Öğrenci Hareketliliği
Yükseköğretimde öğrenci hareketliliğine yükseköğretim kurumlarında örgün eğitimde kayıtlı, tam zamanlı öğrenciler katılabilmektedir. Açıköğretim ve benzeri (uzaktan eğitim) programlarında öğrenim gören öğrenciler hareketlilik faaliyetlerinden yararlanamaz.
Öğrenci hareketliliği 2 şekilde gerçekleşir:
1.Öğrenim hareketliliği -Student Mobility for Studies (SMS)
2.Staj hareketliliği -Student Mobility for Placements (SMP)
Tam zamanlı öğrenci, henüz diploma/derecesinin gerektirdiği çalışmalarını (kredilerini) tamamlamamış ve bir yarı yılda 30 AKTS kredisi karşılığı ders yükü olduğu öngörülen öğrencidir. Tam zamanlı staj ise, öğrencinin faaliyet süresi boyunca tam mesai günü staj yapmasıdır.
Öğrenim Hareketliliği
Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ kapsamında yürütülen Yükseköğrenim programı bünyesinde, yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin öğreniminin bir bölümünü kurumlararası anlaşma ile ortak olunan yurtdışındaki yükseköğretim kurumunda gerçekleştirmesidir. Yükseköğretim için Erasmus Beyannamesi (ECHE) ve yükseköğretim kurumunun var olan kurumlararası anlaşmaları çerçevesinde gerçekleştirilir. Faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere aynı akademik yıl içerisinde tamamlanabilecek 3 ile 12 ay arasında bir süre (1, 2 veya bazı ülkelerin sistemlerine göre 3 dönem) olabilir. Öğrenim kademesi önlisans/lisans, yüksek lisans ve doktora düzeylerini ifade eder. Ön lisans ve lisans programlarının birinci sınıfında okuyan öğrenciler ve mezun olmuş öğrenciler öğrenim hareketliliği faaliyetinden yararlanamaz.
Faaliyete katılacak öğrencilerin tam zamanlı öğrenciler olması gerekir. Öğrencilerin diploma/derecelerinin gerektirdiği çalışmaları yurtdışında yapmak üzere bir yarıyıl için 30, bir tam akademik yıl için 60 AKTS (Avrupa Kredi Transfer ve Biriktirme Sistemi – European Credit Transfer and Accumulation System, ECTS) kredisine denk gelen programı takip etmek üzere gönderilmesi beklenir. Takip edilen programda başarılı olunan kredilere tam akademik tanınma sağlanır, başarısız olunan krediler ev sahibi kurumda tekrar edilir (http://bit.ly/2bKieQq).
2004 yılında uygulanmaya başlayan Erasmus (Yükseköğretim Programı) kapsamında Erasmus+ dönemine kadar (2004-2013) Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen projelerle 74 binden fazla öğrenci öğrenim hareketliliği amacıyla yurt dışına gönderilmiş olup, aynı dönemde 29 bin kadar öğrenci de aynı kapsamda ülkemize gelmiştir. Erasmus+ döneminde, yükseköğretim öğrenci öğrenim hareketlilikleri ülke merkezli olarak KA103-Program Ülkeleri Arasında Yükseköğretim Hareketlilikleri faaliyeti kapsamında Avrupa ülkelerine ve KA107-Ortak Ülkelerle Yükseköğretim Öğrenci ve Personel Hareketlilikleri faaliyeti ile tüm dünyadan pek çok ülkeye gerçekleşebilmektedir. Söz konusu çerçevede 2014’ten bugüne toplam 76 bine yakın öğrencimiz Avrupa’ya, 470 öğrencimiz ise dünyanın diğer ülkelerine öğrenim hareketliliği gerçekleştirmiştir. Aynı dönemde Avrupa’dan ülkemize 22 binden fazla, ortak ülkelerden ise ülkemize 1856 Öğrenci öğrenim amaçlı olarak gelmiştir.(2 Mayıs 2020, (Türkiye Ulusal Ajansı). Türkiye hareketlilikleri tamamlanmış olan 2016 çağrı yılında, en fazla öğrenci gönderen ülkeler arasında yer almış olup sıralamada Fransa, Almanya, İspanya, İtalya’dan sonra en fazla yükseköğretim öğrenci hareketliliği gerçekleştiren ülke olmuştur (Erasmus+ Annual Report 2018 – Statistical Annex). Söz konusu çerçevede 2014’ten bugüne toplam 100 binden fazla öğrencimiz Avrupa’daki Program Ülkelerine, 500’den fazla öğrencimiz ise dünyanın diğer ülkelerine öğrenim hareketliliği gerçekleştirmiştir. Aynı dönemde Avrupa’dan ülkemize 30 binden fazla, ortak ülkelerden ise ülkemize 2 bin Öğrenci öğrenim amaçlı olarak gelmiştir. (Temmuz 2021, Türkiye Ulusal Ajansı).
1416 sayılı Ecnebi Memleketlere Gönderilecek Talebe Hakkında Kanun ve buna bağlı Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmeliğe dayalı olarak yükseköğretim kurumlarının öğretim elemanı ile kamu kurum ve kuruluşlarının yetişmiş insan kaynağı ihtiyacının karşılanması amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) tarafından resmi burslu statüde lisansüstü öğrenim görmek üzere yurt dışına öğrenci gönderilerek öğrenim hareketliliği gerçekleştirilmektedir. Bursiyer olmak üzere programdan faydalanacak kişiler için gerekli tüm bilgiler web sayfasında yer almaktadır. Yükseköğretim ve Yurt Dışı Eğitim Genel Müdürlüğü web sayfasında yer almakta olup bu konudaki tüm iş ve işlemler ilgili genel müdürlükçe yürütülür.
Söz konusu eğitim, karşılıklı bir mutabakattır. Kanuna göre, eğitim tamamlandığında lisansüstü eğitim amacıyla yurt dışında geçirilen sürenin iki katı kadar mecburi hizmet yapılması zorunludur. Bu hizmet, öğrenim görülen üniversitede akademik personel olarak ya da adına gidilen kurumda alınacak görevde geçirilecek bir hizmet süresidir.
1416 sayılı Kanun kapsamında yurt dışına gönderilecek bursiyerler, öncelikle yazılı sınavdan (ALES) alınacak bir taban puan ve belirli bir lisans mezuniyet ortalaması şartını taşımalıdırlar. İlan edilen kontenjan sayısının en fazla üç katı aday, ALES sınav puanının %40'ı ile lisans mezuniyet not ortalamasının %20'si dikkate alınarak tercihleri ve puan üstünlüğüne göre sözlü sınava çağrılır. Sözlü sınav puanı ile diğer puan şartlarının ağırlıklı ortalaması sonucunda bir sıralama ortaya çıkar ve bu sıralamaya göre adaylar yurt dışına gönderilmeye hak kazanır. (01/03/2020 – 31055 Türk Öğrencilerin Yabancı Ülkelerde Öğrenimleri Hakkında Yönetmelik İkinci Bölüm Madde 2). Sözlü sınav puanı ile diğer puan şartlarının ağırlıklı ortalaması sonucunda bir sıralama ortaya çıkar ve bu sıralamaya göre adaylar yurt dışına gönderilmeye hak kazanır.
Bursiyerlere ödenen miktarlar, eğitim alınan ülkenin yerel şartlarına göre değişiklik arz etmektedir.
Güncel burs miktarları için https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2017/06/20170605-7.htm web sayfası ziyaret edilebilir. Mayıs 2019 itibariyle toplamda resmi burslu öğrenci sayısı 4270’tir. 2018 yılı için seçilen 865 öğrencinin de yurt dışına gönderilmesi planlanmaktadır (MEB YYEGM).
Mevlâna Değişim Programı, yurtiçinde eğitim veren yükseköğretim kurumları ile yurtdışında eğitim veren yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimini mümkün kılan bir programdır. 23 Ağustos 2011 tarih ve 28034 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile birlikte yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile ülkemizdeki yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişiminin önü açılmıştır. Diğer değişim programlarından farklı olarak, hiçbir coğrafi bölge ayrımı olmaksızın değişim programı bünyesindeki hareketlilik bütün dünyadaki yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.
Staj Hareketliliği
Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ kapsamında yürütülen Yükseköğrenim programı bünyesinde, yükseköğretim kurumunda kayıtlı öğrencinin yurtdışındaki bir işletmede staj yapmasına imkân sağlanmaktadır. “Staj”, bir yararlanıcının programa katılan başka bir ülkedeki bir işletme veya organizasyon bünyesinde, öğrencisi olduğu mesleki eğitim alanında mesleki eğitim alma ve/veya çalışma deneyimi kazanma sürecidir. Staja yönelik öğrenci hareketliliğinde; gönderen kuruluş ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumu olmalıdır. Ev sahibi kuruluş ise işgücü piyasasında ya da eğitim alanında faaliyet gösteren kamu ya da özel kuruluş olabilir.
Staj faaliyetinin öğrencinin diploma programı için zorunlu olması beklenmez. Ancak staj yapılacak ekonomik sektör, öğrencinin mevcut mesleki eğitim programı ile ilgili bir sektör olmalıdır.
İlgili yönetmeliğe göre, faaliyet süresi her bir öğrenim kademesi için ayrı ayrı geçerli olmak üzere 2 ile 12 ay arasında bir süredir. Öğrenim süresi içerisinde her sınıfta ve öğrenim programlarının son sınıflarındaki öğrenciler mezun olduktan sonraki 12 ay içerisinde staj faaliyeti gerçekleştirilebilir. 2018 çağrı yılından itibaren staj faaliyetleri yalnızca Program Ülkeleri ile değil, “ortak ülkeler” ile de gerçekleştirilebilmektedir.
2004 yılında uygulanmaya başlayan Erasmus (Yükseköğretim Programı) kapsamında ülkemizde staj hareketlilikleri 2007 yılında başlamıştır. Erasmus+ dönemine kadar (2007-2013) Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen projelerle 9 binden fazla öğrenci bir işletme, STK, vb. kurum/kuruluş veya yükseköğretim kurumunda staj faaliyeti gerçekleştirme amacıyla yurt dışına gönderilmiş olup, aynı dönemde 4 binden fazla öğrenci de aynı kapsamda ülkemize gelmiştir. Erasmus+ döneminde, yükseköğretim öğrenci öğrenim staj hareketlilikleri ülke merkezli olarak KA103-Program Ülkeleri Arasında Yükseköğretim
Türkiye’de uluslararası öğrenci hareketliliğinde ağırlık yükseköğretim kademesindedir. Yurt dışında öğrenim görmek isteyen Türk öğrenciler daha çok ABD ve Avrupa ülkelerini (özellikle Almanya, Fransa ve Birleşik Krallık) tercih ederken; yurtdışından Türkiye’ye doğru olan hareketlilik daha çok komşu ülkelerden (Türkmenistan; İran; Azerbaycan ve Yunanistan) gerçekleşmektedir.
Öğretim Elemanı Hareketliliği
Personel Hareketliliği faaliyeti 2 şekilde gerçekleştirilebilmektedir:
1.Personel Ders Verme Hareketliliği - Staff Mobility for Teaching Assignments (STA)
2. Personel Eğitim Alma Hareketliliği - Staff Mobility for Staff Training (STT)
Personel Ders Verme Hareketliliği
Türkiye Ulusal Ajansı tarafından yürütülen Erasmus+ programı kapsamında personel ders verme hareketliliği; Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda ders vermekle yükümlü olan bir personelin, program ülkelerinden birinde ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda öğrencilere ders vermesine ve ders vermeye ilişkin olarak karşı kurumla ortaklaşa akademik/eğitsel faaliyetler gerçekleştirmesine imkân sağlayan faaliyet alanıdır.
Personel ders verme hareketliliği kapsamında, program ülkelerinden birinde yerleşik bir işletmede çalışan personelin Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda, öğrencilere ders vermek üzere davet edilmesi de mümkündür. İşletmeden ders vermek üzere davet edilecek personelin yurtdışında bir işletmede, eğitim merkezinde, araştırma merkezinde, ya da işletme tanımına uyan diğer bir kuruluşta istihdam edilmiş olması gerekmektedir.
Personel ders verme hareketliliği için faaliyet süresi, seyahat hariç en az 2 iş günü ve en fazla 2 ay olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte, faaliyetin geçerli bir faaliyet olarak değerlendirilebilmesi için en az 8 ders saati ders verilmesi zorunludur. Faaliyetin 1 haftadan uzun gerçekleştiği durumlarda, verilmesi gereken zorunlu ders saatinin süre ile orantılı olarak artması gerekmektedir. (Örneğin, 1 hafta sürecek bir faaliyette 8 saat ders verilmesi zorunlu olduğundan, 2 hafta sürecek bir faaliyette en az 16 saat ders verilmesi zorunludur.
2004-2013 yılları arasında yılından bugüne Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarından Erasmus (Yükseköğretim Programı) kapsamında toplam 16 binden fazla akademik personel ders verme amaçlı yurt dışına gönderilmiş olup 10 binden fazla akademik personel de ülkemize gelmiştir. Erasmus+ dönemi çerçevesinde ise bugüne kadar 7 binden fazla personel Avrupa’daki Program ülkelerine, 934 personel ise dünyanın geri kalanındaki ortak ülkelere ders verme amaçlı olarak gitmiştir. Aynı kapsamda 5 binden fazla personel Avrupa’dan, 831 personel ise ortak ülkelerden ülkemize gelmiştir. (Temmuz 2021, Türkiye Ulusal Ajansı)
Mevlâna Değişim Programı, yurtiçinde eğitim veren yükseköğretim kurumları ile yurtdışında eğitim veren yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimini mümkün kılan bir programdır. 23 Ağustos 2011 tarih ve 28034 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Yönetmelik ile birlikte yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile ülkemizdeki yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişiminin önü açılmıştır. Diğer değişim programlarından farklı olarak, hiçbir coğrafi bölge ayrımı olmaksızın değişim programı bünyesindeki hareketlilik bütün dünyadaki yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.
Personel Eğitim Alma Hareketliliği
Personel eğitim alma hareketliliği Türkiye’de ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda istihdam edilmiş herhangi bir personelin, program ülkelerinden birinde eğitim almasına imkân sağlayan faaliyet alanıdır. Bu faaliyet kapsamında kişinin mevcut işi ile ilgili konularda sahip olduğu becerileri geliştirmek üzere çeşitli eğitimler (işbaşı eğitimleri, gözlem süreçleri gibi) alması mümkündür. Konferans katılımları ise faaliyet kapsamında desteklenememektedir.
Personel eğitim alma hareketliliği kapsamında, ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumunda istihdam edilmiş personelin, eğitim almak üzere ECHE sahibi bir yükseköğretim kurumuna ya da bir işletmeye gidebilmesi de mümkündür. Eğitim almak üzere gidilecek işletme yurtdışında bir eğitim merkezi, araştırma merkezi, yükseköğretim kurumu (ECHE sahibi olması zorunlu değildir) ya da işletme tanımına uyan diğer bir kuruluş olabilir. Personel eğitim alma faaliyeti tam zamanlı bir faaliyettir ve tam gün eğitim alınan süreler için hibe ödemesi yapılır. Personel eğitim alma hareketliliği için faaliyet süresi seyahat hariç en az 2 iş günü, en fazla 2 ay olarak belirlenmiştir.
Ülkemizde Erasmus programı çerçevesindeki personel eğitim alma hareketliliği 2007 yılında başlamıştır. 2007-2013 yılları arasında Avrupa Birliği Eğitim ve Gençlik Programlarından Erasmus (Yükseköğretim Programı) kapsamında toplam yaklaşık 6500 akademik personel eğitim alma amaçlı yurt dışına gönderilmiş olup 3 binden fazla akademik personel de ülkemize gelmiştir. Erasmus+ dönemi çerçevesinde ise bugüne kadar yaklaşık 7 bin personel Avrupa’daki Program ülkelerine, yaklaşık 900 personel ise dünyanın geri kalanındaki ortak ülkelere eğitim alma amaçlı olarak gitmiştir. Aynı kapsamda 3500’e yakınpersonel Avrupa’dan, yaklaşık bin personel ise ortak ülkelerden ülkemize gelmiştir. (Temmuz 2021, Türkiye Ulusal Ajansı). Erasmus+ döneminde Türkiye’nin en çok yükseköğretim personel hareketliliği gerçekleştirdiği ülkeler arasında Polonya ilk sırada yer almıştır. Giden personel sayısında Polonya'yı Almanya, İtalya ve İspanya izlemiştir.
Erasmus+ döneminde Türkiye’nin en çok personel hareketliliği gerçekleştirdiği ülkeler arasında Polonya ilk sırada yer almıştır. Giden personel sayısında Polonya'yı Almanya, İtalya ve İspanya izlemiştir.
Diğer taraftan Dışişleri Bakanlığı kanalı ile gelen talepler doğrultusunda Bakanlıklar arası Ortak Kültür Komisyonu marifetiyle Türk dilinin öğretilmesi amacıyla yurt dışında bulunan üniversitelerin Türkoloji kürsülerinde/yabancı dil bölümlerinde veya Büyükelçiliklerimiz/ Başkonsolosluklarımız nezdinde açılan Türk kültür merkezlerinde okutman görevlendirilmektedir. Hâlihazırda 28 ülkede 58 okutman bulunmaktadır (2018 Yılı Bütçe Sunuşu).