Προσδιορισμός των ομάδων – στόχων

Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση είναι το σύνολο των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών στους μαθητές με αναπηρία και διαπιστωμένες ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή στους μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Η πολιτεία δεσμεύεται να κατοχυρώνει και να αναβαθμίζει διαρκώς τον υποχρεωτικό χαρακτήρα της ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης ως αναπόσπαστο μέρος της υποχρεωτικής και δωρεάν δημόσιας παιδείας και να μεριμνά για την παροχή δωρεάν δημόσιας ειδικής αγωγής και εκπαίδευσης στους αναπήρους όλων των ηλικιών και για όλα τα στάδια και τις εκπαιδευτικές βαθμίδες. Σύμφωνα με τον νόμο 3699/2008, μαθητές με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται όσοι για ολόκληρη ή ορισμένη περίοδο της σχολικής τους ζωής εμφανίζουν σημαντικές δυσκολίες μάθησης εξαιτίας αισθητηριακών, νοητικών, γνωστικών, αναπτυξιακών προβλημάτων, ψυχικών και νευροψυχικών διαταραχών οι οποίες, σύμφωνα με διεπιστημονική αξιολόγηση, επηρεάζουν τη διαδικασία της σχολικής προσαρμογής και μάθησης. Στους μαθητές αυτούς συγκαταλέγονται ιδίως όσοι παρουσιάζουν νοητική αναπηρία, αισθητηριακές αναπηρίες όρασης και ακοής, κινητικές αναπηρίες, χρόνια μη ιάσιμα νοσήματα, διαταραχές ομιλίας-λόγου, ειδικές μαθησιακές δυσκολίες (π.χ. δυσλεξία, δυσαριθμησία), σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα, διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (φάσμα αυτισμού) και πολλαπλές αναπηρίες. Στα άτομα με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες περιλαμβάνονται, επίσης, οι μαθητές με σύνθετες γνωστικές συναισθηματικές και κοινωνικές δυσκολίες, παραβατική συμπεριφορά λόγω κακοποίησης, γονεϊκής παραμέλησης και εγκατάλειψης ή λόγω ενδοοικογενειακής βίας.  Μαθητές με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες θεωρούνται και οι μαθητές που έχουν μία ή περισσότερες ιδιαίτερες νοητικές ικανότητες και ταλέντα. Δεν εμπίπτουν στην κατηγορία των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες οι μαθητές με χαμηλή σχολική επίδοση που συνδέεται με εξωγενείς παράγοντες, όπως γλωσσικές ή πολιτισμικές ιδιαιτερότητες.

Ειδικά υποστηρικτικά μέτρα

Η εκπαιδευτική πολιτική για την εκπαίδευση των μαθητών με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ευνοεί την ένταξή τους στα σχολεία  της γενικής εκπαίδευσης με την παροχή κατάλληλων υποστηρικτικών δομών και υπηρεσιών. Η αναπηρία και οι ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες των μαθητών διερευνώνται και διαπιστώνονται από τα Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας (ΚΕΠΑ), τις Ανώτατες Υγειονομικές Επιτροπές Πιστοποίησης Αναπηρίας του νόμου 4058/2012, τα Κέντρα Διεπιστημονικής Αξιολόγησης, Συμβουλευτικής και Υποστήριξης (ΚΕΔΑΣΥ), τα Κοινοτικά Κέντρα Ψυχικής Υγείας Παιδιών και Εφήβων (Κο.Κ.ε.Ψ.Υ.Π.Ε.) και τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας. Τα ΚΕΠΑ, οι Ανώτατες Υγειονομικές Επιτροπές Πιστοποίησης Αναπηρίας, τα Κο.Κ.ε.Ψ.Υ.Π.Ε. και τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας δεν έχουν αρμοδιότητα, για τα ζητήματα για τα οποία επιφυλάσσεται αποκλειστική αρμοδιότητα στα ΚΕΔΑΣΥ. Τα ΚΕΔΑΣΥ έχουν την αποκλειστική αρμοδιότητα εισήγησης για την κατάταξη, εγγραφή, μετεγγραφή και φοίτηση στην κατάλληλη σχολική μονάδα των μαθητών με αναπηρία ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, καθώς και για το κατάλληλο πλαίσιο εξατομικευμένης υποστήριξης, ήτοι παράλληλη στήριξη ή φοίτηση σε τμήμα ένταξης σε σχολική μονάδα της γενικής εκπαίδευσης.

Η έκθεση αξιολόγησης - γνωμάτευση προβλέπεται να συνοδεύεται από πλαίσιο Εξατομικευμένου Προγράμματος Εκπαίδευσης (ΕΠΕ), το οποίο περιλαμβάνει βασικούς άξονες και γενικές υποδείξεις. Η διαμόρφωση των βασικών αξόνων του ΕΠΕ γίνεται σε συνεργασία με τον γονέα ή τον κηδεμόνα του μαθητή με αναπηρία ή και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή και τον ίδιο τον μαθητή, όπου αυτό καθίσταται δυνατόν. Η τελική έκθεση αξιολόγησης και οι βασικοί άξονες του ΕΠΕ γνωστοποιούνται στους γονείς ή τους κηδεμόνες. Ως προς τον χρόνο επαναξιολόγησης, αυτός προσδιορίζεται από τα ΚΕΔΑΣΥ ανάλογα με το είδος και τον βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών και των μαθησιακών δυσκολιών.  Αν δεν αναγράφεται χρόνος επαναξιολόγησης, οι εκθέσεις των ΚΕΔΑΣΥ έχουν μόνιμη ισχύ. Βάσει της ατομικής αξιολόγησης και της εισήγησης των ΚΕΔΑΣΥ, η εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορεί να παρέχεται στο πλαίσιο του γενικού σχολείου, όπου υπάρχουν οι παρακάτω δυνατότητες σχετικά με τη φοίτησή τους. Συγκεκριμένα, οι μαθητές μπορούν να φοιτούν:

• Στη συνήθη σχολική τάξη του γενικού σχολείου, εφόσον πρόκειται για μαθητές με ήπιες μαθησιακές δυσκολίες, υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης, ο οποίος συνεργάζεται κατά περίπτωση με τα ΚΕΔΑΣΥ και με τους Συντονιστές Εκπαιδευτικού Έργου γενικής και ειδικής  και ενταξιακής εκπαίδευσης.
• Σε σχολική τάξη του γενικού σχολείου, με παράλληλη στήριξη-συνεκπαίδευση από εκπαιδευτικούς Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης, όταν αυτό επιβάλλεται από το είδος και το βαθμό των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών
• Σε ειδικά οργανωμένα και κατάλληλα στελεχωμένα Τμήματα Ένταξης (ΤΕ), που λειτουργούν μέσα στα σχολεία γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης με δύο τύπους προγραμμάτων:

1. Κοινό και εξειδικευμένο πρόγραμμα (έως 15 διδακτικές ώρες εβδομαδιαίως) που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΔΑΣΥ για τους μαθητές με ηπιότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες.
2. Εξειδικευμένο ομαδικό ή εξατομικευμένο πρόγραμμα διευρυμένου ωραρίου, που καθορίζεται με πρόταση του οικείου ΚΕΔΑΣΥ, για τους μαθητές με σοβαρότερης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, οι οποίες δεν καλύπτονται από αντίστοιχες με το είδος και το βαθμό αυτοτελείς σχολικές μονάδες ειδικής αγωγής.  Το εξειδικευμένο πρόγραμμα μπορεί να είναι ανεξάρτητο από το κοινό, σύμφωνα με τις ανάγκες των μαθητών.

Σκοπός των ΤΕ είναι η πλήρης ένταξη των μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο σχολικό περιβάλλον.  Ο εκπαιδευτικός των ΤΕ υποστηρίζει τους μαθητές εντός του περιβάλλοντος της τάξης τους σε συνεργασία με τους εκπαιδευτικούς των τάξεων με στόχο τη διαφοροποίηση των δραστηριοτήτων και των διδακτικών πρακτικών, καθώς και την κατάλληλη προσαρμογή του εκπαιδευτικού υλικού και του εκπαιδευτικού περιβάλλοντος (νόμος 4368/2016). Αυτό επιτυγχάνεται με την  εφαρμογή ειδικών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, την προσαρμογή του εκπαιδευτικού και διδακτικού υλικού, τη χρησιμοποίηση ειδικού εξοπλισμού συμπεριλαμβανομένου του ηλεκτρονικού εξοπλισμού και του λογισμικού και την παροχή κάθε είδους διευκολύνσεων και εργονομικών διευθετήσεων από τα ΚΕΔΑΣΥ. Για τους μαθητές που φοιτούν σε σχολεία πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας γενικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης, με διαγνωσμένη από αρμόδιο δημόσιο φoρέα (ΚΕΔΑΣΥ, Ιατροπαιδαγωγικά Κέντρα) αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, κατόπιν σχετικού αιτήματος των ασκούντων τη γονική μέριμνα δεν υπολογίζεται ο βαθμός εξέτασης της διδασκόμενης δεύτερης ξένης γλώσσας στο γενικό βαθμό προαγωγής ή απόλυσης. Στα ΤΕ των σχολικών μονάδων πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης οι μαθητές υποστηρίζονται από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ61 ή ΠΕ60 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ για τα Νηπιαγωγεία και από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ71 ή ΠΕ70 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ για τα Δημοτικά σχολεία.  Στα ΤΕ των σχολικών μονάδων δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης οι μαθητές υποστηρίζονται από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ.  Στα ΤΕ για μαθητές με προβλήματα όρασης ή ακοής μπορεί να τοποθετούνται επιπλέον και εκπαιδευτικοί άλλων κλάδων. Η παράλληλη στήριξη παρέχεται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ60 και ΠΕ70 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ, ΠΕ 61 και ΠΕ71. Στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, η παράλληλη στήριξη παρέχεται από εκπαιδευτικούς των κλάδων ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04 με εξειδίκευση στην ΕΑΕ.  Αν οι ανωτέρω εκπαιδευτικοί δεν επαρκούν, στα προγράμματα αυτά μπορεί να συμμετέχουν και οι λοιποί εκπαιδευτικοί των κλάδων ΠΕ60, ΠΕ70, ΠΕ02, ΠΕ03 και ΠΕ04.  Οι εκπαιδευτικοί αυτοί συμμετέχουν υποχρεωτικά κατά προτεραιότητα σε προγράμματα επιμόρφωσης και εξειδίκευσης που υλοποιούνται από τους αρμόδιους φορείς για την επιμόρφωση των εκπαιδευτικών. Για τους μαθητές που δεν αυτοεξυπηρετούνται και φοιτούν σε σχολεία της γενικής εκπαίδευσης ή σε Τμήματα Ένταξης παρέχεται η δυνατότητα στήριξης από Ειδικό Βοηθητικό Προσωπικό ανάλογα με το είδος της αναπηρίας τους και τις ειδικές εκπαιδευτικές τους ανάγκες, ή και από σχολικό νοσηλευτή κατόπιν γνωμάτευσης δημόσιου νοσοκομείου. Σε περιπτώσεις συστεγαζόμενων ή γειτονικών σχολικών μονάδων, τα Τμήματα Ένταξης συνενώνονται μέχρι του μέγιστου αριθμού 12 μαθητών ανά Τμήμα Ένταξης. Οι τυφλοί μαθητές και οι μαθητές με χαμηλή όραση χωρίς νοητική υστέρηση ή άλλης μορφής ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες μπορούν να φοιτούν, με βάση τη γνωμάτευση του οικείου ΚΕΣΥ, στις σχολικές τάξεις του Γενικού Σχολείου υποστηριζόμενοι από τον εκπαιδευτικό της τάξης και κατά περίπτωση με την υποστήριξη μέλους ΕΕΠ του κλάδου ΠΕ31 ή ΕΒΠ. Σύμφωνα τον νόμο 4823/2021, τα ΚΕΔΑΣΥ έχουν ως στόχο την υποστήριξη των σχολικών μονάδων και των Εργαστηριακών Κέντρων της περιοχής αρμοδιότητάς τους για τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών στην εκπαίδευση και την προάσπιση της αρμονικής ψυχοκοινωνικής τους ανάπτυξης και προόδου. Τα ΚΕΔΑΣΥ ασκούν αρμοδιότητες με εκπαιδευτικό προσανατολισμό, σε επίπεδο:

• Διερεύνησης και αξιολόγησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών
• Στοχευμένων εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών παρεμβάσεων και δράσεων επαγγελματικού προσανατολισμού
• Υποστήριξης του συνολικού έργου των σχολικών μονάδων
• Ενημέρωσης και επιμόρφωσης
• Ευαισθητοποίησης του κοινωνικού συνόλου.

Τα ΚΕΔΑΣΥ διενεργούν ατομικές αξιολογήσεις και εκδίδουν αξιολογικές εκθέσεις - γνωματεύσεις στις εξής περιπτώσεις:

1. Όταν διαπιστώνεται σχετική ανάγκη από τις δράσεις διερεύνησης εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών αναγκών.  Στις περιπτώσεις αυτές, οι μαθητές για τους οποίους προκύπτουν ενδείξεις ότι εμφανίζουν ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες ή αντιμετωπίζουν άλλες ψυχοκοινωνικού τύπου δυσκολίες, αξιολογούνται περαιτέρω από το ΚΕΔΑΣΥ, αν κρίνεται σκόπιμο, ύστερα από την εφαρμογή βραχυχρόνιου προγράμματος υποστήριξης.
2. Ύστερα από πρόταση των ΕΔΥ, όταν κρίνεται ότι μαθητές χρήζουν περαιτέρω αξιολόγησης και έκδοσης σχετικής γνωμάτευσης, παρά την εφαρμογή βραχυχρόνιου προγράμματος υποστήριξης στο σχολείο τους.
3. Ύστερα από πρόταση της ομάδας εκπαιδευτικής υποστήριξης μαθητών στις σχολικές μονάδες στις οποίες δεν λειτουργεί ΕΔΥ, η οποία διατυπώνεται μετά την εφαρμογή βραχυχρόνιου προγράμματος υποστήριξης.
4. Ύστερα από αίτημα του γονέα ή κηδεμόνα προς το ΚΕΔΑΣΥ.

Τα ΚΕΔΑΣΥ εκτός από περιπτώσεις ατομικής αξιολόγησης και υποστήριξης, διερευνούν και αιτήματα, που υποβάλλονται από τους συλλόγους διδασκόντων των σχολικών μονάδων και αφορούν τις αρμοδιότητες τους. Τα ΚΕΔΑΣΥ υποστηρίζουν τις σχολικές μονάδες για τη σύνταξη και την υλοποίηση των βραχυχρόνιων προγραμμάτων παρέμβασης, την εξειδίκευση των βασικών αξόνων των Εξατομικευμένων Προγραμμάτων Εκπαίδευσης (ΕΠΕ) των μαθητών/τριών καθώς και την υποστήριξη και την παρακολούθηση της εκπαιδευτικής και ψυχοκοινωνικής πορείας των μαθητών/τριών.

Λειτουργία της Επιτροπής Διεπιστημονικής Υποστήριξης (ΕΔΥ): 

Η εκπαιδευτική αξιολόγηση και υποστήριξη των μαθητών και της σχολικής κοινότητας, εντός του χώρου του σχολείου, διενεργείται από την ΕΔΥ που λειτουργεί σε κάθε σχολική μονάδα που ανήκει σε Σχολικό Δίκτυο Εκπαιδευτικής Υποστήριξης (ΣΔΕΥ).   Τα ΣΔΕΥ ιδρύονται με απόφαση του Περιφερειακού Διευθυντή Εκπαίδευσης και αποτελούνται από σχολικές μονάδες και εργαστηριακά κέντρα της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας γενικής, ειδικής και επαγγελματικής εκπαίδευσης με σκοπό την προώθηση της συνεργασίας, καθώς και τον συντονισμό του έργου των σχολικών μονάδων, για τη διασφάλιση της ισότιμης πρόσβασης όλων των μαθητών στην εκπαίδευση και την προαγωγή της ψυχοκοινωνικής τους υγείας συνολικά.  Μια Σχολική Μονάδα Ειδικής Αγωγής και Εκπαίδευσης (ΣΜΕΑΕ) αποτελεί το Κέντρο Υποστήριξης κάθε ΣΔΕΥ.   Η ΕΔΥ αποτελείται από τα παρακάτω μέλη:

• Τον διευθυντή της σχολικής μονάδας, ο οποίος επιτελεί ρόλο συντονιστή
• Έναν εκπαιδευτικό πρωτοβάθμιας ή δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης με εξειδίκευση στην Ειδική Αγωγή και Εκπαίδευση, που υπηρετεί στη σχολική μονάδα ή στο Κέντρο Υποστήριξης του ΣΔΕΥ
• Έναν ψυχολόγο που υπηρετεί στο Κέντρο Υποστήριξης του ΣΔΕΥ
• Έναν κοινωνικό λειτουργό που υπηρετεί στο Κέντρο Υποστήριξης του ΣΔΕΥ
• Τους υπεύθυνους εκπαιδευτικούς των τμημάτων του μαθητή ή των ομάδων των μαθητών που χρειάζονται υποστήριξη.

Οι ΕΔΥ, μεταξύ άλλων, έχουν τις εξής αρμοδιότητες:

• Διενεργούν αξιολογήσεις των δυσκολιών και των πιθανών εκπαιδευτικών και ψυχοκοινωνικών ή άλλων φραγμών στη μάθηση που αντιμετωπίζουν οι μαθητές.
• Υποστηρίζουν τους εκπαιδευτικούς των σχολικών μονάδων σε ζητήματα παιδαγωγικής ανταπόκρισης στην ετερογένεια του μαθητικού πληθυσμού.
• Υποστηρίζουν τη σχολική κοινότητα σε θέματα που αφορούν την ισότιμη πρόσβαση των μαθητών στην εκπαίδευση και την αντιμετώπιση φαινομένων, όπως η σχολική διαρροή και η σχολική βία.

Στα σχολεία που δε λειτουργούν ΕΔΥ, για την άσκηση της αρμοδιότητας αυτής συγκροτείται ομάδα εκπαιδευτικής υποστήριξης μαθητών η οποία στο έργο της υποστηρίζεται από το ΚΕΔΑΣΥ. Αποτελείται από τον διευθυντή ή τον υποδιευθυντή του σχολείου, τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό επικοινωνίας με το ΚΕΔΑΣΥ και τον υπεύθυνο εκπαιδευτικό του τμήματος. Στις συνεδριάσεις των ομάδων εκπαιδευτικής υποστήριξης καλούνται οι γονείς των μαθητών καθώς επίσης και οι ίδιοι οι μαθητές, όπου αυτό είναι εφικτό, για την παροχή απόψεων σχετικά με τον σχεδιασμό των Εξατομικευμένων Προγραμμάτων Εκπαίδευσης και σε κάθε άλλη περίπτωση που κρίνεται σκόπιμο. Υποστηρικτικά μέτρα αποτελούν και οι ρυθμίσεις:

• Επίσημη γραφή των τυφλών μαθητών αναγνωρίζεται η γραφή Braille.
• Ως πρώτη γλώσσα των κωφών και βαρήκοων μαθητών αναγνωρίζεται η Ελληνική Νοηματική γλώσσα και ως δεύτερη γλώσσα τους η Νέα Ελληνική, η οποία προσλαμβάνεται και εκφέρεται με τη γραπτή της μορφή, ενώ η προφορική της αντίληψη και έκφραση αποτελεί πρόσθετη κοινωνική επιλογή των κωφών μαθητών. Η Ελληνική Νοηματική και η Νέα Ελληνική γλώσσα αναγνωρίζονται ως ισότιμες μεταξύ τους, οπότε και η ενδεδειγμένη γλωσσική παιδαγωγική προσέγγιση είναι η δίγλωσση εκπαίδευση.
• Για τους αυτιστικούς μαθητές με ή χωρίς λόγο, ως επίσημη γλώσσα αναγνωρίζεται η Νέα Ελληνική, η οποία προσλαμβάνεται και εκφέρεται με την προφορική της μορφή, με τη γραπτή της μορφή ή/και με τη μορφή συμβόλων-εικόνων. Επιθυμητή προϋπόθεση για την τοποθέτηση εκπαιδευτικών και ΕΕΠ στις ειδικές Σχολικές μονάδες για τον αυτισμό, επιπλέον των άλλων προσόντων, ορίζεται και η εξειδίκευση και κατάρτιση των εκπαιδευτικών σε τροποποιημένες-υποβοηθούμενες μορφές επικοινωνίας.

Βάσει του νόμου 3699/2008, το ΥΠΑΙΘ συγκροτεί  συμβουλευτική γνωμοδοτική επιτροπή:

• για την παρακολούθηση της φυσικής προσβασιμότητας των ατόμων με αναπηρία στις εκπαιδευτικές και διοικητικές δομές του Υπουργείου Παιδείας και Θρησκευμάτων. 
• και για την παρακολούθηση της ηλεκτρονικής προσβασιμότητας του εκπαιδευτικού υλικού και των διαδικτυακών τόπων.