Προσδιορισμός των ομάδων-στόχων
Στον χώρο της ανώτατης εκπαίδευσης, ο νόμος 4485/2017 προβλέπει μια σειρά εκπαιδευτικών και κοινωνικών δομών υποστήριξης, παροχών και διευκολύνσεων που απευθύνονται σε όλους τους φοιτητές. Στους φοιτητές συμπεριλαμβάνονται οι φοιτητές των Πανεπιστημίων, προπτυχιακού και μεταπτυχιακού επιπέδου, καθώς και οι φοιτητές μερικής φοίτησης. Ιδιαίτερη μέριμνα λαμβάνεται για όσους ανήκουν σε ευαίσθητες κοινωνικές ομάδες, όπως:
- Φοιτητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες
- Οικονομικά ασθενείς
- Αλλοδαπούς
- Εργαζόμενους φοιτητές.
Ο Οργανισμός και ο Εσωτερικός Κανονισμός κάθε Ιδρύματος καθορίζουν:
- Τους ειδικότερους όρους και τη διαδικασία χορήγησης εκπαιδευτικών και κοινωνικών παροχών στις συγκεκριμένες ομάδες φοιτητών.
- Τους κανόνες λειτουργίας των σχετικών υπηρεσιών.
Ειδικά υποστηρικτικά μέτρα
Εκφράσεις της κοινωνικής πολιτικής των Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων (ΑΕΙ) είναι μεταξύ άλλων, οι εξής: Στους ενεργούς φοιτητές του πρώτου κύκλου σπουδών της ανώτατης εκπαίδευσης παρέχονται δωρεάν διδακτικά συγγράμματα, μέσω της ηλεκτρονικής υπηρεσίας ολοκληρωμένης διαχείρισης συγγραμμάτων ΕΥΔΟΞΟΣ. Επιπρόσθετα, οι βιβλιοθήκες των Πανεπιστημίων υποχρεούνται σε μακροχρόνιο δανεισμό έντυπων ή ηλεκτρονικών διδακτικών συγγραμμάτων για την κάλυψη των αναγκών των φοιτητών κατά τη διάρκεια των σπουδών τους. Οι παραδόσεις – σημειώσεις των μαθημάτων που διδάσκουν οι καθηγητές όλων των βαθμίδων αναρτώνται υποχρεωτικά στο διαδίκτυο. Δωρεάν έντυπα διδακτικά συγγράμματα δικαιούνται και οι φοιτητές που παρακολουθούν πρόγραμμα σπουδών για τη λήψη δεύτερου πτυχίου. Δωρεάν σίτιση και στέγαση προβλέπεται για τους:
- προπτυχιακούς
- μεταπτυχιακούς φοιτητές
- υποψήφιους διδάκτορες,
που φοιτούν σε άλλη πόλη από αυτή της μόνιμης διαμονής τους, βάσει της ατομικής και οικογενειακής τους κατάστασης. Επίσης, υπάρχει πρόβλεψη για τη χορήγηση φοιτητικού στεγαστικού επιδόματος. Οι φοιτητές των Πανεπιστημίων και των Ανώτατων Εκκλησιαστικών Ακαδημιών που πληρούν τα απαιτούμενα κριτήρια, μπορούν να υποβάλλουν αίτηση μετεγγραφής σε αντίστοιχη Σχολή/Τμήμα στον τόπο διαμονής τους. Δυνατότητα υποβολής αιτήσεων μετεγγραφής δίνεται μέσω της ιστοσελίδας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, στην ειδική εφαρμογή μετεγγραφών, όπου υποβάλλονται ηλεκτρονικά αιτήσεις για μετεγγραφές:
- Με κοινωνικά και οικονομικά κριτήρια
- Αδελφών φοιτητών
- Φοιτητών Κυπριακής καταγωγής.
Τέλος, υπάρχει πρόβλεψη για κατ’ εξαίρεση μετεγγραφές:
- Για ιδιαίτερα σοβαρές και τεκμηριωμένα εξαιρετικές περιπτώσεις
- Για μετεγγραφές φοιτητών κρατουμένων σε καταστήματα κράτησης.
Στους φοιτητές παρέχονται διευκολύνσεις για τις μετακινήσεις τους σε όλη τη διάρκεια του έτους καθώς και δυνατότητες για την πολιτιστική τους έκφραση και ψυχαγωγία. Οι φοιτητές οι οποίοι δεν έχουν άλλη περίθαλψη, δικαιούνται επίσης πλήρη ιατροφαρμακευτική και νοσοκομειακή περίθαλψη στο Εθνικό Σύστημα Υγείας (ΕΣΥ). Όπως προβλέπεται στον νόμο 4009/2011, σε φοιτητές ΑΕΙ μπορούν να παρέχονται από τα ιδρύματα στα οποία φοιτούν, ανταποδοτικές υποτροφίες με υποχρέωση, εκ μέρους των φοιτητών, να προσφέρουν εργασία με μερική απασχόληση, μέχρι 40 ώρες μηνιαίως σε υπηρεσίες του Ιδρύματος. Σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 28727/Ζ1/2021 υπάρχει πρόβλεψη για την ενσωμάτωση ενισχυτικής διδασκαλίας επιπρόσθετα των κύριων διαλέξεων καθώς και τη χορήγηση 2000 ανταποδοτικών υποτροφιών για την α) διενέργεια κλινικών και εργαστηριακών ασκήσεων με φυσική παρουσία, όπως προβλέπεται από τις εκάστοτε ισχύουσες διατάξεις, τηρώντας τα προτεινόμενα μέτρα και κανόνες ασφαλείας και β) διά ζώσης ή εξ αποστάσεως ενισχυτική διδασκαλία, επιπροσθέτως της κύριας εξ αποστάσεως διδασκαλίας του προπτυχιακού μαθήματος σε μικρές ομάδες φοιτητών τηρώντας πάντα τα αναγκαία μέτρα προστασίας (αν πρόκειται για διδασκαλία με φυσική παρουσία). Ειδικά μέτρα προβλέπονται για τη διευκόλυνση των σπουδών ειδικά των εργαζόμενων φοιτητών, όπως η υποχρεωτική χορήγηση αδειών στους εργαζόμενους φοιτητές κατά την περίοδο των εξετάσεων. Οι φοιτητές που αποδεδειγμένα εργάζονται τουλάχιστον 20 ώρες την εβδομάδα δύνανται να εγγράφονται ως φοιτητές μερικής φοίτησης. Τα Ιδρύματα χορηγούν σε φοιτητές τους βραβεία και υποτροφίες, με κριτήριο την επίδοσή τους στις σπουδές και την ατομική ή την οικογενειακή οικονομική τους κατάσταση. Οι ειδικότεροι όροι καθορίζονται από τον Οργανισμό του Iδρύματος. Το Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών (ΙΚΥ) χορηγεί υποτροφίες σε φοιτητές σε προπτυχιακό, μεταπτυχιακό και διδακτορικό ή και μεταδιδακτορικό επίπεδο: https://www.iky.gr/el/upotrofies-gr/proptixiako-gr/anotati-ekped#. Στο πλαίσιο του επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Διά Βίου Μάθηση 2014-2020, το ΙΚΥ προκηρύσσει προπτυχιακές υποτροφίες για όλα τα Τμήματα/ Σχολές των ΑΕΙ της χώρας. Σκοπός είναι:
- Η ενίσχυση και υποστήριξη της έγκαιρης ολοκλήρωσης των σπουδών των επιμελών φοιτητών/τριών που διαθέτουν χαμηλά εισοδήματα.
- Η διασφάλιση της ισότιμης συμμετοχής στην τριτοβάθμια Εκπαίδευση των ΑΜΕΑ και των ατόμων που ανήκουν σε Ευπαθείς και άλλες Κοινωνικές Ομάδες (ΕΚΟ): https://www.iky.gr/el/upotrofies-gr/proptixiako-gr/ypotrofies-eko.
Μέριμνα ακόμα λαμβάνεται και για:
- Την προφορική εξέταση φοιτητών με αποδεδειγμένη πριν από την εισαγωγή τους στο ίδρυμα δυσλεξία.
- Τη διευκόλυνση των φοιτητών με αναπηρία προκειμένου να πραγματοποιούν την πρακτική άσκηση που προβλέπεται στον κύκλο σπουδών τους κατά ισότιμο τρόπο με κάθε άλλο φοιτητή.
Γενικότερα, με τον Οργανισμό και τον Εσωτερικό Κανονισμό κάθε Ιδρύματος προσδιορίζεται η συνολικότερη πολιτική του Ιδρύματος που αφορά:
- Την υποστήριξη των φοιτητών με αναπηρία
- Την επίλυση των ειδικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι φοιτητές.
Το Υ.ΠΑΙ.Θ. πρόσφατα συνέταξε το «Στρατηγικό Σχέδιο για την Ισότιμη Πρόσβαση στην Εκπαίδευση των Ατόμων με Αναπηρία» στο οποίο περιλαμβάνονται έργα και δράσεις που αφορούν στα Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα. Κατά το προσεχές διάστημα οι κεντρικοί άξονες της πολιτικής για τα δικαιώματα των ΑμεΑ προβλέπεται να ενσωματωθούν με νομοθέτηση στο θεσμικό πλαίσιο.
Ειδικότερα, το «Στρατηγικό Σχέδιο για την Ισότιμη Πρόσβαση στην Εκπαίδευση των Ατόμων με Αναπηρία» προβλέπει για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση, μεταξύ άλλων:
- τη σταδιακή βελτίωση της καθολικής προσβασιμότητας σε όλα τα Πανεπιστήμια (φυσική προσβασιμότητα, ηλεκτρονική προσβασιμότητα, προσβασιμότητα εκπαιδευτικού και εποπτικού υλικού και διδακτικών μεθόδων, διενέργεια εύλογων προσαρμογών, δημιουργία προσβάσιμων ιστοσελίδων, δημιουργία προσβάσιμων υπηρεσιών διοικητικής εξυπηρέτησης κοινού),
- τις απαραίτητες θεσμικές εγγυήσεις ισότιμης μεταχείρισης των φοιτητών/τριών, των μελών ΔΕΠ και του προσωπικού όλων των κατηγοριών με αναπηρία με βασικό στόχο την απρόσκοπτη ακαδημαϊκή και επαγγελματική εξέλιξή τους,
- τη θέσπιση «Επιτροπής Προσβασιμότητας & Στήριξης Ατόμων με Αναπηρία» σε κάθε Α.Ε.Ι. Η επιτροπή θα υποστηρίζεται από αντίστοιχη διοικητική μονάδα εντός εκάστου Α.Ε.Ι. (σχετικό γραφείο ή τμήμα) και θα είναι αρμόδια να προτείνει ολοκληρωμένο πλαίσιο γενικότερης στήριξης για τα άτομα με αναπηρία του οικείου Ιδρύματος
- τις απαραίτητες δράσεις για τη μελλοντική ενσωμάτωση των φοιτητών με αναπηρία στην ενεργή ζωή και την αγορά εργασίας,
- την καθιέρωση του "Εθελοντισμού" στο πλαίσιο της στήριξης των φοιτητών και του προσωπικού με αναπηρία εντός των ΑΕΙ, καθώς και γενικότερων δράσεων ευαισθητοποίησης του συνόλου της πανεπιστημιακής κοινότητας.
Για τους αλλοδαπούς φοιτητές τα Πανεπιστήμια οργανώνουν προγράμματα διδασκαλίας της νέας ελληνικής γλώσσας, καθώς επίσης και προγράμματα ξένων γλωσσών για Έλληνες φοιτητές, πέραν της υποχρεωτικής ξένης γλώσσας για τη λήψη του πτυχίου τους. Τα Πανεπιστήμια μπορεί ακόμη να παρέχουν προγράμματα σπουδών τα οποία να διδάσκονται εν όλω ή εν μέρει, κατ’ εξαίρεση, σε ξένη γλώσσα, με απόφαση του πρύτανη, ύστερα από πρόταση της Κοσμητείας της οικείας σχολής και έγκρισης από τη Σύγκλητο του Ιδρύματος. Τέλος, σταθερές δομές της ανώτατης εκπαίδευσης που συμβάλλουν στην παροχή ίσων ευκαιριών εκπαίδευσης και την κοινωνική συνοχή είναι:
- Το Διεθνές Πανεπιστήμιο της Ελλάδος, που αποτελεί το πρώτο δημόσιο ελληνικό πανεπιστήμιο που προσφέρει προγράμματα σπουδών στην αγγλική γλώσσα.
- Το Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, που διευκολύνει την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση σε ένα μεγάλο φάσμα ενδιαφερομένων, παρέχοντας εκπαιδευτικές ευκαιρίες μέσα από κύκλους σπουδών ενός ευέλικτου και σύγχρονου συστήματος ανοικτής εκπαίδευσης.