komisiju formira Ministarstvo prosvjete, nauke, kulture i sporta.

Mobilnost i prelazak u drugu školu

Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme, a nema normu časova utvrđenu zakonom, odnosno za čijim je radom prestala potreba zbog promjene obrazovnog programa, odnosno standarda i normativa ili smanjenja obima upisa može zasnovati radni odnos u drugoj ustanovi do pune norme časova, na osnovu sporazuma direktora ustanova.

Nastavnik koji je zaposlen na neodređeno vrijeme u ustanovi može se sporazumno preuzeti u drugu ustanovu ako ispunjava uslove propisane zakonom i aktom o sistematizaciji radnih mjesta, uz saglasnost nastavnika.

Prestanak radnog odnosa

U skladu sa Zakonom o radu radni odnos prestaje:

• kad zaposleni navrši 67 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja;
• ako je utvrđeno da je kod zaposlenog došlo do gubitka radne sposobnosti;
• ako mu je po zakonu, odnosno pravosnažnoj odluci suda ili drugog organa zabranjeno da obavlja određene poslove, a ne može se rasporediti na druge poslove;
• ako zbog izdržavanja kazne zatvora mora biti odsutan sa rada duže od šest mjeseci;
• ako mu je izrečena mjera bezbjednosti, vaspitna ili zaštitna mjera u trajanju dužem od šest mjeseci i zbog toga mora da bude odsutan sa rada;
• usljed stečaja ili likvidacije, odnosno u svim drugim slučajevima prestanka rada poslodavca.

Nastavniku, pored navedenih slučajeva propisanih Zakonom o radu, prestaje radni odnos u skladu sa Opštim zakonom o obrazovanju i vaspitanju, ako:

• ne ostvaruje obrazovne programe u skladu sa propisanim standardima;
• organizuje učenike, odnosno zaposlene u političke ili religijske svrhe;
• ne učestvuje u radu stručnih organa ustanove;
• zloupotrebljava svoj položaj;
• navede na obljubu ili protivprirodni blud učenika, odnosno zaposlenog u ustanovi;
• odbije da izvrši nalog poslodavca izdat radi obezbjeđivanja minimuma procesa rada za vrijeme trajanja štrajka;
• sprječava zaposlenog da radi za vrijeme trajanja štrajka;
• učestvuje u štrajku koji je organizovan suprotno propisima;
• ponižava, vrijeđa ili tjelesno kažnjava učenika;
• izaziva nacionalnu i vjersku netrpeljivost;
• nadležna prosvjetna inspekcija utvrdi da nastavnik priprema učenika uz naknadu iz ustanove u kojoj radi;
• se bavi pripremanjem učenika kao osnovnom djelatnošću;
• komisije za provjeru znanja učenika utvrde da je nastavnik u toku trajanja nastave u jednoj školskoj godini dva puta neobjektivno ocijenio učenika ili nije ocijenio na propisan način.

Penzionisanje i penzije

Penzionisanje prosvjetnih radnika utvrđeno je Zakonom o radu i Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete.

U skladu sa Zakonom o radu zaposleni odlazi u penziju kad navrši 67 godina života i najmanje 15 godina staža osiguranja. Zaposleni koji obavlja vaspitno-obrazovnu djelatnost u vaspitno-obrazovnoj ustanovi, odnosno naučno-nastavnu djelatnost u visoko-školskoj ustanovi, koji je ispunio uslov za prestanak radnog odnosa u pogledu godina života utvrđene zakonom, može da nastavi da radi do isteka tekuće školske godine.

Pored slučajeva utvrđenih zakonom, u skladu sa Granskim kolektivnim ugovorom za oblast prosvjete produženje ugovora o radu poslije navršenih 67 godina života zaposleni može ostvariti ako nije navršio 15 godina staža osiguranja do ispunjenja tog uslova.

Obavezno penzijsko i invalidsko osiguranje na osnovu tekućeg finansiranja uređuje se Zakonom o penzijskom i invalidskom osiguranju.