Yükseköğretim sistemlerinde “şeffaflık”, “tanınırlık” ve “hareketlilik” süreçlerinin arttırılması amacı ile 1999 yılında Bologna Bildirgesiyle başlatılan olan Bologna Süreci’ne Türkiye 2001 yılından itibaren üyedir.

2018 yılı Bologna Süreci Uygulama Raporu’na göre, AKTS, Diploma Eki, Yeterlilikler Çerçeveleri uygulamalarına ilişkin Türkiye’nin karne notu 5 üzerinden 5’dir.

Ülkemiz, yükseköğretimdeki öğrenci sayısı bakımından Avrupa Yükseköğrenim Alanındaki en yüksek öğrenci sayısına sahip ikinci ülke konumundadır. 

23 Temmuz 2015’te Resmî Gazete’de yayınlanan “Yükseköğretim Kalite Güvencesi Yönetmeliği”nin ilgili maddesi ile “Yükseköğretim Kalite Kurulu kurulmuştur. 

• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi ile ilgili çalışmalar 2005 yılında Bergen’de gerçekleştirilen ve ulusal yeterlilikler çerçevelerinin oluşturulmasını karara bağlayan Bologna Bakanlar Zirvesi sonrasında Yükseköğretim Kurulu tarafında başlatılmıştır Ülkemizin 2001 yılında dahil olduğu Bologna Süreci hedeflerine yönelik olarak Bologna Sürecine üye ülkelerin yükseköğretim sistemlerinde şeffaflık, tanınma ve hareketliliği artırma amaçlarına ulaşma bağlamında Yükseköğretim Alanında Ulusal Yeterlilikler Oluşturma Çalışmalarına başlanmış ve konu öncelikle Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYP) olarak ele alınmış ancak süreç içerisinde Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) olarak güncellenmiştir.
• Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi kurulması çalışmaları 2006’da Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kararı (28.04.2006 tarih ve 2006/8 sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlık Kararı) ile başlatılmıştır. Çalışmalar, ulusal düzeyde oluşturulan Komisyon ve Çalışma Grupları tarafından YÖK’ün koordinatörlüğünde yürütülmüştür.
• 21.05.2009 tarihli YÖK Genel Kurul Kararı ile taslak olarak belirlenmiş ön lisans, lisans, yüksek lisans, ve doktora yeterlilikleri kabul edilmiştir. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile uyumlu Taslak Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi 2009 yılında tamamlanmıştır. Bakanlıklar ve öğrenci konseyleri temsilcilerini içeren danışma süreçleri ve ulusal tartışmalar neticesinde Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi YÖK tarafından 21.01.2010 tarihli YÖK Genel Kurul kararı ile onaylanmıştır. Yükseköğretim kurumlarına ve paydaşlara TYYÇ ile ilgili gelişmeleri ve güncel bilgileri sunan TYYÇ’nin resmi web sayfası 2011 yılında oluşturulmuştur. Söz konusu site şu anda aktif değildir. Bu sitedeki bilgiler UAİ web sayfasında yeterlilikler bölümüne aktarılmıştır.
• Uygulama süreci 13.01.2011 tarihinde alınan YÖK Genel Kurul Kararı ile resmen başlatılmış söz konusu karar 01.02.2011 tarihli yazımız ile tüm yükseköğretim kurumlarına gönderilmiş ve 4 pilot üniversite (İzmir Ekonomi Üniversitesi, Anadolu Üniversitesi, Sakarya Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi) seçilerek çalışmalar başlatılmıştır.
• Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi’nin Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi ile referanslama süreci kapsamında yapılan çalışmalar MYK koordinasyonunda 2014 yılı içinde yürütülmeye başlatılmıştır. Yükseköğretime ilişkin esasların da yer aldığı “Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul Ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”, 19/11/2015’te Resmî  Gazete’de yayınlanmıştır.

Mesleki Yeterlilik Kurumu (MYK) sorumluluğunda geliştirilen Türkiye Yeterlilikler Çerçevesi (TYÇ), Avrupa düzeyinde eğitim ve yeterlilik sistemlerinin karşılaştırılmasında kullanılan Avrupa Yeterlilikler Çerçevesine (AYÇ) referanslanmıştır. Böylece, vatandaşlarımızın Avrupa düzeyindeki eğitim ve istihdam fırsatlarına erişimi kolaylaşacak ve artacaktır.

TYÇ’nin, 2015 yılında Resmî  Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle referanslama çalışmaları başlatılmıştır. Çalışmalar, Milli Eğitim Bakanlığı (MEB) ve Yükseköğretim Kurulu başta olmak üzere bakanlıklar, kamu kurumları, meslek kuruluşları, işçi ve işveren sendikaları, öğrenci konseyleri ve sivil toplum kuruluşlarıyla aktif iş birliği ve iletişim içerisinde yürütülmüştür. Bir başka ifadeyle, TYÇ’nin AYÇ ile uyumluluğunu gösteren Türkiye Referanslama Raporu, AYÇ Ulusal Koordinasyon Noktası olan MYK tarafından 2016 yılı sonunda Avrupa Komisyonuna iletilmiştir. Türkiye Referanslama Raporu, 29 Mart 2017’de Brüksel’de gerçekleştirilen toplantıda ise AYÇ Danışma Grubuna sunulmuş ve müzakere edilmiştir. Türkiye Referanslama Raporu, AYÇ Danışma Grubu tarafından açık, şeffaf ve güvenilir bir çalışma olarak değerlendirilmiş ve müzakereler sonucunda TYÇ’nin AYÇ’ye referanslandığına karar verilmiştir.

Avrupa Bölgesinde yükseköğretim yeterliklerinin tanınmasına ilişkin düzenlemeleri içeren  “Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme” (Lizbon Tanıma Sözleşmesi), Türkiye tarafından 01.12.2004 tarihinde imzalanmış ve 28.02.2006 tarihinde yürürlüğe girmiştir (28.02.2006 tarih ve 26094 sayılı Resmî  Gazete). Yurtdışından alınan yükseköğretim yeterliklerine dair “tanıma ve denklik” işlemleri, Yükseköğretim Kurulu bünyesinde 1983 yılından itibaren ilgili yönetmelikler çerçevesinde yürütülmektedir. Yeterliklerin tanınmasına ilişkin olarak Lizbon Tanıma Sözleşmesi ve ulusal mevzuat arasındaki uyumu geliştirmek ve gerekli düzenlemeleri yapmak üzere en son 05.12.2017 tarihli “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği” hazırlanmıştır (05.12.2017 tarih ve 30261 sayılı Resmî Gazete). İlgili yönetmeliğin dayanağını Yükseköğretim Kanununun 7nci maddesi (04.11.1981 tarih ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu), Lizbon Tanıma Sözleşmesi ve 16.01.2009 tarihinde imzalanan Türkiye Cumhuriyeti ile Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma (28.05.2011 tarih ve 27947 sayılı Resmî Gazete) oluşturmaktadır.  

Türkiye tarafından 1 Aralık 2004 tarihinde imzalanan “Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle ilgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme” diğer adıyla Lizbon Tanıma Sözleşmesi, 23.02.2006 tarihli ve 5463 sayılı Resmî  Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.  Sözleşme ile ulusal mevzuat arasındaki uyuşmazlıkları kaldırmak amacıyla “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Denklik Yönetmeliği” hazırlanmıştır. Söz konusu yönetmelik 11 Mayıs 2007 tarihinden itibaren yürürlükte olup zaman zaman güncellenmektedir.   “Yurtdışı Yükseköğretim Diplomaları Tanıma ve Denklik Yönetmeliği” yeniden güncellenerek 5 Aralık 2017 tarihli ve 30261 sayılı Resmî  Gazete’de yayımlanmıştır. Söz konusu güncellenenYönetmelik, 4/11/1981 tarihli ve 2547 sayılı Yükseköğretim Kanununun 7 nci maddesi ile23/2/2006 tarihli ve 5463 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan 11/4/1997 tarihli Avrupa Bölgesinde Yükseköğretimle İlgili Belgelerin Tanınmasına İlişkin Sözleşme ve 23/2/2011 tarihli ve 6165 sayılı Kanunla onaylanması uygun bulunan 16/1/2009 tarihli Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hukukuna Göre Kurulmuş Olan Üniversitelerin Karşılıklı Tanınmasına Dair Milletlerarası Anlaşma hükümlerine dayanılarak hazırlanmıştır.

2005 – 2013 yılları arasında Bologna Süreci uygulamaları ülkemizde Avrupa Komisyonu tarafından desteklenen Bologna Uzmanları Ulusal Takımı Projeleri kapsamında yürütülmüştür. Sürecin Türkiye'de uygulanması hususunda altıncı döneme tekabül eden 2011-2013 Bologna Uzmanları Ulusal Takım Projesi kapsamında, bir önceki dönemin bir devamı olarak yükseköğretim kurumlarında Bologna Sürecinin uygulanması ve güçlendirilmesine yönelik faaliyetlerde bulunulmuştur. Bu bağlamda bölgesel yerinde ziyaretler, paydaş toplantıları, seminerler, çalıştaylar gerçekleştirilmiştir.

Avrupa Yükseköğretim Alanı (EHEA) reformlarının uygulanmasını teşvik etmek, kolaylaştırmak ve içselleştirilmesini sağlamak üzere Erasmus+ KA3 Programı kapsamında, Avrupa Komisyonu‘nun 2016 yılında Üye Ülkeler ve Aday Ülkelere yönelik, ilgili ülkenin yalnızca yükseköğretim otoritesinin başvurabildiği EACEA/28/2016 referans numaralı proje çağrısına Yükseköğretim Kurulu’nun başvurusu yüksek bir değerlendirme puanıyla kabul edilmiş ve desteklenmeye değer bulunmuştur. “Türk Yükseköğretim Sisteminde Avrupa Yükseköğretim Alanı Reformlarının Uygulanması ve Sürdürülebilirliği” (kısa adı:“TURQUAS”) başlıklı bu proje 2016 yılında başlamış ve 2020 yılının başında tamamlanmıştır.

Proje

• Yükseköğretim kurumlarımızda kalite güvencesine ilişkin farkındalığın arttırılması ve kalite kültürünün yaygınlaştırılması ve içselleştirilmesinin sağlanması,
• Yükseköğretim kurumlarında kurumsal dış değerlendirme sürecinin yaygınlaştırılması,
• Program akreditasyonuna yönelik sürecin tüm alanlara yayılımının sağlanması,
• Öğrenim ve öğretim süreçlerinin kalite odaklı İyileştirilmesi,
• Yükseköğretim kurumlarında AKTS ve Diploma Eki uygulamalarının yaygınlaştırılması ve konu kapsamındaki farkındalığın arttırılması,
• Tanıma ve denklik süreçlerine ilişkin yükseköğretim kurumlarında iyileştirme ve farkındalık yaratılması,
• Derece ve kredi sistemi, ortak kalite güvencesi standartları, hareketlilik ve ortak diploma programları için iş birliği olanaklarının arttırılması ve sürecin yaygınlaştırılması
• Yükseköğretimden mezun olanların istihdam edilebilirliğinin teşvik edilmesi,
• Yükseköğretim sisteminin dezavantajlı gruplarını da (engelliler, göçmen çocuklar vb.) içine alacak şekilde kapsayıcılığının arttırılması

hususunda önemli katkılar sağlamıştır. Söz konusu projeye ilişkin genel bilgiler ile proje kapsamında gerçekleştirilecek faaliyetlere, proje web sayfasından ulaşılabilmektedir.

Türk yükseköğretim sisteminin günümüzdeki en önemli paydaşını AB oluşturmaktadır. Karşılıklı anlaşmalarla öğrenci ve öğretim elemanı transferleri, yükseköğretimin tüm seviyelerinde öğrenci ziyaretleri ve dönemlik eğitim görme imkânı gibi çalışmalar son on yılda artarak hız kazanmıştır. AB ile sürdürülen bu çalışmalar dışında yükseköğretimde, çok fazla olmasa da ABD Dış Mübadele Komisyonu'nun sağladığı Fulbright bursları, çeşitli ülkelerle gerek MEB'in gerekse YÖK'ün yaptığı anlaşmalarla çeşitli ortaklıklar sağlana gelmektedir.

Mevlana Değişim Programı, yurtiçinde eğitim veren yükseköğretim kurumları ile yurtdışında eğitim veren yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişimini mümkün kılan bir programdır. 23 Ağustos 2011 tarih ve 28034 sayılı Resmî  Gazete'de yayımlanan Yönetmelik ile birlikte yurt dışındaki yükseköğretim kurumları ile ülkemizdeki yükseköğretim kurumları arasında öğrenci ve öğretim elemanı değişiminin önü açılmıştır. Diğer değişim programlarından farklı olarak, hiçbir coğrafi bölge ayrımı olmaksızın değişim programı bünyesindeki hareketlilik bütün dünyadaki yükseköğretim kurumlarını kapsamaktadır.

Devlet memurlarının yurt dışında lisansüstü (yüksek lisans, doktora) eğitim yapabilmesi için Yetiştirilmek Amacıyla Yurt Dışına Gönderilecek Devlet Memurları Hakkında Yönetmelikte yer alan hükümler doğrultusunda kurumlara kontenjan tahsis edilmektedir. Kurumlar yurt dışına gönderecekleri devlet memurlarının seçiminde kullandıkları kriterler arasında personelin hizmet süresi ile sınavdan almış oldukları  (YDS, TOEFL, IELTS) yabancı dil puanı da  bulunmaktadır. Bütçe imkânları ile finanse edilerek yurt dışına giden personel, yurt dışında bulunduğu sürenin en az iki katı kadar süreyle kendisini gönderen devlet kurumunda çalışmakla yükümlüdür. Detaylı bilgi için bakınız.

Erasmus+ kapsamında yer alan Jean Monnet faaliyetleri, dünya çapında Avrupa Birliği çalışmaları alanında araştırma ve öğretme konusunda mükemmelliği teşvik eden faaliyetlerdir. Faaliyetlerin temel konu alanları; AB ve Karşılaştırmalı Bölgesellik Çalışmaları, AB İletişim ve Bilgi Çalışmaları, AB Ekonomi Çalışmaları, AB Tarih Çalışmaları, AB Kültürler Arası Diyalog Çalışmaları, AB Disiplinler Arası Çalışmalar, AB Uluslararası İlişkiler ve Diploması Çalışmaları, AB Hukuk Çalışmaları ve AB Siyasi ve İdari Çalışmalarıdır. Desteklenen faaliyete göre proje süreleri ve başvur yapabilecek kurum/ kuruluşlar farklılık göstermektedir.