Sorumlu Birimler

Türkiye’de Yükseköğretim kurumlarının eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile idari hizmetlerinin kalite düzeylerine ilişkin ulusal ve uluslararası kalite standartlarına göre değerlendirmeler yapmak, iç ve dış kalite güvencesi, akreditasyon süreçleri ve bağımsız dış değerlendirme kurumlarının yetkilendirilmesi süreçlerini yürütmek üzere idari ve mali özerkliğe sahip, kamu tüzel kişiliği olarak Yükseköğretim Kalite Kurulu (YÖKAK) tanımlanmıştır.

Yükseköğretim Kalite Kurulu’nun temel görevleri şunlardır;

• Yükseköğretim kurumlarının dış değerlendirmesini yapmak,
• Akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve tanınması süreçlerini yürütmek ve
• Yükseköğretim kurumlarında kalite güvencesi kültürünün içselleştirilmesi ve yaygınlaştırılmasını sağlamak.

Günümüzde YÖKAK, Avrupa Yükseköğretimde Kalite Güvencesi Birliği (ENQA), Asya-Pasifik Kalite Ağı (APQN), Yükseköğretim Kalite Güvence Ajansları Uluslararası Ağı (INQAAHE) ve Amerikan Yükseköğretim Akreditasyon Kurulu Uluslararası Kalite Grubu (CHEA/CIQG) üyelik süreçlerini tamamlamıştır.

Yükseköğretim Kurumlarında Kalite Güvence Çalışmalarının Tarihçesi

Türkiye yükseköğretim sisteminde 1981 yılında 2547 sayılı yükseköğretim kanunu ile Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’nun yükseköğretimde kalite güvencesi konusundaki rolü ve sorumlulukları kanun maddelerinde vurgulanmıştır. Daha sonra kalite güvencesi ile ilgili olarak ABET 1994 yılında bazı mühendislik programlarını değerlendirme çalışmaları başlatmıştır. 1997 yılında Türkiye’de üniversitelerde kalite değerlendirme projesi gerçekleştirilmiştir. 1998 yılında Öğretmen Yetiştirme Programlarında akreditasyon ve kalite iyileştirme çalışmaları yapılmıştır.

Türkiye yükseköğretim sisteminde kalite güvencesi alanındaki ilk sistemli çalışmalar Türkiye’nin 2001 yılında Bologna Sürecine dahil olmasıyla başlamıştır.

Bologna Süreci kapsamında ilk olarak, eğitim-öğretim programlarının Avrupa Yükseköğretim Alanı’na (AYA) uyum çalışmaları tüm üniversitelerde yürütülmüştür. EUA-IEP Türkiye’de ilk değerlendirmelerini 1999 yılında yapmaya başlamıştır. Ayrıca mühendislik programlarının akreditasyonu ilk olarak 2002 yılında MÜDEK tarafından yapılmaya başlanmıştır. Sonrasında 2005 yılında Yükseköğretim Kurumları Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Yönetmeliği yayımlanarak Yükseköğretim Kurumları Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Komisyonu (YÖDEK) kurulmuştur. Bu kapsamda üniversitelerde Akademik Değerlendirme ve Kalite Geliştirme Kurulları (ADEK) oluşturulmuş ve üniversitelerin her yıl hazırladıkları ADEK raporları yoluyla kalite süreçlerinin değerlendirilmesi sağlanmıştır. Türk yükseköğretim sistemindeki ilk girişim olan YÖDEK yapısı 2015 yılına kadar varlığını sürdürmüştür. Bu süreçte 2006 yılında 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu ile Kamu İdarelerinde Stratejik Planlama İlke ve Esasları düzenlenmiştir. 2009 yılından itibaren çeşitli programlara özgü yeni değerlendirme ve akreditasyon kuruluşları da kurulmuştur. Ayrıca, 2010 yılında Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi’nin geliştirilmesi ve onaylanması YÖK tarafından yapılmıştır. 2009 yılı itibarıyla, çeşitli disiplinlere ve programlara odaklanan yeni akreditasyon kuruluşları kurulmuştur. 2011 yılında 6111 sayılı yeni bir kanun maddesi 2547 sayılı Yükseköğretim kanununa eklenerek yükseköğretim kurumlarında kalite güvencesi faaliyetlerine ilişkin değişiklikler belirtilmiştir. Örneğin mezun yeterlilikleri için gereken toplam AKTS kredileri çeşitli seviyelerde tanımlanmıştır. 2009 ve 2013 yılları arasında Türkiye’de 73 (tüm alanların %22,5’i) yükseköğretim kurumu Diploma Eki Etiketi ve 31 (tüm alanların % 35’i) yükseköğretim kurumu AKTS Etiketi almıştır. Bologna projeleri kalite güvencesi için gerekli süreçlerin temelini oluşturmuştur. Ayrıca, 2015 yılına kadar kalite ve akreditasyon ile ilgili komisyonlar aracılığıyla bu alandaki çalışmalar YÖK tarafından devam ettirilmiştir.

YÖK tarafından 23.07.2015 tarih ve 29423 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği” ile YÖKAK kurulmuş ve yükseköğretim alanında kalite güvencesi çalışmaları aktiflik kazanmıştır. Ardından 01.07.2017 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan 7033 sayılı "Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun" ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na eklenen Ek Madde 35 hükümleri ile YÖKAK, yeniden düzenlenmiş ve bağımsız niteliğini güçlendirmiştir.

İlgili kanunun akabinde 23 Kasım 2018  tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Yükseköğretim Kalite Güvencesi Ve Yükseköğretim Kalite Kurulu Yönetmeliği son halini almıştır.

Böylece YÖKAK, Türkiye yükseköğretim sisteminde kalite güvencesi mekanizmalarını güçlendirmek üzere ulusal bir kalite güvencesi kuruluşu halini almıştır. YÖKAK’ın bağımsız bir kuruluş olarak kalite güvencesi faaliyetlerine başlaması Türkiye’nin AYA bünyesindeki kalite güvencesi süreçlerine uyumu açısından bir dönüm noktası niteliğindedir.      

Yükseköğretim Kalite Kurulu’nun temel görevleri kapsamında kullandığı yöntem ve yaklaşımlar aşağıda yer almaktadır.

Kalite Kurulunun ilk görevi, yükseköğretim kurumlarının misyon ve hedeflerini gerçekleştirmesine odaklanan iç kalite sisteminin yapılandırılmasını desteklemek ve bu sistemin dış değerlendirmesini yapmaktır. Yükseköğretim kurumları 5 yılda en az bir defa dış değerlendirmeden geçmek zorundadır.  Değerlendirme takımları tarafından yerinde ziyaretlerle gerçekleştirilen kurumsal dış değerlendirme sırasında, kurumların her yıl hazırladıkları Kurum İç Değerlendirme Raporları esas alınmakta; üniversitelerin, dünyadaki gelişmeler ve ülkemizin hedeflerini dikkate alarak belirledikleri misyonları doğrultusunda ilan ettikleri hedef ve stratejilerinin nasıl izlendiği ve bunlara ilişkin hangi önlemlerin alınarak iyileştirmelerin yapıldığı konuları esas alınarak kurumların güçlü ve gelişmeye açık yönlerinin ortaya çıkarılması sağlanmaktadır.  Dış değerlendirme programının en önemli çıktısı Kurumsal Geri Bildirim Raporlarıdır. Kalite güvencesi sisteminin değerlendirilmesinde ulusal bir kuruluş olarak YÖKAK’ın odaklandığı en önemli kavramlar; hesap verebilirlik, şeffaflık, öğrenme çıktıları, kanıta dayalı yaklaşım ve yenilikçiliktir. Günümüze kadar 160 yükseköğretim kurumu değerlendirilerek, mezun veren tüm yükseköğretim kurumlarının dış değerlendirme süreci tamamlanmıştır. Bu bağlamda elde edilen sonuçlar özellikle izleme ve önlem alma konusunda kurumlarımızın daha fazla çaba sarf etmeleri gereğini göstermektedir. YÖKAK bu amaçla yükseköğretim kurumlarının kendi kalite güvencesi sistemlerini oluşturmalarına ve geliştirmelerine rehberlik etmektedir. Bu uygulamanın yanı sıra YÖKAK, değerlendirme ölçütlerini rubrik yaklaşımı ile ele alan Kurumsal Akreditasyon Programını geliştirmiştir. 2020 yılında pilot olarak gönüllü yükseköğretim kurumları ile gerçekleştirilecek olan bu programda ölçütleri karşılama düzeyine göre kurumlar 2 yıl ya da 5 yıl süre ile akredite edilecektir.

YÖKAK’ın ikinci görevi, ulusal ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve tanınması süreçlerini yürütmektir. Kuruluşların YÖKAK tarafından tanınması veya yetkilendirilebilmesi için, program akreditasyonuna ilişkin uygulama ve ölçütlerinin ulusal ve uluslararası standartlarla uyumlu olması ve sonuç-çıktı odaklı akreditasyon yaklaşımını benimsemiş olması gerekmektedir. Bu kapsamda YÖKAK, ülkemizde faaliyet gösteren 16 ulusal akreditasyon ajansını yetkilendirmiş, 4 uluslararası ajansı ise tanımıştır. Ancak, YÖKAK tarafından tanınması olmayan uluslararası akreditasyon ajansları da ülkemizde faaliyet gösterebilmektedir. Bu ajansların Yükseköğretime geçiş sınavında kullanılan YKS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzunda yer alabilmeleri için YÖKAK tarafından tanınması gerekir.

Kurulun üçüncü görevi ise yükseköğretim sisteminde kalite güvencesi kültürünün yaygınlaştırılmasıdır. YÖKAK, bu kapsamda yükseköğretim kurumlarına yönelik rehberlik hizmetleri sunmakta, etkinlikler organize etmekte, çeşitli yayın faaliyetleri gerçekleştirmekte ve uluslararası kuruluşlarla iş birliği çalışmaları yürütmektedir. Ayrıca YÖKAK tarafından; yükseköğretim kurumlarının dış değerlendirme süreci sonrası, kurumsal geri bildirim raporları değerlendirilerek kalite iyileştirmelerine yönelik tavsiyeleri içerecek şekilde Yükseköğretim Kalite Güvencesi Durum Raporu her yıl hazırlanmakta ve ilgili paydaşların bilgisine sunulmaktadır.

Yükseköğretim Kalite Güvencesi Mevzuatı

Yükseköğretim Kalite Kurulu; 23 Temmuz 2015 tarih ve 29423 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren “Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği” kapsamında oluşturulmuş daha sonra 1 Temmuz 2017 tarihli 7033 sayılı 'Sanayinin Geliştirilmesi ve Üretimin Desteklenmesi Amacıyla Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun' ile 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu'na eklenen Ek Madde 35 hükümlerine göre yeniden düzenlenmiştir.

Yükseköğretim kurumlarının eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetleri ile idari hizmetlerinin kalite düzeylerine ilişkin ulusal ve uluslararası kalite standartlarına göre değerlendirmeler yapan, iç ve dış kalite güvencesi, akreditasyon süreçleri ve bağımsız dış değerlendirme kurumlarının yetkilendirilmesi süreçlerini yürüten Yükseköğretim Kalite Kurulu idari ve mali özerkliğe sahip, kamu tüzel kişiliğini haiz ve özel bütçeli bir kuruluştur.

Yükseköğretim Kalite Kurulu 13 üyeden oluşmaktadır. Bunlar arasında:

YÖK’ün seçtiği üç,

ÜAK’ın seçtiği üç,

MEB’in seçtiği bir,

MYK’yı temsilen bir,

TÜSEB’i temsilen bir,

TÜBİTAK’ı temsilen bir,

TÜRKAK’ı temsilen bir

TOBB’u temsilen bir ve

Öğrenci temsilcisi bir üye bulunmaktadır.

Kanun gereği, Yükseköğretim Kalite Kurulunun çalışma usul ve esasları ile yükseköğretim kurumlarında kalite güvence sistemlerinin kurulması, iç ve dış değerlendirme süreçleri, yükseköğretim kurumlarında kurulacak kalite komisyonları, kalite değerlendirme tescil belgesinin alınması, Genel Sekreterliğin çalışma usul ve esasları, Genel Sekreterlik bünyesinde oluşturulacak birimlerin görevleri ile bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer hususlar Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir. Güncel yönetmelik 23 Kasım 2018  tarihli Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Yönetmelik Kapsamında Yükseköğretim Kalite Kurulunun görev ve yetkileri;

a) Yükseköğretim sisteminde kalite güvencesine ilişkin ulusal politika ve stratejileri belirlemek ve kamuoyu ile paylaşmak,

b) Yükseköğretim sisteminde kalite kültürünün geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için faaliyetlerde bulunmak,

c) Yükseköğretim kurumlarında iç kalite güvence sistemlerinin kurulmasını teşvik etmek ve bu konuda yükseköğretim kurumlarına rehberlik etmek,

ç) Ulusal ve uluslararası düzeyde yükseköğretim kalite güvence sistemleri ile ilgili çalışmaları izlemek, ulusal ve uluslararası düzeyde ortak çalışmalar gerçekleştirmek,

d) Dış değerlendirmede ve akreditasyonda uygulanacak ilkeleri, kalite göstergelerini ve bunlara ilişkin kuralları belirlemek,

e) Yükseköğretim kurumlarının; eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme, toplumsal katkı ve idari hizmetlerinin kalite düzeylerine ilişkin beş yılda en az bir defa dış değerlendirmesini yapmak ve ihtiyaç durumunda yükseköğretim programlarının değerlendirmesini yapmak,

f) Misyon farklılaşması ve ihtisaslaşma programı kapsamında yer alan yükseköğretim kurumlarının faaliyetlerini değerlendirmek, izlemek ve buna ilişkin sonuçları Yükseköğretim Kuruluna sunmak,

g) Dış değerlendirme ve akreditasyonda uygulanacak süreçlerle ilgili yükseköğretim kurumlarını bilgilendirmek üzere etkinlikler gerçekleştirmek ve yayınlar yapmak,

ğ) Yükseköğretim kurumlarının dış değerlendirme süreci sonrası, kurumsal geri bildirim raporlarını değerlendirerek kalite iyileştirmelerine yönelik tavsiyeleri içerecek şekilde Yükseköğretim Kalite Güvencesi Durum Raporunu her yıl hazırlamak, yayımlamak ve başta Yükseköğretim Kurulu olmak üzere ilgili paydaşların bilgisine sunmak,

h) Dış değerlendirme ve akreditasyon alanlarında faaliyet göstermek amacıyla, belirlenmiş ilke ve kurallar çerçevesinde tescil almak üzere müracaat eden özel hukuk tüzel kişilerinin tescil müracaatlarını değerlendirerek karar vermek, bu kuruluşların faaliyetlerini izlemek ve gerekli gördüğünde bilgi almak, gerektiğinde uyarmak veya tescillerini iptal etmek,

ı) Yükseköğretimde kalite güvencesi konusunda uluslararası kuruluşlar nezdinde Türkiye’yi temsil etmek,

i) Yükseköğretim kalite güvence sistemine ilişkin konularda Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi Kuruluyla işbirliği yapmak,

j) Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinde Yer Alacak Yeterliliklerin Kalite Güvencesinin Sağlanmasına İlişkin Usul ve Esaslarda yer alan hükümlerin yükseköğretim kurumlarında uygulanma düzeyini değerlendirmektir.

Kurumsal Dış Değerlendirme Programı

Kurumsal Dış Değerlendirme Programı, Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından yükseköğretim kurumlarının eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme ve yönetim sistemi süreçlerinin Kurumsal Dış Değerlendirme Ölçütleri kapsamında değerlendirilmesini amaçlayan bir programdır. Yükseköğretim kurumlarının beş yılda en az bir defa Kurumsal Dış Değerlendirme Programına dâhil olmaları gerekmektedir.

Kurumsal Dış Değerlendirme Programına esas olmak üzere her yıl yükseköğretim kurumları tarafından Kurum İç Değerlendirme Raporları (KİDR) hazırlanmaktadır. Program kapsamına dâhil edilen yükseköğretim kurumları belirlendikten sonra, değerlendirme sürecini yürütecek olan değerlendirme takımı değerlendirici havuzundan seçilerek görevlendirilir. Program kapsamında değerlendirme takımı tarafından, değerlendirilecek kuruma iki ziyaret gerçekleştirilmektedir. Bunlar; ön ziyaret ve saha ziyaretidir. Ziyaretlerin sonrasında değerlendirme takımı tarafından hazırlanan Kurumsal Geri Bildirim Raporu (KGBR) YÖKAK tarafından kamuoyu ile paylaşılmaktadır.

Kurumsal Akreditasyon Programı

Kurumsal Dış Değerlendirme Programının yanı sıra, YÖKAK değerlendirme ölçütlerini rubrik yaklaşımı ile ele alan Kurumsal Akreditasyon Programı geliştirilmiştir. 2020 yılında pilot olarak gönüllü yükseköğretim kurumları ile gerçekleştirilecektir.

Kurumsal Akreditasyon Programı (KAP) yükseköğretim kurumlarındaki kalite güvencesi, eğitim-öğretim, araştırma-geliştirme, toplumsal katkı ve yönetim sistemi süreçlerinin “planlama, uygulama, kontrol etme ve önlem alma” döngüsü kapsamında değerlendirilmesini sağlayan bir dış değerlendirme yöntemidir.

KAP Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından oluşturulan değerlendirme takımları tarafından Kurumsal Dış Değerlendirme ve Akreditasyon Ölçütleri ile Kurumsal Dış Değerlendirme ve Akreditasyon Kılavuzu kapsamında yürütülecektir.

Her yıl KAP’a dâhil edilecek yükseköğretim kurumları YÖKAK tarafından belirlenecek ve bu yükseköğretim kurumlarının yapısına uygun olarak değerlendirme takımları oluşturulacaktır. Söz konusu değerlendirme takımları tarafından ilgili yükseköğretim kurumlarına iki ziyaret (ön ziyaret ve saha ziyareti) gerçekleştirilecektir.

Bu ziyaretleri neticesinde değerlendirme takımları tarafından Kurumsal Akreditasyon Raporları (KAR) hazırlanacak ve bu raporlar göz önünde bulundurularak YÖKAK tarafından akreditasyona ilişkin karar verilecektir.

YÖKAK tarafından KAP kapsamında aşağıdaki kararlar verilecektir:

• Tam akreditasyon (beş yıl süreyle)
• Koşullu akreditasyon (iki yıl süreyle)
• Yükseköğretim kurumuna kalite güvencesi uygulamaları bağlamında destek verilmesi

Program Akreditasyonu; bir akreditasyon kuruluşu tarafından belirli bir alanda önceden belirlenmiş, akademik ve alana özgü standartların bir yükseköğretim programı tarafından karşılanıp karşılanmadığını ölçen değerlendirme ve dış kalite güvence sürecini ifade etmektedir.

Türkiye’de akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirme ve tanınma faaliyetlerinden Yükseköğretim Kalite Kurulu sorumludur. Ulusal akreditasyon kuruluşlarının yetkilendirilmesi ve uluslararası akreditasyon kuruluşlarının tanınması süreci YÖKAK tarafından belirlenen ilke ve ölçütler kapsamında yürütülmektedir. Bu kapsamda YÖKAK, Dış Değerlendirme ve Akreditasyon Kuruluşlarının Yetkilendirilmesi, Tanınması ve İzlenmesine İlişkin Kılavuzunuyayımlamıştır.

2016 yılından itibaren Yükseköğretime geçiş sınavında kullanılan YKS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzunda YÖKAK tarafından yetkilendirilen veya tanınan akreditasyon kuruluşlarının akredite ettiği program bilgileri yer almaktadır. Aynı zamanda yetkilendirilen / tanınan kuruluşlar resmi web sayfasında bulunmaktadır.

YÖKAK tarafından tanınması olmayan uluslararası akreditasyon ajansları da ülkemizde faaliyet gösterebilmektedir. Bu ajansların YKS Yükseköğretim Programları ve Kontenjanları Kılavuzunda yer alabilmeleri için YÖKAK tarafından tanınması gerekir.

İzleme Programı İzleme Programı, Kurumsal Dış Değerlendirme Programı süreci sonrasında ilgili yükseköğretim kurumundaki gelişim sürecinin değerlendirmesini gerçekleştirmeyi amaçlayan bir programdır. İzleme sisteminin temel değerlendirme kapsamını kurumun dış değerlendirmesi sonucunda hazırlanan Kurumsal Geri Bildirim Raporları’nda (KGBR) ortaya çıkan “gelişmeye açık yanlar” oluşturmaktadır. Bununla birlikte KGBR’de ortaya çıkan kurumun güçlü yanlarının sürdürülebilir olup olmadığı İzleme Programı kapsamında değerlendirilmektedir. 

Yükseköğretim Kalite Kurulu tarafından yürütülen Kurumsal Dış Değerlendirme Programı (KDDP) kapsamında değerlendirmesi tamamlanan yükseköğretim kurumları, değerlendirme yılını izleyen en erken ikinci yılda izleme sürecine dâhil olmaktadır. Program kapsamına dâhil edilen yükseköğretim kurumları belirlendikten sonra, izleme sürecini yürütecek olan değerlendirme takımı değerlendirici havuzundan seçilerek görevlendirilir. Program kapsamında değerlendirme takımı tarafından, değerlendirilecek kuruma iki ziyaret gerçekleştirilmektedir. Bunlar; ön ziyaret ve saha ziyaretidir. Ziyaretlerin sonrasında değerlendirme takımı tarafından hazırlanan İzleme Raporu (İR) YÖKAK tarafından kamuoyu ile paylaşılmaktadır.

2020 yılında ilk defa uygulanan İzleme Programına 58 yükseköğretim kurumu dahil edilmiştir.