Τύποι σχολείων

Η γενική υποχρεωτική δευτεροβάθμια εκπαίδευση παρέχεται στο Γυμνάσιο. Η φοίτηση είναι τριετής και περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄, Β΄ και Γ΄. Οι μαθητές παρακολουθούν κοινό πρόγραμμα για όλα τα μαθήματα, χωρίς καμιά διαφοροποίηση. Παράλληλα λειτουργούν και Γυμνάσια τα οποία είτε εφαρμόζουν πειραματικά προγράμματα σπουδών είτε απευθύνονται σε μαθητές με συγκεκριμένες κλίσεις ή εκπαιδευτικές ανάγκες. Στο πλαίσιο αυτό, οι τύποι σχολείων που αποτελούν φορείς παροχής υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και οδηγούν σε ισότιμους τίτλους είναι οι ακόλουθοι:

Ημερήσια γυμνάσια

Τα ημερήσια Γυμνάσια αποτελούν τον κύριο φορέα παροχής γενικής υποχρεωτικής δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, καθώς απευθύνονται στην πλειονότητα του μαθητικού πληθυσμού.  Καλύπτουν το 90% και πλέον των σχολικών μονάδων που παρέχουν γενική δευτεροβάθμια υποχρεωτική εκπαίδευση. Τα ημερήσια Γυμνάσια ανέρχονται σε 1554.

Εσπερινά γυμνάσια

Τα εσπερινά Γυμνάσια απευθύνονται σε μαθητές άνω των 14 ετών, οι οποίοι εργάζονται.  Η φοίτηση διαρκεί 3 έτη.  Περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄, Β΄ και Γ΄ που αντιστοιχούν πλήρως με αυτές του ημερησίου Γυμνασίου. Τα εσπερινά Γυμνάσια ανέρχονται σε 74.

Πρότυπα και πειραματικά γυμνάσια

Σύμφωνα με το Νόμο 4692/2020, τα Πρότυπα Σχολεία (ΠΣ) και τα Πειραματικά Σχολεία(ΠΕΙΣ) ιδρύονται και λειτουργούν με σκοπό να συμβάλουν στον βέλτιστο εκπαιδευτικό σχεδιασμό και την πιλοτική εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής, ώστε να καλλιεργηθούν και διαχυθούν οι βέλτιστες εκπαιδευτικές μέθοδοι, πρακτικές και εργαλεία σε ολόκληρο το εκπαιδευτικό σύστημα. Τα ΠΣ της επικράτειας συγκροτούν το δίκτυο των ΠΣ. Τα ΠΕΙΣ της επικράτειας συγκροτούν το δίκτυο των ΠΕΙΣ. Κατά τα λοιπά, τα ΠΣ και ΠΕΙΣ εξυπηρετούν από κοινού με τα υπόλοιπα σχολεία τους σκοπούς της εκπαίδευσης και υπάγονται διοικητικά στην οικεία Διεύθυνση Εκπαίδευσης.

Συγκεκριμένα, σύμφωνα με το άρθρο 11 του νόμου 4620/2020  τα Πρότυπα Σχολεία (ΠΣ)  είναι σχολικές μονάδες της δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης, οι οποίες στοχεύουν στην καλλιέργεια και τη διάχυση της ιδέας και των πρακτικών της αριστείας στο εκπαιδευτικό σύστημα. Σύμφωνα με το άρθρο 12 του νόμου 4692/2020 τα Πειραματικά Σχολεία (ΠΕΙΣ) είναι σχολικές μονάδες, οι οποίες στοχεύουν στην υποστήριξη του πειραματισμού και της πιλοτικής εφαρμογής εκπαιδευτικών καινοτομιών στο εκπαιδευτικό σύστημα, σε τυχαίο δείγμα του μαθητικού πληθυσμού. Τέτοια  μπορεί να είναι σχολεία της πρωτοβάθμιας και της δευτεροβάθμιας δημόσιας εκπαίδευσης.

Η Διοικούσα Επιτροπή Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων (ΔΕΠΠΣ) είναι επταμελής, συγκροτείται σε εθνικό επίπεδο με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων και έχει, μεταξύ άλλων, τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

• μέριμνα για την εφαρμογή της εκπαιδευτικής πολιτικής σχετικά με τα ΠΣ & ΠΕΙΣ
• εισήγηση στον Υπουργό Παιδείας & Θρησκευμάτων για θέματα όπως ίδρυση ΠΣ ή ΠΕΙΣ, χαρακτηρισμός σχολείων ως ΠΣ ή ΠΕΙΣ, εφαρμογή διαδικασίας κλήρωσης για εισαγωγή σε ΠΕΙΣ & εξετάσεων ή δοκιμασίας δεξιοτήτων για εισαγωγή σε ΠΣ, διαδικασία κατάταξης και επιλογής των υποψηφίων για τοποθέτηση σε ΠΣ & ΠΕΙΣ εκπαιδευτικών 
• συγκρότηση Περιφερειακών Επιτροπών Προτύπων & Πειραματικών Σχολείων (ΠΕΠΠΣ) και Επιστημονικών Εποπτικών Συμβουλίων (ΕΠΕΣ) των ΠΣ & ΠΕΙΣ
• έγκριση ερευνητικών δραστηριοτήτων ΠΣ & ΠΕΙΣ & συνεργασία τους με Ανώτατα Εκπαιδευτικά Ιδρύματα (ΑΕΙ), ερευνητικούς φορείς και κοινωφελή ιδρύματα
• διενέργεια εξωτερικής αξιολόγησης ΠΣ & ΠΕΙΣ, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ) & ΑΕΙ.

Σε κάθε Περιφερειακή Διεύθυνση Εκπαίδευσης (ΠΔΕ) συστήνεται Περιφερειακή Επιτροπή Πρότυπων και Πειραματικών Σχολείων (ΠΕΠΠΣ), η οποία είναι πενταμελής, συγκροτείται με απόφαση της ΔΕΠΠΣ και έχει τις ακόλουθες αρμοδιότητες:

• κατάρτιση αξιολογικών πινάκων κατάταξης των υποψηφίων για τοποθέτηση σε ΠΣ και ΠΕΙΣ εκπαιδευτικών,
• επιλογή εκπαιδευτικών που συμμετέχουν ως τακτικά και αναπληρωματικά μέλη στα ΕΠΕΣ των ΠΣ και ΠΕΙΣ αρμοδιότητάς της.

Τα όργανα διοίκησης των ΠΣ και ΠΕΙΣ, τα οποία έχουν την ευθύνη για την καθημερινή λειτουργία τους, είναι:

• ο Διευθυντής,
• ο Υποδιευθυντής και
• ο Σύλλογος Διδασκόντων.

Σε κάθε ΠΣ & ΠΕΙΣ συστήνεται, με απόφαση της ΔΕΠΠΣ, πενταμελές Επιστημονικό Εποπτικό Συμβούλιο (ΕΠΕΣ), έχει την ευθύνη για την παιδαγωγική και επιστημονική κατεύθυνση του σχολείου, στο πλαίσιο της οποίας σχεδιάζει και προγραμματίζει τις ερευνητικές και επιμορφωτικές δραστηριότητές του.  με κλήρωση, ώστε να επιτυγχάνεται ένα κατά το δυνατόν τυχαίο δείγμα μαθητών. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, η οποία εκδίδεται μετά από εισήγηση της ΔΕΠΠΣ και γνώμη του ΙΕΠ, καθορίζεται κάθε ειδικότερο ζήτημα σχετικά με τη διαδικασία υποβολής των αιτήσεων συμμετοχής, την εφαρμογή της διαδικασίας της κλήρωσης, τον χρόνο διενέργειάς της, τη διασφάλιση του αδιάβλητου της διαδικασίας και τη δυνατότητα κατ' εξαίρεση εισαγωγής για λόγους συγγένειας με ειδική κλήρωση. Η εισαγωγή των μαθητών στην Α΄ τάξη του Πρότυπου Γυμνασίου γίνεται έπειτα από εξετάσεις ή δοκιμασία (τεστ) δεξιοτήτων. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, η οποία εκδίδεται μετά από εισήγηση της ΔΕΠΠΣ και γνώμη του ΙΕΠ καθορίζεται κάθε ειδικότερο ζήτημα σχετικά με τον τύπο των εξετάσεων ή της δοκιμασίας (τεστ) δεξιοτήτων, τη διαδικασία υποβολής των αιτήσεων συμμετοχής στις εξετάσεις, τη διαδικασία, τον χρόνο και τα αρμόδια όργανα για τη διενέργεια των εξετάσεων και τη διασφάλιση του αδιάβλητου της διαδικασίας και των αποτελεσμάτων. Η επιλογή των μαθητών αφορά στην εισαγωγική σχολική τάξη (Α’ τάξη Γυμνασίου), ενώ η σχολική πορεία των μαθητών από το Γυμνάσιο στο Λύκειο των σχολείων αυτών υπόκειται μόνο στις ενδοσχολικές απολυτήριες εξετάσεις. Ο αριθμός των Πρότυπων Γυμνασίων που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε  19, ενώ τα Πειραματικά Γυμνάσια ανέρχονται σε 16.

Μουσικά σχολεία

Τα Μουσικά σχολεία έχουν ως σκοπό την προετοιμασία και την κατάρτιση των νέων που επιθυμούν να ακολουθήσουν την επαγγελματική κατεύθυνση της μουσικής, χωρίς να υστερούν σε γενική παιδεία, σε περίπτωση που τελικά επιλέξουν άλλο επιστημονικό ή επαγγελματικό τομέα (Υπουργική Απόφαση 3345/Γ2/2-9-1988). Οι μαθητές των Μουσικών Γυμνασίων παρακολουθούν εκτός από τα μαθήματα γενικής παιδείας, κοινά με τα μαθήματα των ημερησίων Γυμνασίων, και μουσικά μαθήματα των οποίων η διδασκαλία ανέρχεται σε 13 με 14 ώρες εβδομαδιαίως, ανάλογα με την τάξη. Το σύνολο των ωρών μαθημάτων γενικής παιδείας και μαθημάτων μουσικής παιδείας ανέρχεται σε 42 (Υπουργική Απόφαση 106689/Δ2/18-8-2020). Η προαγωγή των μαθητών των Μουσικών Σχολείων στα μαθήματα μουσικής παιδείας, αποτελεί προϋπόθεση παραμονής τους στο σχολείο αυτό, ανεξάρτητα εάν ο μαθητής καλύπτει τις προϋποθέσεις προαγωγής στην επόμενη τάξη, σύμφωνα με τα ισχύοντα στα σχολεία γενικής εκπαίδευσης. Στα Μουσικά Γυμνάσια εγγράφονται μαθητές, απόφοιτοι των Δημοτικών σχολείων, κατόπιν επιλογής από ειδική επιτροπή που συγκροτείται για κάθε Μουσικό σχολείο χωριστά.   Τα Θέματα στα οποία αξιολογούνται οι υποψήφιοι μαθητές για την εγγραφή τους στην Α΄ τάξη Γυμνασίου του Μουσικού Σχολείου είναι: Ρυθμός, Ακουστική ικανότητα, Φωνητική ικανότητα, Διάκριση ηχοχρωμάτων και προαιρετικά ένα Μουσικό Όργανο (ευρωπαϊκό ή παραδοσιακό), σε επίπεδο αντίστοιχο τουλάχιστον της Κατωτέρας Σχολής (Υπουργική Απόφαση 20923/Δ2/23-2-2021). Ο αριθμός των Μουσικών Γυμνασίων που λειτουργούν σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 51.

Καλλιτεχνικά σχολεία

Τα Καλλιτεχνικά σχολεία ιδρύθηκαν σύμφωνα με το νόμο 3194/2003 και περιλαμβάνουν τις κατευθύνσεις:

1. Εικαστικών τεχνών
2. Θεάτρου - κινηματογράφου
3. Χορού. 

Σκοπός των Καλλιτεχνικών σχολείων είναι η εξοικείωση, η προετοιμασία, η ενθάρρυνση και η στήριξη του ενδιαφέροντος των μαθητών για τις τέχνες, καθώς και η καλλιέργεια και η εκπαίδευση των δεξιοτήτων και κλίσεων που διαθέτουν και η κατάρτιση των νέων που επιθυμούν να ακολουθήσουν επαγγελματική κατεύθυνση στον χώρο του θεάτρου, του χορού και των εικαστικών τεχνών, χωρίς παράλληλα να υστερούν σε γενική παιδεία αν τελικά επιλέξουν άλλον τομέα επιστημονικής ή επαγγελματικής κατεύθυνσης. Το πρόγραμμα των Καλλιτεχνικών σχολείων περιλαμβάνει, εκτός από όλα τα μαθήματα γενικής παιδείας του γενικού Γυμνασίου και μαθήματα καλλιτεχνικής παιδείας των τριών κατευθύνσεων. Το ωρολόγιο πρόγραμμα των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων είναι διευρυμένο και διαμορφώνεται σε 40 ώρες εβδομαδιαίως (Υπουργική Απόφαση 106696/Δ225-8-2020). Στην Α΄ τάξη των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων εγγράφονται μαθητές απόφοιτοι των Δημοτικών σχολείων κατόπιν επιλογής (εισαγωγικών εξετάσεων). Κάθε μαθητής μπορεί να είναι υποψήφιος σε μία ή δύο κατευθύνσεις.  Οι μαθητές που επιτυγχάνουν σε δύο κατευθύνσεις, εγγράφονται στην κατεύθυνση που συγκεντρώνουν τη μεγαλύτερη βαθμολογία. Ο αριθμός των Καλλιτεχνικών Γυμνασίων που λειτουργούν επί του παρόντος, σε ολόκληρη τη χώρα ανέρχεται σε 8.

Εκκλησιαστικά γυμνάσια

Τα Εκκλησιαστικά Σχολεία ιδρύονται και λειτουργούν με ειδικό σκοπό οι μαθητές/μαθήτριες που φοιτούν σε αυτά να εμβαθύνουν στην εκκλησιαστική, πνευματική και πολιτισμική παράδοσή της, Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού. Οι επιμέρους στόχοι των Εκκλησιαστικών Σχολείων είναι οι μαθητές/μαθήτριες να:

1. οικοδομούν ένα ολοκληρωμένο μορφωτικό πλαίσιο, πεδίο γνώσης και κατανόησης της Ορθοδοξίας, ως εκκλησιαστικής, πνευματικής και πολιτισμικής παράδοσης, καθώς επίσης της θέσης και της αποστολής της στον σύγχρονο κόσμο,
2. διερευνούν τις κύριες πτυχές της εκκλησιαστικής διδασκαλίας, λατρείας, πνευματικότητας, τέχνης, παράδοσης και ζωής και να ευαισθητοποιούνται ως προς τη σύγχρονη δυναμική τους,
3. κατανοούν την ανάγκη για αλληλοσεβασμό και διάλογο μεταξύ διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων και παραδόσεων προς όφελος της κοινωνικής και θρησκευτικής ειρήνης και
4.  εμπεδώνουν την ανάγκη για την προστασία του φυσικού και πολιτιστικού περιβάλλοντος.

Τα Εκκλησιαστικά Γυμνάσια ακολουθούν το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα της δημόσιας γενικής Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, όπως αυτό τροποποιείται με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, κατόπιν εισήγησης του Εποπτικού Συμβουλίου Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης (ΕΣΕΕ) και γνώμης του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής (ΙΕΠ), ώστε να περιλαμβάνονται τα μαθήματα εκκλησιαστικής ειδίκευσης που υπηρετούν την επίτευξη του γενικού και ειδικού σκοπού των Εκκλησιαστικών Σχολείων. Σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν 7 Εκκλησιαστικά Γυμνάσια.

Γυμνάσια ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης (ΕΑΕ)

Σύμφωνα με το νόμο 3699/2008, στα Γυμνάσια Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης φοιτούν μαθητές μέχρι το 19ο έτος της ηλικίας τους. Περιλαμβάνουν την προκαταρκτική τάξη και τρεις επόμενες τάξεις Α', Β', Γ'. Μαθητές απόφοιτοι Δημοτικού σχολείου με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, μπορεί να εγγράφονται απευθείας στην Α' τάξη του Γυμνασίου ΕΑΕ, ύστερα από αξιολόγηση που πραγματοποιείται από το οικείο ΚΕΔΔΥ (Κέντρο Διαφοροδιάγνωσης, Διάγνωσης και Υποστήριξης Ειδικών Εκπαιδευτικών Αναγκών. Τα ωρολόγια προγράμματα των Γυμνασίων ΕΑΕ συντάσσονται με βάση την Υπουργική Απόφαση 83315/Δ3/1-7-2020. Ο αριθμός των Γυμνασίων ΕΑΕ ανέρχεται σε 9. Περισσότερες πληροφορίες είναι διαθέσιμες στο κεφάλαιο 12.

Μειονοτικά γυμνάσια

Η παρεχόμενη μειονοτική εκπαίδευση στην Ελλάδα αφορά την οριοθετημένη μουσουλμανική μειονότητα της Θράκης, η οποία περιλαμβάνει αποκλειστικά τους εγγεγραμμένους στα δημοτολόγια κατοίκους της Θράκης, Έλληνες πολίτες, μουσουλμάνους κατά το θρήσκευμα, απογόνους των μη ανταλλαγμένων πληθυσμών (Ελλάδας-Τουρκίας) με την υπογραφή της Συνθήκης της Λωζάννης. Το μειονοτικό εκπαιδευτικό σύστημα στην Ελλάδα θεμελιώνεται στη Συνθήκη της Λωζάννης, συνεπικουρείται από τις διατάξεις κατοπινών μορφωτικών πρωτοκόλλων και ορίζεται από την ελληνική νομοθεσία.  Ακολουθεί δίγλωσσο πρόγραμμα διδασκαλίας, κατανέμοντας απολύτως ισότιμα και ισόποσα το χρόνο ανάμεσα στην τουρκική και την ελληνική γλώσσα, με τις 2 γλώσσες να συνιστούν και οι ίδιες, εκτός από γλώσσες διδασκαλίας και αντικείμενο διδασκαλίας. Το δίγλωσσο αναλυτικό πρόγραμμα διδασκαλίας αναπτύσσεται μεν σε συμφωνία και αντιστοίχιση με τα προγράμματα των λοιπών δημοσίων σχολείων της χώρας, αλλά με έμφαση στη διατήρηση, την καλλιέργεια και την προαγωγή του γλωσσικού και πολιτισμικού υπόβαθρου της μειονότητας. Στη Θράκη σήμερα λειτουργούν δύο Μειονοτικά Γυμνάσια.

Διαπολιτισμικά γυμνάσια

Τα Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης λειτουργούν με σκοπό:

• Την εκπαιδευτική ένταξη.
• Την κοινωνική ένταξη των παιδιών μεταναστευτικής καταγωγής σε πλαίσιο ισοτιμίας και με σεβασμό στη διατήρηση της πολιτιστικής τους ταυτότητας.
• Την αντιμετώπιση των αρνητικών διακρίσεων που δημιουργούνται με βάση τις πολιτισμικές διαφορές, την ξενοφοβία και τον ρατσισμό.

Τα εν λόγω σχολεία, σύμφωνα με το νόμο 4415/2016, δύνανται να λειτουργούν ως Πειραματικά Σχολεία Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης και επιδιώκουν τη συνεργασία με τα ΑΕΙ της χώρας.  Εφαρμόζουν σε πειραματική βάση ερευνητικά και καινοτόμα προγράμματα που αφορούν τη διαπολιτισμική εκπαίδευση και την αντιμετώπιση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού αποκλεισμού λόγω φυλετικής καταγωγής και πολιτιστικής προέλευσης.  Τα προγράμματα σπουδών και οι παιδαγωγικές μέθοδοι εφαρμόζονται όπως στα υφιστάμενα Πειραματικά σχολεία. Ο αριθμός των Διαπολιτισμικών Γυμνασίων είναι 8.

Σχολείο ευρωπαϊκής παιδείας

Το Σχολείο Ευρωπαϊκής Παιδείας (ΣΕΠ) ιδρύθηκε στην Κρήτη, βάσει του νόμου 3376/2005.  Το σχολείο ακολουθεί εξ ολοκλήρου τα αναλυτικά προγράμματα μαθημάτων που διδάσκονται στα Ευρωπαϊκά Σχολεία και καλύπτει Νηπιαγωγείο, Δημοτικό, Γυμνάσιο και Λύκειο. Σε αυτό εγγράφονται:

1. Παιδιά του προσωπικού του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια των Δικτύων και Πληροφοριών (ENISA) ή άλλης υπηρεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
2. Παιδιά του προσωπικού των Διεθνών Οργανισμών και των Διπλωματικών Αποστολών που εδρεύουν στο Ηράκλειο της Κρήτης.
3. Απόφοιτοι του κύκλου πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης του ΣΕΠ.
4. Μαθητές που έρχονται με μετεγγραφή από άλλα Ευρωπαϊκά σχολεία ή σχολεία Ευρωπαϊκής Παιδείας (τύπου ΙΙ).
5. Μαθητές που διαμένουν στην ευρύτερη περιφέρεια του συγκεκριμένου σχολείου, στο υπόλοιπο των θέσεων, κατόπιν κλήρωσης.

Στο ΣΕΠ λειτουργούν δύο γλωσσικά τμήματα, ελληνόφωνο και αγγλόφωνο. Οι μαθητές των οποίων η μητρική γλώσσα δεν περιλαμβάνεται στα γλωσσικά τμήματα που λειτουργούν, οφείλουν να εξεταστούν  στην γλώσσα του τμήματος που θα επιλέξουν, για να διαπιστωθεί αν οι γνώσεις τους στην γλώσσα διδασκαλίας του συγκεκριμένου γλωσσικού τμήματος είναι σε επίπεδο που τους επιτρέπει να παρακολουθούν το συγκεκριμένο γλωσσικό τμήμα. Σε ό,τι αφορά τα ωρολόγια προγράμματα, τις διδακτικές μεθόδους και την αξιολόγηση και προαγωγή των μαθητών ισχύει το γενικότερο πλαίσιο λειτουργίας των ευρωπαϊκών σχολείων.

Σχολεία δεύτερης ευκαιρίας (ΣΔΕ)

Τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας θεσμοθετήθηκαν με το νόμο 2525/97 ως ένα ευέλικτο πρόγραμμα εκπαίδευσης ενηλίκων με το οποίο παρέχεται η δυνατότητα σε όσους διέρρευσαν από το εκπαιδευτικό σύστημα, πριν ολοκληρώσουν την υποχρεωτική τους εκπαίδευση, να συνεχίσουν τις σπουδές τους και να αποκτήσουν τίτλο ισότιμο με το απολυτήριο του Γυμνασίου. Σκοπός των ΣΔΕ, σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020, είναι:

• η ολοκλήρωση της υποχρεωτικής εκπαίδευσης ατόμων ηλικίας δεκαοκτώ ετών και άνω,
• η επανασύνδεση των εκπαιδευομένων με τα συστήματα εκπαίδευσης και κατάρτισης,
• η απόκτηση σύγχρονων γνώσεων, δεξιοτήτων και στάσεων που θα τους βοηθήσουν στην κοινωνική οικονομική ένταξη και ανέλιξη,
• η ενίσχυση της αυτοεκτίμησης των εκπαιδευομένων και
• η συμβολή στην ένταξή τους ή στη βελτίωση της θέσης τους στον χώρο της εργασίας.

Φοίτηση στα ΣΔΕ & Πρόγραμμα σπουδών Σύμφωνα με το Νόμο 4763/2020:

• Δικαίωμα εγγραφής στα ΣΔΕ έχουν όσοι: α) συμπληρώνουν το δέκατο όγδοο (18) έτος της ηλικίας τους μέχρι την 31η Δεκεμβρίου του έτους εγγραφής ή έχουν υπερβεί το δέκατο όγδοο (18) έτος της ηλικίας τους και β) δεν έχουν ολοκληρώσει την υποχρεωτική εννιάχρονη εκπαίδευση και έχουν απολυτήριο Δημοτικού.
• Η χρονική διάρκεια της εκπαίδευσης στα ΣΔΕ ορίζεται σε δύο (2) σχολικά έτη.
• Το πρόγραμμα σπουδών των ΣΔΕ είναι ανοικτό και ευέλικτο και στοχεύει στην παροχή γνώσεων και στην ανάπτυξη δεξιοτήτων και στάσεων. Ο βασικός πυρήνας του προγράμματος σπουδών συγκροτείται από τα γνωστικά αντικείμενα γραμματισμούς, που εναρμονίζονται με τις οκτώ βασικές ικανότητες του Ευρωπαϊκού Πλαισίου Αναφοράς.

Σε ολόκληρη τη χώρα λειτουργούν 86 Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, από τα οποία τα 12 λειτουργούν μέσα σε Καταστήματα Κράτησης.

Γεωγραφική κατανομή

Προκειμένου να εξασφαλίζεται η παροχή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στους μαθητές και των πιο απομακρυσμένων περιοχών, γίνεται προσπάθεια η γεωγραφική κατανομή των Γυμνασίων να συνάδει με τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες των τοπικών συνθηκών.  Γενικά, η ίδρυση και λειτουργία τους αποτελούν προϊόν συνεργασίας, γνωμοδοτήσεων και εισηγήσεων της τοπικής κοινωνίας και των αρμοδίων κατά τόπους αρχών εκπαίδευσης. Για τη μεταφορά μαθητών που κατοικούν σε απομακρυσμένες περιοχές, σύμφωνα με την Υπουργική Απόφαση 50025/26-09-2018, όπως τροποποιήθηκε και ισχύει, αρμόδια θεωρείται η περιφέρεια εντός των ορίων της οποίας βρίσκεται το σχολείο στο οποίο οι μαθητές μεταφέρονται.  Συγκεκριμένα, οι περιφέρειες μεταφέρουν δωρεάν τους μαθητές των δημοσίων Γυμνασίων είτε με ειδικά μαθητικά δελτία και ίδια μέσα για απόσταση, μεγαλύτερη από 2.500 μέτρα, είτε με δημόσια σύμβαση υπηρεσιών, για απόσταση μεγαλύτερη από 3.000 μέτρα.

Προϋποθέσεις εισαγωγής και επιλογή σχολείου

Η φοίτηση των μαθητών στο Γυμνάσιο είναι υποχρεωτική.  Για την εγγραφή τους στο Γυμνάσιο απαραίτητη προϋπόθεση αποτελεί ο τίτλος σπουδών που χορηγεί το Δημοτικό σχολείο. Οι μαθητές φοιτούν στο Γυμνάσιο της περιοχής όπου βρίσκεται η μόνιμη κατοικία τους.  Στις πόλεις στις οποίες λειτουργούν περισσότερα του ενός σχολεία της ίδιας σχολικής βαθμίδας, τα όρια της περιοχής τους καθώς και ο αριθμός των μαθητών που μπορούν να φοιτήσουν σε αυτά, κατ' ανώτατο όριο, καθορίζονται με απόφαση του διευθυντή της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.  Εφόσον οι περιοχές των σχολείων δε μπορούν να καθορισθούν στο πλαίσιο της δικαιοδοσίας ενός μόνο διευθυντή εκπαίδευσης, καθορίζονται με απόφαση του αρμόδιου περιφερειακού διευθυντή εκπαίδευσης.

Ηλικιακές ομάδες και κατάταξη μαθητών

Η φοίτηση στα Γυμνάσια είναι τριετής και περιλαμβάνει τις τάξεις Α', Β' και Γ'.  Η ηλικία εγγραφής των μαθητών στην Α' τάξη Γυμνασίου, τοποθετείται στα 12 έτη, μετά την αποφοίτηση από το Δημοτικό, ενώ δύναται ενίοτε, να εκτείνεται και πέρα από αυτήν την ηλικία π.χ. για μαθητές που υποχρεώθηκαν να επαναλάβουν τάξη στην προηγούμενη βαθμίδα.  Η φοίτηση στο Γυμνάσιο είναι υποχρεωτική, εφόσον ο μαθητής δεν έχει υπερβεί το 16ο έτος της ηλικίας του (νόμος 1566/1985). Κάθε τάξη αποτελείται από ένα ή περισσότερα τμήματα, ανάλογα με τον αριθμό των μαθητών ενώ ο αριθμός των μαθητών ανά τμήμα τάξης δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 27 (Κοινή Υπουργική Απόφαση 129818/Γ2/16-9-2013). Τμήματα με περισσότερους μαθητές των 27 υποδιαιρούνται εκ νέου. Η διδασκαλία της Αγγλικής Γλώσσας στο Γυμνάσιο πραγματοποιείται κατόπιν διαγνωστικής δοκιμασίας στην Α' Τάξη.  Εφόσον διαπιστωθεί μεγάλη ανομοιογένεια στο επίπεδο των γνώσεων των μαθητών, ενδείκνυται η κατανομή των μαθητών σε δύο επίπεδα (Υπουργική Απόφαση 135800/Δ2/23-08-2016). Στη Β' ξένη γλώσσα (Γαλλικά ή Γερμανικά) οι μαθητές χωρίζονται σε τμήματα τα οποία λειτουργούν παράλληλα. Στα Γυμνάσια όπου λειτουργεί ένα τμήμα γενικής παιδείας οι μαθητές/τριες της Α΄ τάξης διδάσκονται τη δεύτερη ξένη γλώσσα που πλειοψηφεί. (Υπουργική Απόφαση 53476/ΓΔ4/28-03-2017). Σε ό,τι αφορά το γνωστικό αντικείμενο «Τεχνολογία και Πληροφορική», το τμήμα χωρίζεται σε δύο ομάδες μαθητών, όταν ο αριθμός τους υπερβαίνει τους 21 μαθητές (Υπουργική Απόφαση 74442/Δ2/19-6-2020). Στο Γυμνάσιο, η διδασκαλία των μαθημάτων, όπως αυτά περιγράφονται στα αναλυτικά προγράμματα σπουδών των τάξεων του Γυμνασίου πραγματοποιείται από εκπαιδευτικούς της αντίστοιχης ειδικότητας.  Για παράδειγμα, η διδασκαλία της ιστορίας αποτελεί έργο του φιλολόγου, τα μαθηματικά του μαθηματικού, η φυσική του φυσικού κ.ο.κ. Για την εύρυθμη λειτουργία της σχολικής μονάδας, και εφόσον παραστεί ανάγκη, στους εκπαιδευτικούς ανατίθεται ενίοτε, η διδασκαλία συναφούς μαθήματος/συναφών μαθημάτων με την ειδικότητά του, όπως για παράδειγμα η ανάθεση του μαθήματος της ιστορίας σε καθηγητή ξένης γλώσσας (Υπουργική Απόφαση 85980/Δ2/4-7-2020). Λόγω του χαρακτήρα των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών και του πλήθους των προς διδασκαλία γνωστικών αντικειμένων στο Γυμνάσιο, δεν υπάρχει περιορισμός στην κατ’ επανάληψη ανάθεση διδασκαλίας του εκάστοτε γνωστικού αντικείμενου, στον ίδιο εκπαιδευτικό και σε συγκεκριμένο τμήμα μαθητών.

Οργάνωση σχολικού έτους

Η οργάνωση του σχολικού χρόνου που αφορά στο Γυμνάσιο ορίζεται σε κεντρικό επίπεδο.  Το σχολικό έτος αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και λήγει την 31η Αυγούστου του επόμενου έτους. Το διδακτικό έτος για τα σχολεία αρχίζει την 1η Σεπτεμβρίου και τελειώνει την 30η Ιουνίου. Η διδασκαλία των μαθημάτων διεξάγεται σε δύο διδακτικές περιόδους που ονομάζονται τετράμηνα.  Η πρώτη περίοδος (1ο τετράμηνο) διαρκεί από 11 Σεπτεμβρίου έως 20 Ιανουαρίου και η δεύτερη περίοδος (2ο τετράμηνο) από 21 Ιανουαρίου έως τη λήξη των μαθημάτων.  Από 1η έως 30 Ιουνίου η σχολική μονάδα ολοκληρώνει τις εξής διαδικασίες. Την πρώτη εξεταστική περίοδο στην οποία διεξάγονται οι γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις στα μαθήματα της ομάδας Α' - τα μαθήματα που διδάσκονται στο Γυμνάσιο κατανέμονται σε 3 ομάδες. Σύμφωνα με το προεδρικό διάταγμα 126/2016, όπως ισχύει: Η πρώτη ομάδα (ομάδα Α') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα:

1. Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, ήτοι Γλωσσική Διδασκαλία και Νεοελληνική Λογοτεχνία,
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία, ήτοι Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Αρχαία Ελληνικά Κείμενα από Μετάφραση,
3. Ιστορία,
4. Μαθηματικά,
5. Φυσική,
6. Βιολογία,
7. Αγγλικά.

Η δεύτερη ομάδα (ομάδα Β') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα:

1. Γεωλογία-Γεωγραφία,
2. Χημεία, 
3. Κοινωνική και Πολιτική Αγωγή,
4. Θρησκευτικά,
5. Δεύτερη ξένη γλώσσα,
6. Τεχνολογία – Πληροφορική,
7. Οικιακή Οικονομία.

Η τρίτη ομάδα (ομάδα Γ') περιλαμβάνει τα εξής μαθήματα: 

1.  Μουσική-Καλλιτεχνικά.
2. Φυσική Αγωγή.
3. Εργαστήρια Δεξιοτήτων

H διδακτική ενότητα με τίτλο «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» εισάγεται στο πρόγραμμα σπουδών και στο εβδομαδιαίο ωρολόγιο πρόγραμμα όλων των τύπων σχολικών μονάδων υποχρεωτικής εκπαίδευσης, νηπιαγωγείων, δημοτικών και γυμνασίων με σκοπό την ενίσχυση της καλλιέργειας ήπιων δεξιοτήτων, δεξιοτήτων ζωής και δεξιοτήτων τεχνολογίας και επιστήμης στους μαθητές. Με απόφαση του Υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, η οποία εκδίδεται ύστερα από εισήγηση του Ινστιτούτου Εκπαιδευτικής Πολιτικής, ορίζονται ο αριθμός, η διάρκεια και το περιεχόμενο των θεματικών κύκλων της διδακτικής ενότητας και των επιμέρους θεματικών ενοτήτων καθενός εκ των θεματικών κύκλων, ο αριθμός και οι ειδικότητες των εκπαιδευτικών στους οποίους ανατίθεται η διδασκαλία των θεματικών κύκλων και ενοτήτων, ο τρόπος αξιολόγησης των μαθητών και κάθε άλλο σχετικό θέμα, συμπεριλαμβανομένων της οργάνωσης και υλοποίησης σχετικών επιμορφωτικών και υποστηρικτικών δραστηριοτήτων για τους εκπαιδευτικούς».

Οι μαθητές παραπέμπονται το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου, πριν την έναρξη των μαθημάτων του επόμενου σχολικού έτους, στη δεύτερη εξεταστική περίοδο, σε επαναληπτική εξέταση στα μαθήματα στα οποία ο βαθμός ετήσιας επίδοσής του είναι μικρότερος από δέκα (10), εφόσον ο αριθμός των μαθημάτων αυτών δεν υπερβαίνει τα τέσσερα (4). Για τα μαθήματα της Ομάδας Α’,  οι επαναληπτικές εξετάσεις είναι προφορικές και γραπτές. Για τα μαθήματα της Ομάδας Β΄ και της Ομάδας Γ΄, οι επαναληπτικές εξετάσεις είναι προφορικές.

Διδασκαλία μαθημάτων δεν διεξάγεται και εξετάσεις δεν διενεργούνται κατά τις διακοπές των Χριστουγέννων (δύο εβδομάδες), τις διακοπές του Πάσχα (δύο εβδομάδες) και κατά τις θερινές διακοπές από την 1η Ιουλίου μέχρι και την 31η Αυγούστου. Κατά τις θερινές διακοπές κάθε Γυμνάσιο είναι ανοιχτό μια ημέρα την εβδομάδα για τη διεκπεραίωση κάθε τρέχοντος υπηρεσιακού θέματος. Οι ημέρες λειτουργίας των σχολικών μονάδων ανέρχονται σε περίπου 189 ετησίως και οργανώνονται σε εβδομάδες των 5 ημερών (από Δευτέρα έως Παρασκευή).  Οι ώρες διδασκαλίας ανέρχονται σε εβδομαδιαία βάση, σε 33 ώρες για τις Α’ και Β’ τάξεις και σε 34 ώρες για την Γ’ τάξη των ημερησίων Γυμνασίων και σε σε 24 ώρες για τις Α’ και Β’ τάξεις και σε 25 ώρες για την Γ’ τάξη των εσπερινών Γυμνασίων.  Τα ωρολόγια προγράμματα καθορίζονται βάσει των αναλυτικών προγραμμάτων σπουδών από υπουργικές αποφάσεις και ισχύουν για όλα τα Γυμνάσια γενικής παιδείας της επικράτειας.  Λεπτομέρειες για τα ωρολόγια προγράμματα Γυμνασίων γενικής παιδείας μπορούν να αναζητηθούν στο κεφάλαιο 6.2. Διδασκαλία και Εκμάθηση στη Γενική Υποχρεωτική Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση.  Άλλοι τύποι Γυμνασίων εφαρμόζουν ελαφρώς διαφοροποιημένο ωρολόγιο πρόγραμμα όπως για παράδειγμα τα Καλλιτεχνικά ή Μουσικά σχολεία, δεδομένου ότι πέραν του καθιερωμένου προγράμματος, οι μαθητές διδάσκονται και καλλιτεχνικά ή μουσικά μαθήματα αντίστοιχα.

Ωράριο λειτουργίας ημερησίων και εσπερινών γυμνασίων

Ο εβδομαδιαίος χρόνος διδασκαλίας ανά τάξη, ορίζεται σε κεντρικό επίπεδο και έχει καθολική ισχύ για όλα τα ημερήσια και εσπερινά Γυμνάσια της επικράτειας. Τα μαθήματα στα ημερήσια Γυμνάσια αρχίζουν περίπου στις 08:15 και τελειώνουν στις 14:10, ενώ στα εσπερινά αρχίζουν στις 19:20 και τελειώνουν στις 22:55. Ωστόσο η κατανομή των μαθημάτων σε εβδομαδιαία βάση, δεν ορίζεται κεντρικά αλλά αποτελεί απόφαση της εκάστοτε σχολικής μονάδας και διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες της.

ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΗΜΕΡΗΣΙΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ

ΩΡΑΡΙΟ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑΣ ΕΣΠΕΡΙΝΩΝ ΓΥΜΝΑΣΙΩΝ

Στο πλαίσιο της αντισταθμιστικής εκπαίδευσης λειτουργούν στα Γυμνάσια, προγράμματα ενισχυτικής διδασκαλίας (Υπουργική Απόφαση 126316/Δ2/6-10-2021) με στόχο:

• την επανένταξη των μαθητών/τριών στη διαδικασία μάθησης,
• τη βελτίωση της απόδοσής τους ώστε να ολοκληρώσουν την Υποχρεωτική Εκπαίδευση,
• τη μείωση της μαθητικής διαρροής και της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου και 
• την αύξηση των ποσοστών πρόσβασης στη δεύτερη βαθμίδα της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης.

Με τον όρο «ενισχυτική διδασκαλία Γυμνασίου» νοείται η παρακολούθηση ενός αυτοτελούς υποστηρικτικού προγράμματος διδασκαλίας μετά τη λήξη του ημερησίου ωρολογίου προγράμματος.  Τα μαθήματα που μπορούν να παρακολουθήσουν οι μαθητές Γυμνασίου είναι:

1. Νεοελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
2. Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία
3. Μαθηματικά
4. Φυσική
5. Χημεία
6. Αγγλικά.

Στην Ενισχυτική Διδασκαλία συμμετέχουν προαιρετικά μαθητές/τριες όλων των τάξεων του Γυμνασίου που υστερούν στους ανωτέρω τομείς γνώσης με συνέπεια την αδυναμία αποδοτικής συμμετοχής τους στη διαδικασία της μάθησης ή μαθητές/τριες που επιθυμούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους στα ανωτέρω μαθήματα. Η Ενισχυτική Διδασκαλία υλοποιείται σε Σχολικά Κέντρα Αντισταθμιστικής Εκπαίδευσης (ΣΚΑΕ). Τα Σχολικά Κέντρα Αντισταθμιστικής Εκπαίδευσης συγκροτούνται από ομάδες όμορων σχολικών μονάδων Γυμνασίου και ορίζονται ανά Διεύθυνση Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης με απόφαση του Διευθυντή της οικείας Περιφερειακής Διεύθυνσης Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης. Υπάρχει η δυνατότητα ένα (1) ΣΚΑΕ να αποτελείται από μία (1) σχολική μονάδα Γυμνασίου μόνο σε συγκεκριμένες περιπτώσεις (δυσπρόσιτες, απομακρυσμένες περιοχές νησιωτικής και ηπειρωτικής χώρας). Η ενισχυτική διδασκαλία λειτουργεί κάθε σχολικό έτος και λήγει με τη λήξη των μαθημάτων και πριν την έναρξη των εξετάσεων.

Σε κάθε σχολική μονάδα, προβλέπονται εκτός από σχολικές αίθουσες και βοηθητικές αίθουσες, γυμναστήριο, αίθουσα εκδηλώσεων, βιβλιοθήκη, εργαστήριο φυσικών επιστημών και εργαστήριο πληροφορικής. Κάθε τμήμα τάξης έχει τη δική του αίθουσα διδασκαλίας ανά διδακτικό έτος ενώ οι υπόλοιποι χώροι χρησιμοποιούνται εκ περιτροπής, από τα διάφορα τμήματα σύμφωνα με τις ανάγκες του εβδομαδιαίου προγράμματος ή εκτάκτων εκδηλώσεων.