Türkiye’de okul öncesi eğitim, ilköğretim ve ortaöğretime yönelik hizmet öncesi öğretmen eğitimi üniversiteler tarafından yürütülmektedir. Halen, öğretmen yetiştirmedeki ana kaynak eğitim/eğitim bilimleri fakülteleridir. Öğretmen yetiştiren tüm programlar 4 yıllıktır.  Bunun yanında, öğretmenliğe kaynak teşkil eden bölümlerden mezun olanlara yönelik pedagojik formasyonu kazandırma amacıyla  Öğretmenlik Meslek Bilgisi Tezsiz Yüksek Lisans Programları açılacaktır. Öğretmen eğitiminin yapı ve programlar bakımından ana yönlendiricisi Yükseköğretim Kurulu (YÖK)’dur. Bu süreçte, Millî Eğitim Bakanlığı (MEB) ve eğitim fakülteleri iş birliği içinde çalışmaktadır. Öğretmen yetiştirme sürecinde MEB ve eğitim fakülteleri arasında iş birliğini sağlamak üzere Yükseköğretim Kurulu bünyesinde "Öğretmen Yetiştirme Çalışma Grubu" oluşturulmuştur. 2018 yılında yapılan yeni düzenleme sürecinde, tüm öğretmen yetiştirme programlarına (müzik, beden eğitimi, resim, yabancı diller dâhil) “özel eğitim ve kaynaştırma” dersi konulmuştur.

2006-2007 öğretim yılında yapılan yeni düzenleme sürecinde, tüm öğretmen yetiştirme programlarına (müzik, beden eğitimi, resim, yabancı diller dâhil) “özel eğitim” dersi konulmuştur.

2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 22-33. maddeleri; öğretim elemanlarının gruplarını, atanma ve yükselmelerine ilişkin asgari kriterleri ve çalışma koşullarını belirlemiştir. Üniversiteler bu koşullara ek koşul koyabilir ancak, daha düşük standart belirleyemezler.

Hizmet öncesi öğretmen eğitimi modelleri, kurumları ve süreleri şöyledir: Hizmet öncesi öğretmen eğitimi 1982 yılından bu yana üniversiteler bünyesinde yürütülmektedir. Öğretmen eğitiminde ana model “eşzamanlı” (concurrent) model, ana kurum “eğitim/eğitim bilimleri fakülteleri”dir. Bu bağlamda, genel kültür, alan bilgisi ve öğretmenlik formasyonu dersleri bir bütünlük içinde yürütülmektedir. Bu modelin yanında, başta fen-edebiyat fakülteleri mezunları olmak üzere, diğer fakülte mezunları için düzenlenen “Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programı” yoluyla da öğretmen eğitimi  verilmiş olup Pedagojik Formasyon Eğitimi Sertifika Programının kaldırılmasıyla Öğretmenlik Meslek Bilgisi Tezsiz Yüksek Lisans programlarının açılmasıyla pedagojik formasyonun kazandırılması amaçlanmaktadır. 

Türkiye’de tüm yükseköğretim kurumlarına giriş, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu’nun 45. maddesiyle düzenlenmiştir. Her kademedeki yükseköğretim programlarına giriş akademik veya mesleki/teknik ortaöğretim okullarından birinden mezun olma ve merkezi olarak yapılan sınavlardan başarılı olma koşuluna bağlıdır. Yükseköğretim programlarının kontenjanları asgari koşullar, merkezi sınav tarihi ve sınav içeriği YÖK tarafından belirlenir. Yükseköğretime giriş sınavı merkezi olarak, Ölçme, Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) yapılmaktadır. Bu sınav üç ayrı oturumdan oluşmaktadır. Bunlar; Temel Yeterlilik Testi (TYT), Alan Yeterlilik Testi (AYT) ve Yabancı Dil Testi (YDT)’ dir. YKS’ ye başvuran tüm öğrencilerin TYT’ ye girmeleri zorunludur. Diğer oturumlar ise isteğe bağlıdır. Adaylar; ortaöğretim başarı puanları, yükseköğretime giriş sınavından aldıkları puanlar ve tercihlerine göre yükseköğretim kurumlarına yerleştirilirler. Bu sistem tüm öğretmenlik programları için de geçerlidir. Bu uygulamanın bir istisnası vardır: Özel yetenek sınavı ile öğrenci alan öğretmenlik programlarına (resim, müzik, beden eğitimi ve spor gibi) kabul için, TYT puanına ek olarak ilgili fakülte ve yüksekokul Özel Yetenek Sınavı yaparak öğrenci kabul eder. Özel yetenek sınavı ile ilgili düzenlemeler ilgili yükseköğretim kurumları tarafından belirlenir.

Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde, öğretmenlik meslek derslerine (teorik ve pratik) ayrılan süre, hem ilköğretim hem de ortaöğretim öğretmenlik programlarında, toplam öğretim zamanının %25-30’u arasında değişmektedir. Öğretmen olarak atanan her üç kademedeki (okul öncesi, ilköğretim ve ortaöğretim) öğretmen adayları, atandıkları dönemde 654 saatlik yetiştirme sürecinden ve aynı anda iki dönem performans değerlendirmeye tabi tutulurlar. Aday öğretmenler, en az bir yıl fiilen çalışmak ve performans değerlendirmesine göre başarılı olmak şartlarını sağlamak kaydıyla, yapılacak yazılı ve sözlü sınava girmeye hak kazanırlar. Bu dönemde başarılı olanlar ”asil öğretmen” olarak atanırlar. Adaylıkla ilgili genel hususlar 2014 yılında yeniden belirlenmiştir. Buna göre;

• Performans değerlendirmesi ve sınavlara ilişkin hususlarla, uygulanacak olan sözlü sınavdaki değerlendirmeye yönelik koşullar,
• Asıl öğretmenliğe atanma ve sınavlarda başarılı olamayan aday öğretmenler hakkında uygulanacak değerlendirme tekrarına ilişkin hükümler,
• Hangi hallerde öğretmenlik unvanın kaybedilerek memuriyetten ilişiklerinin kesileceğine dair hüküm,
• Daha önce 657 sayılı Kanuna tabi bir kurumda adaylığı kalktıktan sonra Bakanlığımızda aday öğretmen olarak göreve başlayanların sınavda başarısız olmaları halinde öğretmenlik unvanını kaybedecekleri ve durumlarına uygun memur kadrolarına atanacaklarına ilişkin hüküm,
• Sınav komisyonlarının oluşturulmasına dair hükümler,
• Yönetmelikle düzenlenecek hususlara ilişkin hükümler,
• 14/7/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun aday memurluk ile ilgili hükümlerinin aday öğretmenler hakkında uygulanmayacağı hükmü,
• Aynı Kanuna eklenen geçici 4 üncü madde ile performans değerlendirmesi ve sınavın 6528 sayılı Kanunun yürürlüğe girdiği 14/03/2014 tarihinden sonra aday öğretmen olarak göreve başlayanlar hakkında uygulanacağı hükmü getirilmiştir.

Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde, eğitim fakülteleriyle MEB arasında iş birliği sağlanması temel ilkedir. Bu bağlamda, tüm planlama ve program çalışmaları ile model geliştirmede MEB ile ortak çalışmalar yapılır. Bu iş birliği ve koordinasyonun sağlanması için Öğretmen Yetiştirme Çalışma Grubu oluşturulmuştur.

1739 sayılı Millî Eğitim Temel Kanunu’nun 43. maddesi gereğince, tüm eğitim kademelerine yönelik öğretmen yetiştirme programları üç alanı kapsamak zorundadır. Bunlar:

• Genel Kültür,

• Alan Eğitimi,

• Öğretmenlik Meslek Dersleri

Hizmet öncesi öğretmen eğitimi programlarının belirlenmesinde nihai yetki YÖK’ündür. Eğitim fakültelerinin kısmi özerkliği vardır (toplam programın %25’i oranında). Bir önceki paragrafta da vurgulandığı gibi, hem ilköğretime hem de ortaöğretime öğretmen yetiştirmeye yönelik öğretim programları üç boyutta ele alınmaktadır ve her boyuttaki derslerin yaklaşık payları şöyledir: 

• Genel kültür: %15-20
• Alan eğitimi: %45-50 
• Öğretmenlik meslek dersleri: %30-35

Eğitim-Eğitim Bilimleri Fakülteleri lisans programları 2018-2019 eğitim öğretim yılından itibaren uygulanacak şekilde yenilenmiştir. Bologna sürecine tam uyum sağlanarak yenilenen lisans programları %25 seçmeli derslerden oluşmaktadır. 

Seçmeli dersler; genel kültür, pedagojik formasyon ve alan eğitimi dersleri boyutunda yer almaktadır. Pedagojik formasyon derslerinde yapılan bazı değişiklikler; 

• “Okul Deneyimi” dersi, işlevsel ve etkili bir biçimde gerçekleştirilemediğinden kaldırılmış olup Öğretmenlik Uygulaması 1 ve Öğretmenlik Uygulaması 2 olmak üzere iki dönem olarak yer almaktadır. 
• Eski programlarda pek yer almayan veya seçmeli ders olarak çok az bir programda yer alan “Eğitim Sosyolojisi”, “Türk Eğitim Tarihi”, “Eğitim Felsefesi” dersleri, bütün lisan programlarında ortak meslek dersleri olarak yer almıştır. Ayrıca bütün programlarda meslek ahlâkı ve etiğiyle ilgili olarak “Eğitimde Ahlâk ve Etik” dersine yer verilmiştir.

Genel kültür derslerinde yapılan bazı değişiklikler;

• Yabancı Dil 1 ve Yabancı Dil 2 derslerinin içerikleri, gramer öğretimi ağırlıklı olmaktan çıkartılarak işlevsel dil becerileri kazandırma amacına dönük şekilde gündelik hayatla da ilişkilendirilerek güncellenmiştir.
• “Türkçe 1: Yazılı Anlatım” ve “Türkçe 2: Sözlü Anlatım” derslerinin adları, yeni programlarda “Türk Dili 1 ve Türk Dili 2” şeklinde yer almış olup “Türk Dili 1” dersinin içeriği, yazılı ve sözlü anlatım; “Türk Dili 2” dersinin içeriği ise akademik dilin kullanımı ve metin yazma şeklinde yeniden düzenlenmiştir.
• “Bilgisayar 1 ve Bilgisayar 2” dersleri programlardan kaldırılmış olup bu derslerin yerine, güncel teknolojilerini içine alan “Bilişim Teknolojileri”, eğitim ve öğretimle ilgili teknolojileri içeren “Öğretim Teknolojileri” dersleri eklenmiştir.
• “Topluma Hizmet Uygulamaları” dersi, içeriği güncellenerek bütün programlarda ortak ders olarak yer almıştır.

Alan eğitimi (AE)  derslerinde yapılan bazı değişiklikler;

• Özel Öğretim Yöntemleri 1 ve Özel Öğretim Yöntemleri 2 dersleri lisans programlarında kaldırılmıştır. Bunların yerine ilgili alanın öğretimine dönük dersler açılmıştır.
• Birden fazla alt alandan oluşan programlarda Alan Eğitimi dersleri, MEB öğretim programının öğrenme alanları da dikkate alınarak yapılandırılmıştır. Örneğin; İlköğretim Matematik Öğretmenliği programında “Sayıların Öğretimi”, “Geometri ve Ölçme Öğretimi”, “Cebir Öğretimi” ve “Olasılık ve İstatistik Öğretimi” derslerine yer verilmiştir.
• Öğretmen adaylarının daha nitelikli ders kitabı seçme ve kullanabilmeleri için programlara dersin adının başına ilgili alanın adı getirilerek “… Ders Kitabı İncelemesi” dersi eklenmiştir.
• Birbirleriyle yakından ilişkili programların (örneğin; dil eğitimi programları) derslerinde dünyadaki genel eğilimlere uyularak programlar arasında ders adları, terminoloji ve içerikleri yönünden bir standartlaşma sağlanmıştır.

2019 eğitim-öğretim yılından itibaren uygulanmak üzere tüm programlar revize edilmiş ve ders tanımlarıyla birlikte YÖK'ün web sayfasında ilan edilmiştir. 

Her düzeydeki eğitim kademelerine (erken çocukluk eğitimi de dahil) yetiştirilen öğretmenlerin öğrenim gördüğü kurumlarda çalışan eğitim personeli (öğretmenlik eğitimi veren öğretim elemanları) lisansüstü eğitim (yüksek lisans ve doktora) programları ile yetiştirilmektedir. Bu programlarda, alan, alan eğitimi ve eğitim bilimleri çerçevesinde akademisyenler yetiştirilmektedir. Bu programlardan mezun olan akademisyenler, öğretmen adaylarının alması gereken farklı uzmanlık alanlarındaki dersleri vermektedir. Ayrıca, öğretmen adaylarının yetiştirilmesi sürecinde Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda yapılan öğretmenlik uygulaması çalışmalarında okullarda çalışmış seçilmiş/tecrübeli öğretmenler öğretmenlik uygulaması yapan öğretmen adaylarına mesleki konularda danışman olarak görevlendirilmektedir.

Eğitim/Eğitim Bilimleri fakülteleri öğrencileri; öğretim üyeleri ve öğretmenlik uygulaması yaptıkları okullardaki derslerin öğretmenleri tarafından izlenmekte ve değerlendirilmektedirler. Öğrencilerin derslerdeki başarılarının ölçülmesi ve değerlendirilmesi yazılı sınavlar, ödevler, portfolyo değerlendirmeleri, öğretme performansının gözlenmesi vb yollarla olmaktadır. Fakültelere göre farklı olmakla birlikte öğrenciler, her dersten en az bir ara sınavı ve final sınavına girmek zorundadırlar. Mezun olabilmek için, öngörülen toplam kredinin elde edilmesi ve öğretmenlik uygulaması dersinden başarılı olunması gerekir. Ayrıca bir bitirme sınavı yoktur. Diplomalarda, öğrencilerin mezun oldukları alanlar (örneğin; sınıf öğretmenliği, tarih öğretmenliği vb.) belirtilir. Ayrıca, diplomayla birlikte transkript (ders listesi, notlar ve krediler) ve derslere ait AKTS kredilerinin yer aldığı “diploma eki” verilir. Ancak bu diploma ve diploma eki, otomatik olarak öğretmenliğe atanma hakkı sağlamaz. Atanma konusu başka koşulların da sağlanmasını gerektirir.

Öğretmen yetiştiren programlar dışındaki diğer programlardan mezun olanların öğretmenlik hakkını elde edebilmesi için iki yarı yıllık pedagojik formasyon eğitimi sertifika programları düzenlenmiş, bu sertifika programının kaldırılmasıyla da bu eğitim Öğretmenlik Meslek Bilgisi Tezsiz Yüksek Lisans programı marifetiyle verilecektir.

Hizmet öncesi öğretmen eğitiminde, 2012 yılına kadar, eğitim fakültelerinde yürütülen normal (gündüz-tam zamanlı) ve ikinci öğretim (akşam programları) programlarına ek olarak, öğretmen ihtiyacının çok yoğun olduğu “İngilizce öğretmenliği” ve “okul öncesi öğretmenliği” alanlarında geçici bir sure için, Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi tarafından, lisans düzeyinde uzaktan öğretim programları uygulanmaktadır. İngilizce Öğretmenliği Programının ilk iki yılında yüz yüze eğitim yapılırken, son iki yılında uzaktan eğitim yapılmaktaydı. Uygulama 2012 yılında kaldırıldı ve öğretmenlik hakkı sadece eğitim fakültesi mezunlarına verildi.