Organisatie van het particulier onderwijs

Naast het bijzonder onderwijs (‘privately run schools'), dat op grond van het principe van de in de Grondwet vastgelegde vrijheid van onderwijs financieel is gelijkgesteld aan het openbare onderwijs, bestaat er in Nederland particulier onderwijs ('fully private education').

Particulier onderwijs is onderwijs dat niet door de overheid wordt gefinancierd. Deze scholen zijn afhankelijk van bijdragen van derden, inclusief van de leerlingen zelf. Hierdoor is de bijdrage meestal hoger dan op een niet-particuliere school. 

In Nederland mag iedereen een particuliere school oprichten. Pas als het ministerie van OCW particuliere scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs erkend, mogen ze lesgeven aan leerplichtige leerlingen. Voor particuliere scholen in het beroepsonderwijs, de volwasseneneducatie (bve) en in het hoger onderwijs (ho) is deze erkenning niet verplicht. Om erkend te worden moeten de particuliere scholen voor basisonderwijs en voortgezet onderwijs binnen 4 weken na oprichting de statuten en reglementen aan de minister overhandigen. Ook moeten ze voldoen aan bepaalde kwaliteitsnormen. De Inspectie van het Onderwijs houdt toezicht op particuliere scholen.

Er bestaan verschillende particuliere scholen in Nederland:

• Internationale of buitenlandse scholen. Deze scholen zijn uitsluitend bestemd voor leerlingen die geen Nederlandse nationaliteit hebben.
• B2-scholen (particuliere exameninstellingen). Dit zijn instellingen voor voortgezet onderwijs waar leerlingen binnen korte tijd een diploma kunnen halen. Ze worden ook wel zelfstandige of particuliere exameninstellingen genoemd. Zowel jongeren als volwassenen kunnen er een diploma behalen.
• B3-scholen (particuliere dagscholen). Dit zijn particuliere dagscholen voor het basisonderwijs of voortgezet onderwijs. Deze scholen komen wat betreft de inrichting van het onderwijs en de bevoegdheden van de leraren overeen met reguliere scholen.
• Thuisonderwijs. Ouders kunnen voor een bepaalde periode vrijstelling krijgen van de leerplicht voor hun kind om het kind zelf (thuis) onderwijs te geven. Ouders moeten hiervoor toestemming krijgen van de leerplichtambtenaar.
• Particuliere scholen voor beroepsonderwijs, volwasseneducatie en hoger onderwijs. Deze vorm van onderwijs komt veel voor in Nederland. Het ministerie van OCW heeft een overzicht van erkende opleidingen voor particulier onderwijs.