Η δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση στην Ελλάδα παρέχεται δωρεάν από το κράτος στα:

• Νηπιαγωγεία
• Δημοτικά σχολεία

Η φοίτηση στο Νηπιαγωγείο είναι διετής. Είναι υποχρεωτική για παιδιά 4-5 ετών. Από το  σχολικό έτος 2021-2022 η δίχρονη προσχολική εκπαίδευση εφαρμόζεται  στο σύνολο των δήμων της χώρας (332 δήμοι) (Νόμοι 3518/2006, 4521/2018 όπως αντικαταστάθηκε και ισχύει με το νόμο 4704/2020, όπως τροποποιήθηκαν και ισχύουν).

Η φοίτηση στο Δημοτικό σχολείο είναι εξαετής. Περιλαμβάνει τις τάξεις Α΄, Β΄, Γ΄, Δ΄, Ε΄ και ΣΤ. Στην Α΄τάξη εγγράφονται μαθητές ηλικίας 6 ετών. Η εποπτεία της οργάνωσης και λειτουργίας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης ανήκει στην αρμοδιότητα του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων.  Οι παιδικοί, βρεφικοί και βρεφονηπιακοί σταθμοί, που είναι χώροι αγωγής για παιδιά έως 4 ετών εποπτεύονται εποπτεύονται στην πλειονότητά τους από το Υπουργείο Εσωτερικών, με φορείς τους Δήμους, καθώς και από άλλους φορείς.  Περισσότερες πληροφορίες παρέχονται στο Κεφάλαιο 4.

Μετά το πέρας της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι μαθητές φοιτούν στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η οποία αποτελεί χωριστή βαθμίδα εκπαίδευσης. Περιλαμβάνει δύο κύκλους σπουδών:

• Γυμνάσιο
• Λύκειο (Γενικό ή Επαγγελματικό)

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να επισκεφτείτε το Κεφάλαιο 6.

Η υποχρεωτική εκπαίδευση στην Ελλάδα αποτελείται από:

• Τη διετή υποχρεωτική φοίτηση των νηπίων ηλικίας 4 και 5 ετών στο Νηπιαγωγείο.
• Την εξαετή φοίτηση των μαθητών στο Δημοτικό σχολείο.
• Την τριετή φοίτηση των μαθητών στο Γυμνάσιο.

Τα προγράμματα σπουδών εκπονούνται σε κεντρικό επίπεδο και έχουν καθολική ισχύ σε όλα τα σχολεία της επικράτειας της οικείας βαθμίδας.

Οι στόχοι της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης

Νηπιαγωγείο

Σκοπός του Νηπιαγωγείου, βάσει του νόμου 1566/1985, είναι να βοηθήσει τα νήπια να αναπτυχθούν σωματικά, συναισθηματικά, νοητικά και κοινωνικά και ειδικότερα:

1. Να καλλιεργούν τις αισθήσεις τους και να οργανώνουν τις πράξεις τους, κινητικές και νοητικές.
2. Να εμπλουτίζουν και να οργανώνουν τις εμπειρίες τους από το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον και να αποκτούν την ικανότητα  να διακρίνουν τις σχέσεις και αλληλεπιδράσεις που υπάρχουν μέσα σε αυτό.
3. Να αναπτύσσουν την ικανότητα κατανόησης και έκφρασης με σύμβολα γενικά και ιδιαίτερα στους τομείς της γλώσσας, των μαθηματικών και της αισθητικής.
4. Να δημιουργούν διαπροσωπικές σχέσεις, που θα τα βοηθήσουν στη βαθμιαία και αρμονική ένταξή τους στην κοινωνία.
5. Να αναπτύσσουν πρωτοβουλίες ελεύθερα και αβίαστα μέσα στο πλαίσιο του οργανωμένου περιβάλλοντος και να προσαρμόζονται στην αμφίδρομη σχέση ατόμου και ομάδας.

Δημοτικό σχολείο

Σκοπός του Δημοτικού σχολείου, βάσει του νόμου 1566/1985, είναι η πολύπλευρη πνευματική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών και ειδικότερα:

1. Να διευρύνουν και να αναδιατάσσουν τις σχέσεις της δημιουργικής τους δραστηριότητας με τα πράγματα, τις καταστάσεις και τα φαινόμενα που μελετούν.
2. Να οικοδομούν τους μηχανισμούς που συμβάλλουν στην αφομοίωση της γνώσης, να αναπτύσσονται σωματικά, να βελτιώνουν τη σωματική και ψυχική τους υγεία.
3. Να κατακτούν το περιεχόμενο των βασικότερων εννοιών και να αποκτούν, βαθμιαία, την ικανότητα να ανάγονται από τα δεδομένα των αισθήσεων στην περιοχή της αφηρημένης σκέψης.
4. Να αποκτούν την ικανότητα ορθής χρήσης του προφορικού και γραπτού λόγου.
5. Να εξοικειώνονται βαθμιαία με τις ηθικές, θρησκευτικές, εθνικές, ανθρωπιστικές και άλλες αξίες και να τις οργανώνουν σε σύστημα αξιών.
6. Να καλλιεργούν το αισθητικό τους κριτήριο, ώστε να μπορούν να εκτιμούν τα έργα της τέχνης και να εκφράζονται ανάλογα, μέσα από τα δικά τους καλλιτεχνικά δημιουργήματα.

Μεταρρυθμιστικές παρεμβάσεις

Κατά τα τελευταία σχολικά έτη έχουν πραγματοποιηθεί οι εξής βασικές παρεμβάσεις στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση:

Α) Η θεσμοθέτηση της δίχρονης φοίτησης στο Νηπιαγωγείο από την ηλικία των 4 ετών σταδιακά από το σχολικό έτος 2018-2019 με σκοπό:

• Να καλύψει μια κοινωνική ανάγκη.
• Να λειτουργήσει αντισταθμιστικά στις άνισες ευκαιρίες που παρέχουν τα διαφορετικά κοινωνικά περιβάλλοντα προέλευσης των μαθητών.

Β) Η δημιουργία του Ενιαίου Τύπου Ολοήμερου Σχολείου από το σχολικό έτος 2016-2017 αποτελεί μια σημαντική μεταρρυθμιστική παρέμβαση καθώς αναμορφώθηκε και εμπλουτίστηκε το διδακτικό ωράριο και το ωρολόγιο πρόγραμμα, με σκοπό :

• Να αρθεί η πολυτυπία των σχολείων στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.
• Να παρέχονται κοινά γνωστικά και διδακτικά αντικείμενα στα Δημοτικά σχολεία της χώρας έτσι ώστε να γίνεται πράξη η συνταγματική δέσμευση για παροχή ίσων ευκαιριών στην εκπαίδευση για όλους του μαθητές.

Γ) Στο πλαίσιο της δημιουργίας του ενιαίου τύπου σχολείου δόθηκε η δυνατότητα, υπό προϋποθέσεις,  να λειτουργήσει σε όλα τα σχολεία της πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, ολοήμερο πρόγραμμα.

Στο Ενιαίου Τύπου Ολοήμερο Νηπιαγωγείο λειτουργεί προαιρετικό ολοήμερο πρόγραμμα.  Με τη λειτουργία του επιδιώκεται η ολοκληρωμένη προετοιμασία των νηπίων για το Δημοτικό σχολείο, η εξυπηρέτηση των εργαζομένων γονέων και η ενίσχυση του ρόλου της κρατικής μέριμνας με στόχο τη μείωση των μορφωτικών και κοινωνικών διακρίσεων (ν. 2525/1997 και Π. Δ. 79/2017).

Στο Ενιαίου Τύπου Ολοήμερο Δημοτικό σχολείο λειτουργεί προαιρετικό ολοήμερο πρόγραμμα. Το ολοήμερο Δημοτικό σχολείο στοχεύει στην παιδαγωγική αξιοποίηση του απογευματινού χρόνου παραμονής των παιδιών στο σχολείο και απαλλάσσει την οικογένεια από την οικονομική επιβάρυνση και τη φροντίδα αναζήτησης εκτός σχολείου πρόσθετου εκπαιδευτικού έργου.

Δ) Με το νόμο 4547/2018, το πλαίσιο υποστήριξης των σχολικών μονάδων και του εκπαιδευτικού έργου μεταβαίνει από μονοπρόσωπα όργανα προς μια αλληλεπιδραστική και δυναμική σχέση ανάμεσα στο σχολείο και στις δομές υποστήριξης. Το σχολείο αναμένεται έτσι να μπορεί να διαμορφώνει τις ανάγκες του με τον ετήσιο προγραμματισμό εκπαιδευτικού έργου, να αιτείται υποστήριξης και οι δομές υποστήριξης να ανταποκρίνονται και παράλληλα να ενισχύουν αλλαγές μέσα από τον περιφερειακό σχεδιασμό και την υποστήριξη σε επίπεδο Διεύθυνσης Εκπαίδευσης.

Επιπλέον, ο νόμος 4823/2021 επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα δυναμική στο ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα. Οι εκπαιδευτικοί στόχοι, οι παιδαγωγικές πρακτικές και οι μορφές εξέτασης και διαμορφωτικής αξιολόγησης διαμορφώνονται από τις σχολικές μονάδες και τις ομάδες σχολείων, με τη συνεργασία των:

• ΚΕΔΑΣΥ (Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης),
• ΚΕΠΕΑ (Κέντρα Εκπαίδευσης για το Περιβάλλον και την Αειφορία),
• ΠΕΚΕΣ (Περιφερειακά Κέντρα Εκπαιδευτικού Σχεδιασμού), έως την κατάργησή τους με την επιλογή και τοποθέτηση των Συμβούλων Εκπαίδευσης, των Περιφερειακών Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης και των Εποπτών Ποιότητας της Εκπαίδευσης.

Αντίστοιχα προς τη δημόσια πρωτοβάθμια εκπαίδευση, λειτουργούν και ιδιωτικά σχολεία πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, τα οποία δεν ανήκουν στο Κράτος, αλλά ιδρύονται και συντηρούνται από φυσικά ή νομικά πρόσωπα. Περισσότερα στοιχεία για το θέμα αυτό παρέχονται στο Κεφάλαιο 2.4.