Κανονιστικά κείμενα
Βάσει του Νόμου 2880/2001, οι παιδικοί, βρεφικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί εμπίπτουν στην αρμοδιότητα των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ). Λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα, με βάση τον «Πρότυπο Κανονισμό Λειτουργίας Δημοτικών Παιδικών και Βρεφονηπιακών Σταθμών» (Κοινή Υπουργική Απόφαση 41087/29-11-2017), της οποίας οι διατάξεις αποτελούν το πλαίσιο λειτουργίας δομών Προσχολικής Εκπαίδευσης και Φροντίδας (ECEC), ενώ με απόφαση των δημοτικών συμβουλίων καθορίζεται επακριβώς ο ανωτέρω κανονισμός που αποτελεί τις ελάχιστες προϋποθέσεις λειτουργίας των δημοτικών παιδικών, βρεφικών και βρεφονηπιακών σταθμών. Τα έγγραφα συντάσσονται από δημόσιους λειτουργούς και υπαλλήλους αρμόδιων Υπουργείων, με νομικά ακαδημαϊκά προσόντα. Είναι δεσμευτικά στις βασικές αρχές που θέτουν για την ίδρυση και λειτουργία των Βρεφονηπιακών – Παιδικών Σταθμών και τίθενται σε ισχύ αμέσως μετά την δημοσίευση τους. Οι παιδικοί, βρεφικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί διοικούνται από το Διοικητικό Συμβούλιο, του οποίου τα μέλη μαζί με τους αναπληρωτές τους επιλέγονται απευθείας από το εκάστοτε Δημοτικό Συμβούλιο, στο οποίο μετέχουν:
- Δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι
- Εκπρόσωπος των γονέων των φιλοξενούμενων παιδιών (αν κριθεί αναγκαίο)
- Εκπρόσωπος των εργαζομένων στο σταθμό.
Σύμφωνα με τον «Πρότυπο Κανονισμό Λειτουργίας Δημοτικών Παιδικών και Βρεφονηπιακών Σταθμών» που διέπει τη λειτουργία των παιδικών, βρεφικών και βρεφονηπιακών σταθμών, το ημερήσιο πρόγραμμα είναι ευέλικτο, τηρούνται όμως βασικά χρονικά σημεία όπως
- η προσέλευση,
- αναχώρηση καθώς και
- οι ώρες φαγητού και ανάπαυσης των παιδιών.
Ποικίλλει ως προς τις μαθησιακές/παιδαγωγικές δραστηριότητες αλλά και το χρόνο που αφιερώνεται σε κάθε μία από αυτές, με βάση τον κανονισμό λειτουργίας του σταθμού και είναι έτσι δομημένο ώστε να συμβάλλει στην αρμονική ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των φιλοξενούμενων παιδιών. Οι τοπικές αρχές όσο τους επιτρέπεται να συμβάλλουν στον σχεδιασμό του ημερησίου προγράμματος λειτουργίας και εκπαίδευσης δομών ECEC, αυτό πραγματοποιείται σύμφωνα με τις τελευταίες επιστημονικές παιδαγωγικές απαιτήσεις. Ο όρος ECEC λειτουργεί ευέλικτα ως ένας όρος <ομπρέλα>, που αγκαλιάζει την φροντίδα και παράλληλα την εκπαίδευση των παιδιών, από την βρεφική έως και τη νηπιακή ηλικία, με σφαιρική κάλυψη κάθε ανάγκης, προστασίας και ασφάλειας τους. Όπου υπάρχουν κείμενες σημαντικές διαφορές στον τύπο εκπαίδευσης -λόγω ηλικίας και αναπτυξιακού πλαισίου- αυτές λαμβάνονται πάντα υπόψη από τους φορείς και συντάκτες, ώστε η κανονιστική δομή των προγραμμάτων μάθησης να αντιστοιχούν στο ηλικιακό δένδρο κάθε παιδιού. Περισσότερο αναλυτικά παρουσιάζεται στις επόμενες ενότητες.
Τομείς μάθησης και ανάπτυξης ανάπτυξης που εμπεριέχονται στο Ημερήσιο Πρόγραμμα Απασχόλησης.
Το ημερήσιο πρόγραμμα απασχόλησης συμβάλλει στην απόκτηση κοινωνικών και μορφωτικών δεξιοτήτων και ενδεικτικά δομείται ως εξής:
- Προσέλευση Νηπίων / τακτοποίηση / καθαριότητα.
- Ελεύθερη απασχόληση στον χώρο της Τάξης και στις εκπαιδευτικές γωνιές αυτής
- Συζήτηση συγκεκριμένου θέματος με ανάλογη μαθησιακή δραστηριότητα
- ΠΡΩΪΝΟ
- Διάλειμμα - Ομαδικά παιχνίδια στον αύλειο χώρο του Παιδικού Σταθμού
- Διάφορες Μαθησιακές Δραστηριότητες
- ΓΕΥΜΑ
- Ελεύθερη απασχόληση στον χώρο της Τάξης
- Ανάπαυση
- Τακτοποίηση Τάξης/Αναχώρηση
Το ημερήσιο πρόγραμμα περιλαμβάνει:
- Μουσικοκινητικές - ρυθμικές - ψυχοκινητικές δραστηριότητες.
- Ασκήσεις αντίληψης χώρου.
- Εργαστήρια ζωγραφικής.
- Εργαστήρια χειροτεχνικών κατασκευών.
- Κουκλοθέατρο.
- Θεατρικό παιχνίδι.
- Εργαστήρια πλαστικής με πηλό-γύψο.
- Εργαστήρια κηπουρικής.
- Εργαστήρια μαγειρικής.
- Εργαστήρια οικολογικού – φυσικού πειραματισμού.
Επίσης, οργανώνονται ομαδικά παιχνίδια στην τάξη και την αυλή, πραγματοποιούνται ψυχοκινητικές δραστηριότητες και ενθαρρύνονται:
- Εργασίες Προανάγνωσης
- Εργασίες Προγραφής
- Εργασίες Προαρίθμησης
Μετά την αναχώρηση των παιδιών που φεύγουν νωρίς, ακολουθούν συνήθως ήσυχες δραστηριότητες όπως ακρόαση μουσικής , μάθημα παιδικών μουσικών οργάνων , αφήγηση παραμυθιού, μυθοπλασία, παιχνίδια με το λόγο, παιχνίδια εξέλιξης της αντιληπτικής ικανότητας των παιδιών, παντομίμα, αυτοσχεδιασμοί κ.α.
Γενικότερα θα λέγαμε ότι δεν υπήρξε καμία αλλαγή στον Κανονισμό Λειτουργίας Δημοτικών Παιδικών και Βρεφονηπιακών Σταθμών [Κ.Υ.Α. αριθμ. 41087/29-11-2017, ΦΕΚ Β’ 4249/5-12-2017] , καθώς και στον ημέτερο Εσωτερικό Κανονισμό Λειτουργίας του Π.Σ. του Υπουργείου Παιδείας, Διά Βίου Μάθησης και Θρησκευμάτων [ΑΔΑ: Β4ΛΘ9-Δ5Η], η οποία να χρήζει επικαιροποίησης.
Για συγκεκριμένες –πιο εξειδικευμένες- περιοχές μάθησης κρίνεται απαραίτητο να υπάρχει προσδιορισμός σε ετήσια βάση των διδακτέων ωρών [ημιώρων για την ακρίβεια], καθώς και την ηλικία των παιδιών , επειδή οι γνώσεις μαθημάτων ειδικότητας όπως οι ξένες γλώσσες και η πληροφορική , δεν αφορούν πάντα όλες τις ηλικίες που καλύπτει η ECEC.
Παιδαγωγικές προσεγγίσεις ημερήσιου προγράμματος απασχόλησης
Στους παιδικούς, βρεφικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς, το ημερήσιο πρόγραμμα απασχόλησης που καταρτίζεται, σύμφωνα με τον «Πρότυπο Κανονισμό Λειτουργίας Δημοτικών Παιδικών και Βρεφονηπιακών Σταθμών», περιλαμβάνει δραστηριότητες σε εξατομικευμένα προγράμματα:
- Eξέλιξης και ανάπτυξης
- Eλεύθερης απασχόλησης
- Γευμάτων και ανάπαυσης.
Mε κύριο στόχο: Όσον αφορά στα βρέφη, οργανώνονται ατομικά προγράμματα που αποβλέπουν:
- Στην πολύπλευρη εξέλιξη τους
- Στην κοινωνική, συναισθηματική, νοητική, κινητική τους ανάπτυξη και
- Στην υποβοήθηση κατάκτησης της αυτονομίας τους.
Όσον αφορά στα νήπια, τα ατομικά προγράμματα αποβλέπουν:
- στην καλλιέργεια των αισθήσεων και των κινητικών / νοητικών πράξεων τους.
- στον εμπλουτισμό εμπειριών από το φυσικό/ κοινωνικό περιβάλλον και οργάνωσης αυτών.
- στην απόκτηση δεξιοτήτων αυτοεξυπηρέτησης με στόχο την τόνωση του αυτοσυναισθήματος του παιδιού.
- στην ανάπτυξη ικανότητας κατανόησης και έκφρασης της γλώσσας , των μαθηματικών, της αισθητικής
- στην κοινωνικοποίηση και δημιουργία διαπροσωπικών σχέσεων για ομαλή μετέπειτα ένταξη τους στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον
- στην ομαλή ένταξη τους στην ομάδα και στους κανόνες αυτής , με ενθάρρυνση ανάπτυξης πρωτοβουλιών και αλληλεπίδρασης με τα υπόλοιπα μέλη της
- στην εμπέδωση κλίματος ελευθερίας και ασφάλειας ώστε να εξασφαλίζεται η αρμονική ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών.
Ο Παιδαγωγός ενθαρρύνοντας τα παιδιά ώστε να ενσωματωθούν σε ομάδες απασχόλησης στις παιδαγωγικές γωνιές δραστηριοτήτων συμβολικού χαρακτήρα, στις γωνιές γνώσεων εντός tάξης στα πλαίσια συνεργασίας και καλής λειτουργίας της ομάδας, πρωτίστως φροντίζει να σέβεται τις κοινωνικές/πολιτισμικές διαφορές των παιδιών και των Οικογενειών τους. Το διδακτικό προσωπικό επιλέγει ελεύθερα – μετά από την σύμφωνη γνώμη των προϊσταμένων του- την εκπαιδευτική μέθοδο που θα ακολουθήσει εντός τάξης. Πάντα δίδεται η σύσταση όμως η Βιωματική Προσέγγιση της Διδασκαλίας να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της μαθησιακής πράξης. Γενικότερα το ημερήσιο πρόγραμμα δημιουργικής απασχόλησης που εφαρμόζεται στους παιδικούς, βρεφικούς και βρεφονηπιακούς σταθμούς έχει σκοπό:
- Την κοινωνικοποίηση και ομαλή συναναστροφή των παιδιών μεταξύ τους
- Tην ενίσχυση της εξελικτικής τους πορείας
- Tην εμπέδωση κλίματος ελευθερίας και ασφάλειας ώστε να εξασφαλίζεται η αρμονική ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών.
Στόχος του παιδαγωγού είναι να αποκτήσουν τα παιδιά την ικανότητα συγκέντρωσης, αυτενέργειας, εμπιστοσύνης στον εαυτό τους και στις δυνατότητές τους, ακολουθώντας τις πιο σύγχρονες παιδαγωγικές μεθόδους. Το εκπαιδευτικό υλικό καθώς και οι μέθοδοι προσέγγισης των εκπαιδευτικών στόχων συνιστώνται από τις αρχές της σύγχρονης ψυχοπαιδαγωγικής, αλλά και από τα επίσημα αναλυτικά προγράμματα των νηπιαγωγείων [Π.Δ. 486/1989-ΦΕΚ 208 Α’ /12-9-89], διαθεματικά προγράμματα σπουδών προσχολικής εκπαίδευσης [ΦΕΚ 1376/18-10-2001], καθώς και οδηγίες σχολικών συμβούλων προσχολικής αγωγής και εκπαίδευσης. Χρησιμοποιούνται εκπαιδευτικά υλικά (μουσικής, φυσικής αγωγής, ζωγραφικής, μαγειρικής, κηπουρικής, παιδαγωγικά παιγνίδια, πηλός, χαρτί, ξύλο κά), για την υλοποίηση των εργαστηρίων που περιλαμβάνονται στο ημερήσιο πρόγραμμα μαθησιακών δραστηριοτήτων (αναφέρονται στην ενότητα 2). Τα υλικά παρέχονται δωρεάν από τις δομές ECEC και αρμόδιος πάροχος είναι ο φορέας στον οποίο ανήκουν οι δομές ως διοικητικές υπηρεσίες.
Αξιολόγηση Νηπίων
Αξιολόγηση της προόδου παιδιών ηλικίας κάτω των 4 ετών δεν πραγματοποιείται στη χώρα μας. Η αξιολόγηση σχετίζεται κυρίως με τις επιδόσεις των μαθητών που σημειώνονται εντός τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. H έναρξη του τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος στη χώρα μας συμπίπτει με την έναρξη της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης και απευθύνεται σε μαθητές 4 ετών και άνω. Εξάλλου, βάσει του «Πρότυπου Κανονισμού Λειτουργίας», ο βασικός σκοπός των παρόχων προσχολικής αγωγής εστιάζει στη:
- Σωματική
- Νοητική
- Συναισθηματική
- Κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών.
Η πρόσληψη γνώσεων που απορρέει από τη διδασκαλία συγκεκριμένων γνωστικών αντικειμένων συμβαίνει εντός τυπικού εκπαιδευτικού συστήματος. Επίσημη αξιολόγηση όπως διεξάγεται στα παιδιά/μαθητές της πρωτοβάθμιας υποχρεωτικής εκπαίδευσης [με χρήση βαθμοειδούς κλίμακας, χαρακτηρισμός ή περιγραφικής μορφής] δεν υπάρχει. Κατόπιν επικοινωνίας με τους κηδεμόνες – γονείς πραγματοποιούνται εξατομικευμένες συναντήσεις ενημέρωσης της μαθησιακής προόδου και αναπτυξιακής εξέλιξης των παιδιών τους. Σε αυτό το πλαίσιο, δεν δίνονται έγγραφα , αλλά το παιδαγωγικό προσωπικό ενημερώνει τους γονείς/κηδεμόνες μία φορά το μήνα ή και συχνότερα εάν κριθεί απαραίτητο, εκτός από την ψυχοπαιδαγωγική εξέλιξη του παιδιού και για θέματα που αφορούν τη γενική λειτουργία του Παιδικού Σταθμού. Επειδή στο στάδιο της πρώϊμης προσχολικής εκπαίδευσης και φροντίδας δεν υπάρχει επίσημη αξιολόγηση (διαδικασία, εργαλεία) δεν είναι δυνατό να εκτιμηθεί η ετοιμότητα των παιδιών για μετάβαση στην επόμενη υποχρεωτική βαθμίδα εκπαίδευσης. Άτυπη εικόνα μπορεί να αποκτηθεί μέσα από την παρακολούθηση της ανταπόκρισης των νηπίων στο καθημερινό αναλυτικό πρόγραμμα μάθησης, που ακολουθείται στις δομές ECEC, στο οποίο εμπεριέχονται δραστηριότητες που υποστηρίζουν και ενισχύουν την ομαλότερη κατά το δυνατόν μετάβαση του νηπίου στην περαιτέρω βαθμίδα εκπαίδευσης. Σε περιπτώσεις παρατήρησης ή και πρόγνωσης μαθησιακού ή ψυχολογικού ή και οργανικού προβλήματος του παιδιού [το οποίο λειτουργεί ως εμπόδιο στην πολύπλευρη ανάπτυξη του] τότε δίδεται - εφόσον ζητηθεί από τους γονείς- εγγράφως η περιγραφική έκθεση, όπου και προτείνεται η εξέταση του παιδιού από ειδικό ιατρό αναπτυξιολόγο, λογοπεδικό, λογοθεραπευτή, παιδοψυχίατρο ή παιδοψυχολόγο, ώστε να υπάρξει επίσημη διάγνωση ειδικού για να καθορισθεί η εξειδικευμένη υποστήριξη του νηπίου στον Παιδικό Σταθμό ή στο Νηπιαγωγείο του.
Μετάβαση στην Προσχολική-Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση
Όπως ειπώθηκε στην προηγούμενη ενότητα, η ετοιμότητα των παιδιών για μετάβαση στην επόμενη υποχρεωτική βαθμίδα εκπαίδευσης δεν αξιολογείται επισήμως, αλλά εντός του καθημερινού αναλυτικού προγράμματος μάθησης, που ακολουθείται στις δομές ECEC, το οποίο εμπεριέχει δραστηριότητες που υποστηρίζουν και ενισχύουν την ομαλότερη, κατά το δυνατόν, μετάβαση του νηπίου στην επόμενη βαθμίδα εκπαίδευσης, με απόκτηση απαραίτητων γνώσεων και δεξιοτήτων. Σύμφωνα με τις οδηγίες των σχολικών συμβούλων προσχολικής αγωγής τα μέτρα που πρέπει να λαμβάνονται και αφορούν την μετάβαση των παιδιών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση είναι τα:
- η υποβοήθηση των παιδιών προς απόκτηση κυρίως δεξιοτήτων και λιγότερο μαθησιακών γνώσεων , που ούτως ή άλλως θα διδαχθούν πιο αναλυτικά στην επόμενη εκπαιδευτική βαθμίδα,
- δεξιότητες αυτοεξυπηρέτησης,
- γνώση του εαυτού και των άλλων,
- διαδικασία κοινωνικοποίησης, ένταξη στην σχολική ομάδα και σεβασμός στους κανόνες της ομάδας,
- αντίληψη του συνόλου που περιβάλλει τον εαυτό μας, εφαρμογή της διαπαιδαγώγησης των Ορίων.
Δεν υπάρχουν γενικές αρχές, διοικητικά έγγραφα ή και πρακτικά μέτρα τα οποία αφορούν το προσωπικό, τα παιδιά ή τις οικογένειες και σχετίζονται με τη διασφάλιση της συνεργασίας παιδικών σταθμών και σχολείων, κατά τη μετάβαση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση (νηπιαγωγείο, δημοτικό σχολείο).