Bu bölümde okul müdürleri gibi okulların idaresi ve/veya yönetiminden sorumlu personelin sorumlulukları ve rolleri açıklanarak görevlendirilme ölçütleri ve hizmet koşulları üzerinde durulacaktır.
Atanma Ölçütleri
Türkiye'de Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tüm eğitim kurumlarının yöneticileri Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliğiyle görevlendirilmektedir. Bu yönetmelik yöneticilerin niteliklerini, okul özelliklerine göre yönetici adaylarının ne tür yeterlik ve özellikler sergilemesi gerektiğini, hizmet sürelerini ve diğer çalışma koşullarını belirler. Buna göre: Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı örgün ve yaygın eğitim okul ve kurum yöneticilerinin (müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcısı) görevlendirilmeleri 2018 yılında çıkarılan bir yönetmelikle (Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumları Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği) yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin 5. Maddesine göre (1) Yönetici olarak görevlendirileceklerde aşağıdaki genel şartlar aranır.
a) Yükseköğretim mezunu olmak. b) Bakanlık kadrolarında öğretmen olarak görev yapıyor olmak. c) Eğitim Yönetimi Sertifikasına sahip olmak. ç) Yöneticiliğe ilk defa görevlendirilecekler bakımından bu Yönetmelikte belirtilen sınavlarda başarılı olmak. d) Görevlendirileceği eğitim kurumu ile aynı türdeki eğitim kurumlarından birine öğretmen olarak atanabilecek nitelikte olmak ve görevlendirileceği eğitim kurumu ile aynı türdeki eğitim kurumlarından birine aylık karşılığında okutabileceği ders bulunmak. e) Yazılı sınav başvurusunun son günü itibarıyla, son dört yıl içinde adlî veya idarî soruşturma sonucu yöneticilik görevi üzerinden alınmamış olmak. f) Zorunlu çalışma gerektiren yerler dışındaki eğitim kurumu yöneticiliklerine görevlendirilecekler bakımından, ilgili mevzuatına göre zorunlu çalışma yükümlülüğünü tamamlamış, erteletmiş ya da bu yükümlülükten muaf tutulmuş olmak.
(2) Bazı alan öğretmenleri ya da tüm öğretmenleri yazılı sınav/değerlendirme/uygulama sınavı sonucuna göre atanan eğitim kurumlarının yöneticiliklerine görevlendirileceklerde, bu eğitim kurumlarına daha önce aynı süreçlerden geçerek öğretmen olarak atanmış olma şartı aranmaz.
Müdür olarak görevlendirileceklerin ayrıca aşağıdaki şartlardan en az birini taşımaları da gerekir:
a. Müdür olarak görev yapmış olmak. b. Bakanlık kadrolarında öğretmen olarak görev yapıyor olmak. c. Bakanlığın şube müdürü veya daha üst unvanlı kadrolarında görev yapmış olmak.
Yukarıda ifade edilenlerin yanı sıra a) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına müdür olarak görevlendireceklerde atölye ve laboratuvar veya meslek dersleri öğretmenleri kapsamında olmak, b) imam hatip liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde imam hatip lisesi meslek dersleri öğretmeni olmak şartı, c) Özel eğitim kurumlarına müdür olarak görevlendirileceklerde; bilim ve sanat merkezleri için bilim sanat merkezlerinde kadrolu olarak görev yapmış olmak, rehberlik ve araştırma merkezleri bakımından Rehberlij, diğer özel eğitim kurumları bakımından Özel Eğitim öğretmeni olmak, ç) Fen liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Matematik, Fizik, Kimya veya Biyoloji öğretmeni olmak, d) Sosyal bilimler liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Cografya, Felsefe, Psikoloji veya yabancı dil öğretmeni olmak, e) Güzel sanatlar liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Görsel Sanatlar/Resim veya Müzik öğretmeni olmak. f) Spor liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Beden Eğitimi öğretmeni olmak şartı aranmaktadır.
Ayrıca belirtilen şartlarda aday bulunmaması halinde diğer alan öğretmenlerinden de görevlendirme yapılabilir.
Müdür olarak görevlendirilmek üzere başvuruda bulunan yeterli sayıda aday bulunamaması hâlinde, bu maddenin birinci fıkrasında aranan hizmet süreleri ihtiyaç karşılanana kadar birer yıl düşürülür (Ek:RG-22/4/2017-30046). 1) Müdür başyardımcısı veya Müdür yardımcısı olarak görevlendirileceklerin ise aşağıdaki şartlardan en az birini taşımaları gerekir: a. Müdür, kurucu müdür, müdür başyardımcısı, müdür yardımcısı veya müdür yetkili öğretmen olarak görev yapmış olmak. b. Bakanlığın şube müdürü veya daha üst unvanlı kadrolarında görev yapmış olmak. c. Adaylık dâhil en az iki yıl öğretmen olarak görev yapmış olmak.
Türkiye'de Millî Eğitim Bakanlığına bağlı tüm eğitim kurumlarının yöneticileri Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliğiyle görevlendirilmektedir. Bu yönetmelik yöneticilerin niteliklerini, okul özelliklerine göre yönetici adaylarının ne tür yeterlik ve özellikler sergilemesi gerektiğini, hizmet sürelerini ve diğer çalışma koşullarını belirler. Buna göre: Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı örgün ve yaygın eğitim okul ve kurum yöneticilerinin (müdür, müdür başyardımcısı, müdür yardımcısı) görevlendirilmeleri 2021 yılında çıkarılan bir yönetmelikle (Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği) yeniden düzenlenmiştir. Söz konusu Yönetmeliğin 5. Maddesine göre yönetici görevlendirilmesinin genel şartları şunlardır
a) Yükseköğretim mezunu olmak.
b) Bakanlık kadrolarında öğretmen olarak görev yapıyor olmak.
c) Görevlendirileceği eğitim kurumu ile aynı türdeki eğitim kurumlarından birine öğretmen olarak atanabilecek nitelikte olmak ve görevlendirileceği eğitim kurumu ile aynı türdeki eğitim kurumlarından birinde aylık karşılığında okutabileceği ders bulunmak.
ç) Yazılı sınav başvurusunun son günü itibarıyla, son dört yıl içinde adlî veya idarî soruşturma sonucu yöneticilik görevi üzerinden alınmamış olmak.
d) Zorunlu çalışma gerektiren yerler dışındaki eğitim kurumu yöneticiliklerine görevlendirilecekler bakımından, ilgili mevzuatına göre zorunlu çalışma yükümlülüğünü tamamlamış, erteletmiş ya da bu yükümlülükten muaf tutulmuş olmak.
Müdür olarak görevlendirileceklerin ayrıca aşağıdaki şartlardan en az birini taşımaları da gerekir:
a. Müdür olarak görev yapmış olmak.
b. Kurucu müdür, müdür başyardımcısı, müdür yardımcısı ve müdür yetkili öğretmen olarak ayrı ayrı veya toplam en az bir yıl görev yapmış olmak.
c. Bakanlığın şube müdürü veya daha üst unvanlı kadrolarında görev yapmış olmak.
Yukarıda ifade edilenlerin yanı sıra a) mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarına müdür olarak görevlendireceklerde atölye ve laboratuvar öğretmenleri kapsamında olmak, b) imam hatip liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde imam hatip lisesi meslek dersleri alan öğretmeni olmak c) Özel eğitim kurumlarına müdür olarak görevlendirileceklerde; bilim ve sanat merkezleri için bilim sanat merkezlerinde kadrolu olarak görev yapmış olmak, rehberlik ve araştırma merkezleri bakımından Rehberlij, diğer özel eğitim kurumları bakımından Özel Eğitim öğretmeni olmak, ç) Fen liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Matematik, Fizik, Kimya veya Biyoloji öğretmeni olmak, d) Sosyal bilimler liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Cografya, Felsefe, Psikoloji veya yabancı dil öğretmeni olmak, e) Güzel sanatlar liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Görsel Sanatlar/Resim veya Müzik öğretmeni olmak. f) Spor liselerine müdür olarak görevlendirileceklerde Beden Eğitimi öğretmeni olmak şartı aranmaktadır.
Ayrıca belirtilen şartlarda aday bulunmaması halinde diğer alan öğretmenlerinden de görevlendirme yapılabilir
1) Müdür yardımcısı olarak görevlendirileceklerin ise aşağıdaki şartlardan en az birini taşımaları gerekir:
a. Müdür, kurucu müdür, müdür başyardımcısı, müdür yardımcısı veya müdür yetkili öğretmen olarak görev yapmış olmak.
b. Bakanlığın şube müdürü veya daha üst unvanlı kadrolarında görev yapmış olmak.
c. Adaylık dâhil en az iki yıl öğretmen olarak görev yapmış olmak.
Yöneticiler dört yıllığına görevlendirilir. Aynı unvanla aynı eğitim kurumunda sekiz yıldan fazla görev yapılamaz. Anaokullarının müdür yardımcılarından en az biri Okul Öncesi öğretmenleri arasından; ilkokulların müdür yardımcılarından en az biri Sınıf Öğretmenliği alan öğretmenleri arasından; fen liselerinin müdür yardımcılarından en az biri Matematik, Fizik, Kimya veya Biyoloji öğretmenleri arasından; sosyal bilimler liselerinin müdür yardımcılarından en az biri Türk Dili ve Edebiyatı, Tarih, Coğrafya, Felsefe, Psikoloji veya yabancı dil alan öğretmenleri arasından; güzel sanatlar liselerinin müdür yardımcılarından en az biri Görsel Sanatlar veya Müzik alan öğretmenleri arasından; spor liselerinin müdür yardımcılarından en az biri Beden Eğitimi alan öğretmenleri arasından; imam hatip liselerinin müdür yardımcılarından en az biri İmam Hatip Lisesi Meslek Dersleri alan öğretmenleri arasından; imam hatip ortaokullarının müdür yardımcılarından en az biri Din Kültürü ve Ahlâk Bilgisi öğretmenleri arasından, bilim ve sanat merkezleri, rehberlik ve araştırma merkezlerinin müdür yardımcılarından en az biri Rehberlik, diğer özel eğitim kurumlarının müdür yardımcılarından en az biri Özel Eğitim alan öğretmenleri arasından; meslekî ve teknik eğitim kurumlarının müdür yardımcılarından en az biri atölye ve laboratuvar öğretmenleri arasından görevlendirilir.
Belirtilen niteliklerde yeterli sayıda aday bulunmaması halinde, erkek öğretmenler arasından da görevlendirme yapılabilir. (05.02.2021 – 31386 Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği Altıncı Bölüm, Madde 32). Eğitim kurumlarına yönetici görevlendirmeleri ilk defa ve yeniden görevlendirme kapsamında yapılmaktadır. Müdür, müdür başyardımcısı ve müdür yardımcılığına ilk defa görevlendirilecek olanlar yazılı sınav puanının %50’si, değerlendirme sonuculu alınan puanın %30’u ve sözlü sınav sonucu alınan puanının %20’sine göre görevlendirilir. (Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği Beşinci Bölüm, Madde 28.)
Bulundukları eğitim kurumunda aynı unvandan dört yıllık görev süresini dolduran müdür, müdür başyardımcısı veya müdür yardımcıları aynı ya da farklı eğitim kurumlarına; bulundukları eğitim kurumunda aynı unvanda sekiz yılını dolduran müdür, müdür başyardımcısı veya müdür yardımcıları ise farklı eğitim kurumlarına Yönetmelik ekinde yer alan form üzerinden yapılacak değerlendirme sonucu belirlenen puanlar dikkate alınarak puan üstünlüğüne göre yeniden görevlendirilir. (05.02.2021 -31386 Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği Dördüncü Bölüm, Madde 15 ve Beşinci Bölüm, Madde -27-28-30-31).
Eğitim kurumları yöneticilerinin görevlendirilmeleri, ilgili yönetmelik gereğince Bakanlık ve illerde oluşturulan komisyonlar marifetiyle yürütülmektedir (05.02.2021 -31386 Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği Üçüncü Bölüm, Madde 8-10-12). (Millî Eğitim Bakanlığına Bağlı Eğitim Kurumlarına Yönetici Seçme ve Görevlendirme Yönetmeliği.)
Hizmet Koşulları
Örgün eğitim kurumu, demokratik eğitim-öğretim ortamında diğer çalışanlarla birlikte müdür tarafından yönetilir. Müdür; kanun, tüzük, yönetmelik, yönerge, program ve emirlere uygun olarak okulun bütün işlerini düzenlemeye, yürütmeye ve denetlemeye yetkilidir. Müdür, kalite yönetimi anlayışına uygun olarak okulun yönetilmesi, değerlendirilmesi ve geliştirilmesinden sorumludur. Müdür; okulun öğrenci, her türlü eğitim ve öğretim, yönetim, personel, tahakkuk, taşınır mal, yazışma, eğitici ve sosyal etkinlikler, yatılılık, bursluluk, taşımalı eğitim, güvenlik, beslenme, bakım, koruma, temizlik, düzen, nöbet, halkla ilişkiler ve benzeri görevler ile Bakanlık ve il/ilçe millî eğitim müdürlüklerince verilen görevler ile görev tanımında belirtilen diğer görevlerin yerine getirilmesini sağlar. Bakanlık mevzuat hükümleri gereğince müdür başyardımcısı, müdürün olmadığı zamanlarda müdüre vekâlet eder ve müdürden sonra okulun yönetiminde birinci derecede sorumludur. Müdür başyardımcısı, görev tanımında belirtilen görevler ile müdür tarafından verilen görevleri yerine getirir. Müdür yardımcısı, görev tanımında belirtilen görevler ile müdür tarafından verilen görevleri yerine getirir. Müdürün ve müdür başyardımcısının olmadığı zamanlarda müdüre vekâlet eder(Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği- Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği). Ayrıca döner sermayeli okullarda teknik müdür yardımcısının ve mesleki ve teknik ortaöğretim kurumlarında uygulanan mesleki eğitim programlarının tür ve özelliklerine göre alan/bölüm, atölye, laboratuvar şefliklerinde görev yapan şeflerin de yönetim görevleri bulunmaktadır (Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği). Öğretmenler, kendilerine verilen grup/sınıf/şubede eğitim ve öğretim faaliyetlerini, eğitim ve öğretim programında belirtilen esaslara göre planlamak ve uygulamak, ders dışında okuldaki eğitim ve öğretim işlerine etkin bir biçimde katılmak ve bu konularda mevzuatta belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür (Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği). Eğitim kurumlarında sayılan bu görevliler dışında eğitsel ve yönetsel konularda yöneticilere yardımcı olmak üzere ücret tespit, satın alma ve muayene ve teslim komisyonu gibi komisyonlarla, okulun durumuna göre; usta öğretici, memur, aşçı, kaloriferci, şoför, teknisyen gibi personel bulunur (Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği, Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği).