Σύντομη ιστορική επισκόπηση

Από το 1929 οπότε και έγινε η πρώτη προσπάθεια για εκπαίδευση ενηλίκων στην Ελλάδα, ενεργοποιήθηκαν μια σειρά από πολιτικές, στρατηγικές, φορείς και δομές προκειμένου να αναπτυχθεί ο εν λόγω τομέας. Τα χρονικά σημεία που αποτελούν σταθμούς στην εξέλιξη της εκπαίδευσης ενηλίκων συνοψίζονται στα εξής:

1. Ήδη από το 1943 γίνονται κινήσεις για την προώθηση της λαϊκής επιμόρφωσης, πρώτα με τη δημιουργία σχετικής διεύθυνσης στο τότε Υπουργείο Παιδείας και στη συνέχεια με την αναβάθμισή της, το 1983, σε Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης.
2. Το 1984, η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης ιδρύει τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης.
3. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η επαγγελματική εκπαίδευση και κατάρτιση αποτελούσε ήδη άμεση πολιτική προτεραιότητα λόγω των αλλαγών στην παγκόσμια αγορά εργασίας και των δυνατοτήτων συγχρηματοδότησης προγραμμάτων από το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο για νέους και  ενήλικες.  Με τον ν. 2009/1992 καθιερώνεται Εθνικό Σύστημα Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και ιδρύεται ο Οργανισμός Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΟΕΕΚ) και τα ΙΕΚ. 
4. Το 1994, ιδρύεται το Εθνικό Κέντρο Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΚΕΠ).
5. Το 1995, ιδρύεται το Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων, στο οποίο υπάγονται πλέον και τα Κέντρα Επαγγελματικής Κατάρτισης της Γενικής Γραμματείας Λαϊκής Επιμόρφωσης.
6. Το 1997, με τον ν. 2525/1997,  θεσμοθετούνται τα Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας, στα οποία φοιτούν ενήλικες που δεν έχουν συμπληρώσει την υποχρεωτική εκπαίδευση και ιδρύεται το Εθνικό Κέντρο Πιστοποίησης Δομών Δια Βίου Μάθησης (ΕΚΕΠΙΣ).
7. Το 2001, η Γενική Γραμματεία Λαϊκής Επιμόρφωσης μετονομάζεται σε Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων και αναλαμβάνει τον σχεδιασμό, τον συντονισμό και την υλοποίηση ενεργειών και δράσεων επιμόρφωσης ενηλίκων σε εθνικό επίπεδο (ν. 2909/2001).
8. Το 2003, λειτουργούν τα Κέντρα Εκπαίδευσης Ενηλίκων και οι Σχολές Γονέων.
9. Το 2008, η Γενική Γραμματεία Εκπαίδευσης Ενηλίκων μετονομάστηκε σε Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης και διευρύνθηκε ο κυβερνητικός τομέας ευθύνης της (ν. 3699/2008).
10. Το 2010, ιδρύεται ο Εθνικός Οργανισμός Πιστοποίησης Προσόντων (ΕΟΠΠ) (ν. 3879/2010).
11. Το 2011, συγχωνεύονται οι φορείς ΕΚΕΠΙΣ, ΕΚΕΠ στον ΕΟΠΠ, ο οποίος μετονομάζεται σε Εθνικό Οργανισμό Πιστοποίησης Προσόντων και Επαγγελματικού Προσανατολισμού (ΕΟΠΠΕΠ). Την ίδια χρονιά, συγχωνεύονται τα Ινστιτούτο Νεολαίας και Ινστιτούτο Διαρκούς Εκπαίδευσης Ενηλίκων Εθνικό Ίδρυμα Νεολαίας, το οποίο και μετονομάζεται σε Ίδρυμα Νεολαίας και Δια Βίου Μάθησης.  Η οργάνωση και λειτουργία και των δύο αυτών νέων φορέων ορίζεται με τον ν. 4115/2013.
12. Το 2014, η Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης και η Γενική Γραμματεία Νέας Γενιάς συγχωνεύονται με την ονομασία Γενική Γραμματεία Δια Βίου Μάθησης και Νέας Γενιάς (π.δ. 114/2014).
13. Το 2020, με τον ν. 4763/2020 επιχειρείται μια ολιστική μεταρρύθμιση στην Επαγγελματική Εκπαίδευση και Κατάρτιση και στη Δια Βίου Μάθηση και  αναδιοργανώνονται οι δομές της Γενικής Γραμματείας Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας, προκειμένου να υποστηρίξουν τις νέες πολιτικές. 

Τρέχουσες πολιτικές

Σήμερα, σε κεντρικό επίπεδο, η Γενική Γραμματεία Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης, Δια Βίου Μάθησης και Νεολαίας του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων, όπως ανασυγκροτήθηκε με τον ν. 4763/2020, σχεδιάζει, συντονίζει, εποπτεύει και αξιολογεί τις πολιτικές, τις δράσεις, και τα προγράμματα στους τομείς της επαγγελματικής εκπαίδευσης, της κατάρτισης, της δια βίου μάθησης και της νεολαίας, δίχως διακρίσεις και αποκλεισμούς  Ο νέος νόμος συνιστά μια ολιστική μεταρρύθμιση της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης που κινείται σε τρεις άξονες:

1. στον κοινό σχεδιασμό της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης και της Δια Βίου Μάθησης,
2. στη διασύνδεση της  Επαγγελματικής Εκπαίδευσης Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και
3. στην αναβάθμιση της παρεχόμενης Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης. 

Στο πλαίσιο αυτό συγκροτούνται οι εξής δομές διακυβέρνησης της Επαγγελματικής Εκπαίδευσης, Κατάρτισης και Δια Βίου Μάθησης: 

1. το Κεντρικό Συμβούλιο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης και Κατάρτισης (ΚΣΕΕΚ), το οποίο έχει ως αποστολή την υποβολή προτάσεων και εισηγήσεων προς τον Υπουργό Παιδείας και Θρησκευμάτων για τον σχεδιασμό της εθνικής πολιτικής σε θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης, κατάρτισης και δια βίου μάθησης στο πλαίσιο ιδίως της προώθησης της γνώσης, της βιώσιμης ανάπτυξης, της αξιοποίησης των ικανοτήτων του ανθρώπινου δυναμικού και της σύνδεσης της εκπαίδευσης με την αγορά εργασίας και την απασχόληση. Το ΚΣΕΕΚ αποτελεί τη βασική, σε κεντρικό επίπεδο, δομή διακυβέρνησης και ο ρόλος του αφορά στην ενίσχυση της ευελιξίας και της εξωστρέφειας του συστήματος της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης.
2. τα Συμβούλια Σύνδεσης με την Παραγωγή και την Αγορά Εργασίας (ΣΣΠΑΕ), τα οποία έχουν ως αποστολή την υποβολή εισηγήσεων-γνωμοδοτήσεων προς το ΚΣΣΕΚ, για θέματα επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και, ιδίως, για τους τομείς και ειδικότητες που πρέπει να λειτουργήσουν στα δημόσια ΙΕΚ, Μεταλυκειακό Έτος-Τάξη Μαθητείας, ΕΠΑΛ, δημόσιες ΕΣΚ και ΕΠΑΣ Μαθητείας του ΟΑΕΔ, καθώς και τα ειδικά μαθήματα, τα προγράμματα και τις δραστηριότητες, πέραν του εγκεκριμένου κορμού μαθημάτων. Τα ΣΣΠΑΕ λειτουργούν στις περιφέρειες της χώρας, με στόχο την αποκέντρωση του συστήματος διακυβέρνησης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης και επιτελούν ρυθμιστικό ρόλο σε περιφερειακό και τοπικό επίπεδο. 
3. η Κεντρική Επιστημονική Επιτροπή (ΚΕΕ),της οποίας η αποστολή συνίσταται στην επιστημονική έρευνα, μελέτη και τεκμηρίωση στα θέματα που αφορούν στη βελτίωση της ποιότητας και της αποτελεσματικότητας της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης, καθώς και των προγραμμάτων της δια βίου μάθησης.

 Ο νόμος 4763/2020 επιχειρεί να θεραπεύσει μια σειρά από δυσλειτουργίες, όπως τις αλληλοεπικαλύψεις μεταξύ δομών και εκπαιδευτικών διαδρομών, την απουσία δομών μετα-γυμνασιακού επιπέδου, την ύπαρξη παρωχημένων ειδικοτήτων και οδηγών κατάρτισης, την ανεπαρκή διασύνδεση με τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας (συμπεριλαμβανομένης της απουσίας συμμετοχής των κοινωνικών εταίρων στον σχεδιασμό της ΕΕΚ), την έλλειψη αξιοπιστίας στην πιστοποίηση των επαγγελματικών προσόντων, καθώς και τις αρρυθμίες στην οργάνωση της συνεχιζόμενης επαγγελματικής κατάρτισης που παρέχεται στα Κέντα Δια Βίου Μάθησης (ΚΔΒΜ).   Στην αιτιολογική έκθεση του νόμου τίθεται ο ακόλουθος ποσοτικός στόχος αναφορικά με το ποσοστό ενηλίκων ηλικίας 24-64 ετών (στο σύνολο του ενεργού πληθυσμού) που συμμετέχουν σε προγράμματα ΕΕΚ τις τελευταίες 4 εβδομάδες: να ανέλθει σε ποσοστό 6% (επιδιωκόμενος στόχος τριετίας) έναντι του 3,9% της περιόδου 2019-2020.