Okul öncesi eğitim: 36-68 aylık çocukların eğitimi amacıyla açılan bağımsız anaokullarında ve 48-68 aylık çocukların eğitimi amacıyla örgün ve yaygın eğitim kurumları bünyesinde açılan anasınıfları ile uygulama sınıflarında yapılır. ( 26.07.2014 tarihli ve 29072 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği 11 inci maddenin Okul öncesi eğitim kurumlarında okula kayıt başlıklı beşinci fıkrasında yer alan (a) bendinde “ (Değişik:RG-10/7/2019-30827) Anaokulu, ana sınıfı ve uygulama sınıflarına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 57-68 aylık çocukların kaydı yapılır. Okulun kayıt alanında ikamet eden ve bir sonraki eğitim ve öğretim yılında ilkokula başlayacak çocukların kaydı yapıldıktan sonra fiziki imkânları yeterli olan anaokulu ve uygulama sınıflarına 36-56 aylık, ana sınıflarına ise 45-56 aylık çocuklar da kaydedilebilir.” denilmektedir.)
Anaokulu, ana sınıfı ve uygulama sınıflarına, kayıtların yapıldığı yılın eylül ayı sonu itibarıyla 57-68 aylık çocukların kaydı yapılır. Okulun kayıt alanında ikamet eden ve bir sonraki eğitim ve öğretim yılında ilkokula başlayacak çocukların kaydı yapıldıktan sonra fiziki imkânları yeterli olan anaokulu ve uygulama sınıflarına 36-56 aylık, ana sınıflarına ise 45-56 aylık çocuklar da kaydedilebilir. Bir grup oluşturabilecek kadar çocuk bulunmayan okullarda 36-68 aylık çocuklar aynı ana sınıfına kaydedilebilir. İlkokula kaydı bir yıl ertelenen ve bir önceki yıl okul öncesi eğitim almamış olan 69-71 aylık çocuklara, okul öncesi eğitim kurumlarına kayıtta öncelik tanınır (Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği Madde 11-5/a,b,c).
İlköğretim kurumları: Dört yıl süreli ve zorunlu ilkokullar ile dört yıl süreli zorunlu ve farklı programlar arasında tercihe imkan veren ortaokullar ile imam hatip ortaokullarından oluşur. Ortaokullar ile imam-hatip ortaokullarında lise eğitimini destekleyecek şekilde öğrencilerin yetenek, gelişim ve tercihlerine göre seçimlik dersler oluşturulur. Okul Öncesi Eğitim ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliğinde değişiklik yaptığı değişikliğe göre (10 Temmuz 2019); daha önce, eylül ayı sonu itibariyle 66 ayını dolduran çocukların ilkokula kaydı yapılırken,, yeni düzenlemeye göre, 69 ayını dolduran çocukların ilkokula kaydı yapılacaktır. Ayrıca 66, 67 ve 68 aylık çocuklardan velisinin yazılı isteği bulunanlar da ilkokul birinci sınıfa kaydedilir. Daha önce bu süreler 60-66 ay arası şeklindeydi. Okul müdürlükleri, yaşça kayıt hakkını elde eden çocuklardan 69, 70 ve 71 aylık olanları velisinin yazılı talebi bulunması halinde okul öncesi eğitime yönlendirir veya kayıtlarını bir yıl erteleyebilecek.
Açık Öğretim Ortaokulu: İlkokulu bitiren ancak herhangi bir nedenle ortaokula devam edememiş vatandaşlara yönelik olarak uzaktan öğretim yöntemi ile ortaokulu tamamlama olanağı sağlayan kurumdur. Mecburi ilköğretim çağı 6 yaş (69 ayını dolduran) -14 yaş grubundaki çocukları kapsadığı için açıköğretim ortaokulu, kayıt tarihi itibariyle 14 yaşından gün alan çocukları kapsar.
Ortaöğretim: Ortaöğretim; ilköğretime dayalı, en az dört yıllık zorunlu, örgün veya yaygın öğrenim veren genel, mesleki ve teknik öğretim kurumlarının tümünü kapsar.
Ortaöğretim kurumlarına kaydolmak için ortaokulu veya imam-hatip ortaokulunu bitirmiş ve öğretim yılının başlayacağı tarihte 18 yaşını bitirmemiş olma şartı aranır. Yaş şartını taşımayan öğrencilerin örgün ortaöğretim kurumlarına kayıtları yapılmaz. Öğrenimine ara vermemiş olanlarda yaş şartı aranmaz. Ancak 22 yaşını tamamladığı eğitim öğretim yılının sonunda sorumluluk sınavlarına girerek okuldan mezun olabilecek durumda olanlar hariç olmak üzere okuldan mezun olamayanların ilişiği kesilerek açık ortaöğretim kurumlarına veya mesleki eğitim merkezine yönlendirilir. Ancak mesleki eğitim merkezine kayıt ve ilişik kesmeye ilişkin hususlarda bu hüküm uygulanmaz.
Genel Ortaöğretim: İlköğretime dayalı en az dört yıllık zorunlu eğitimle öğrencilere genel kültür kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime hayata ve iş alanlarına hazırlayan eğitim öğretim sürecidir. Genel Ortaöğretim Kurumları; Anadolu Liseleri, Sosyal Bilimler Liseleri, Fen Liseleri, Güzel Sanatlar Liseleri, Spor Liseleri ile Anadolu İmam Hatip Liselerini kapsamaktadır.
Mesleki ve Teknik Ortaöğretim: İlköğretime dayalı en az dört yıllık zorunlu eğitimle öğrencilere genel kültür kazandırmanın yanı sıra, ilgi, istek ve yetenekleri doğrultusunda yükseköğretime, mesleğe, hayata ve iş alanlarına hazırlayan eğitim öğretim sürecidir. Mesleki ve Teknik Ortaöğretim Kurumları; Mesleki ve Teknik Anadolu Liseleri, Mesleki Eğitim Merkezleri, Çok Programlı Anadolu Liseleri ile özel eğitim meslek liselerinden oluşmaktadır.
Açık Öğretim Lisesi: Yüz yüze eğitim yapan örgün eğitim kurumlarına devam edemeyen, örgün eğitim çağını geçiren ve liseye devam ederken açık öğretim lisesine geçmek isteyen öğrencilere hizmet vermektedir. Açık öğretim lisesinde ders geçme ve kredi sistemi ile öğretim verilmektedir.
Yükseköğretim sistemi ortaöğretim sonrası en az iki yıl süreli programlar uygulayan tüm kurumları kapsamakta olup, üniversiteler, yüksek teknoloji enstitüleri, meslek yüksekokulları, yüksekokullar, ve polis meslek eğitim merkezleri) oluşmaktadır. Üniversiteler tam zamanlı olup lisansüstü (yüksek lisans ve doktora) programlar uygulayan enstitülerin yanı sıra, yüksek lisans derecesine götüren altı ve beş yıllık, lisans derecesine götüren dört yıllık fakülteler ve mesleki eğitim ağırlıklı dört yıllık yüksekokullar, ön lisans derecesine götüren tamamen mesleki eğitim içerikli iki yıllık meslek yüksekokullarından oluşur. Meslek yüksekokulları üniversiteye bağlı olmaksızın vakıflar bünyesinde bağımsız olarak da kurulabilmektedir. Her kademedeki yükseköğretim programlarına giriş akademik ya da mesleki-teknik ortaöğretim okullarından birisinden mezun olma ve merkezi düzeyde yapılan sınavlarda başarılı olma koşuluna bağlıdır. Üniversiteler mesleki ve akademik alanlarda her hangi bir derece ya da diplomaya götüren kendi eğitim programlarını oluşturma, eğitim ve araştırma hizmetlerini hazırlama, sunma ve değerlendirme konularında akademik özerkliğe sahiptirler. Yükseköğretimin amaçları arasında Türk Devletinin ülkesi ve milletiyle bölünmez bir bütün olarak, refah ve mutluluğunu artırmak amacıyla; ekonomik, sosyal ve kültürel kalkınmasına katkıda bulunacak ve hızlandıracak programlar uygulayarak, çağdaş uygarlığın yapıcı, yaratıcı ve seçkin bir ortağı haline gelmesini sağlamak ve yükseköğretim kurumları olarak yüksek düzeyde bilimsel çalışma ve araştırma yapmak, bilgi ve teknoloji üretmek, bilim verilerini yaymak, ulusal alanda gelişme ve kalkınmaya destek olmak, yurt içi ve yurt dışı kurumlarla iş birliği yapmak suretiyle bilim dünyasının seçkin bir üyesi haline gelmek, evrensel ve çağdaş gelişmeye katkıda bulunmak yer almaktadır.
Ülkemizde özel eğitim hizmetlerinin amacı; Türk Millî Eğitiminin genel amaç ve temel ilkeleri esas alınarak; özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin eğitim ihtiyaçları, yeterlilikleri, ilgi ve yetenekleri doğrultusunda kapasitelerini en üst düzeyde kullanmaları, üst öğrenime, meslek hayatına ve toplumsal yaşama hazırlanmalarını sağlamaktır.
Özel eğitim ihtiyacı olan bireylere doğrudan veya dolaylı olarak sunulacak eğitim hizmetleri ile bu hizmetlere erişimle ilgili iş ve işlemler Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği hükümlerince yürütülmektedir. Rehberlik ve araştırma merkezlerinde yapılan eğitsel değerlendirme ve tanılama sonucuna göre özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için her tür ve kademede kaynaştırma/bütünleştirme uygulamaları yoluyla eğitim hizmeti verilebildiği gibi Bakanlıkça bu bireyler için özel eğitim okul ve kurumları da açılmaktadır. Bu kapsamda görme, işitme, bedensel yetersizlik, zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizmi olan bireyler ve özel yetenekli olan bireylere kurumsal düzeyde eğitim hizmeti verilmektedir. Ayrıca zorunlu eğitim çağında olan ve sağlık problemleri nedeniyle doğrudan eğitim kurumlarından yararlanamayacak durumdaki özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için de evde ya da hastanede eğitim hizmetleri sunulmaktadır.
Ülkemizde öğrencilerin ve velilerin hak ve sorumlulukları 29072 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Okul Öncesi Eğitim Ve İlköğretim Kurumları Yönetmeliği ile 28758 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Millî Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliğinde belirtilmiştir. Bunun dışında Eğitimde fırsat eşitliğini sağlamak amacıyla öğrenci, veli, öğretmen ve diğer bütün vatandaşlarımızdan gelen her türlü bilgi edinme, soru, talep, görüş ve önerilerin, etkin ve hızlı bir şekilde çözüme kavuşturmak amacıyla Millî Eğitim Bakanlığı İletişim Merkezi, “MEBİM 147” hattı kurulmuştur.
Kaynaştırma/Bütünleştirme Yoluyla Eğitim Uygulamaları
Kaynaştırma/Bütünleştirme yoluyla eğitim uygulamaları; Özel eğitim ihtiyacı olan bireylerin her tür ve kademede diğer bireylerle karşılıklı etkileşim içinde bulunmalarını ve eğitim amaçlarını en üst düzeyde gerçekleştirmelerini sağlamak amacıyla bu bireylere destek eğitim hizmetleri de sunularak akranlarıyla birlikte tam zamanlı ya da özel eğitim sınıflarında yarı zamanlı olarak verilen eğitimdir.
Destek Eğitim Odaları: Tam zamanlı kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimlerine devam eden öğrenciler ile özel yetenekli öğrencilere ihtiyaç duydukları alanlarda destek eğitim hizmetleri verilmesi için düzenlenmiş ortamdır.
Özel Eğitim Sınıfları: : Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu doğrultusunda ayrı bir sınıfta eğitim almalarına karar verilen özel eğitim ihtiyacı olan öğrenciler için resmî ve özel okullarda il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun teklifi doğrultusunda Valilik Oluru ile özel eğitim sınıfları açılır. Özel eğitim sınıfı açılması sürecinde; yerleşim yerinde Yönetmeliğin 27 nci ve 28 inci maddeleri doğrultusunda açılmış olan mevcut özel eğitim sınıflarının eğitim hizmeti verdiği kademe, sınıflara kayıtlı olan öğrencilerin yetersizlik türü, sınıfların kapasitesinin azami sayıya ulaşıp ulaşmadığı ve bu sınıflara taşıma yoluyla eğitime erişim sağlanıp sağlanamayacağı ile yerleşim yerinde bulunan özel eğitim okullarının öğrenci kapasitelerinin değerlendirilerek ihtiyaç olması halinde yeni bir sınıf açılması ile ilgili iş ve işlemler başlatılır. Ayrıca aynı Yönetmeliğin 27,28’nci maddesince okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve mesleki eğitim veren ortaöğretim kurumlarında özel eğitim programı uygulanmak üzere ‘Bulunduğu okulun veya kurumun eğitim programından farklı bir eğitim programı uygulayan özel eğitim sınıfları açılabilmektedir. Bu sınıflara zorunlu öğrenim çağındaki bireylerden ilköğretim, genel veya mesleki ortaöğretim programlarını takip edemeyecek durumda olan bireyler devam edebilmektedir.
Özel Eğitim İhtiyacı Olan Bireyler İçin Açılan Okul Öncesi Eğitim Kurumları 36 ayını tamamlayan ve 66 ayını doldurmayan çocuklar için özel eğitim anaokulu açılabileceği gibi bu çocuklar için, ilkokul kademesinde eğitim veren özel eğitim okulları, bağımsız anaokulları ve diğer ilkokullar bünyesinde özel eğitim anasınıfları da açılır.
0-36 aylık özel eğitim ihtiyacı olan çocuklar için erken çocukluk dönemi eğitim hizmetleri il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurul kararı ile özel eğitim okulları, okul öncesi eğitim kurumları, bünyesinde ana sınıfı bulunan eğitim kurumları ile çocuk ve ailenin ihtiyaçları doğrultusunda evlerde de yürütülür.
Özel Eğitim İhtiyacı Olan Bireyler İçin Açılan İlköğretim Kurumları; İşitme, görme veya bedensel yetersizliği olan bireyler için gündüzlü ya da yatılı özel eğitim ilkokulları ile özel eğitim ortaokulları; hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler için gündüzlü özel eğitim ilkokulları ve özel eğitim ortaokulları açılır
Orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler ile orta veya ağır düzeyde otizmi olan bireyler için gündüzlü özel eğitim uygulama okulu (I. kademe) ve özel eğitim uygulama okulu (II. kademe) açılır. Bakanlıkça hazırlanan özel eğitim programı uygulanır. Öğrencilerin takip ettikleri programlar temel alınarak BEP hazırlanır. Bu okullarda orta veya ağır zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile orta veya ağır düzeyde otizmi olan öğrenciler ayrı şubelerde eğitim görürler. Sınıfların mevcutları en fazla; zihinsel yetersizliği olanlar için 8, otizmi olan öğrenciler için 4 öğrenciden oluşur
Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için açılan ortaöğretim kurumları; İşitme, görme, ortopedik ve hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin ortaöğretim kademesindeki eğitimlerini öncelikle kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla sürdürmeleri esas olmakla birlikte işitme ve ortopedik yetersizliği olan bireyler için Bakanlıkça gündüzlü ve/veya yatılı özel eğitim meslek liseleri de açılarak bu bireylere eğitim ve öğretim hizmeti sunulmaktadır. İlköğretimlerini tamamlayan, genel, mesleki ve teknik ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrencilere, hafif düzeyde otizmi olan öğrencilere ve görme yetersizliği olan öğrencilere iş ve mesleğe yönelik bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla Bakanlıkça gündüzlü özel eğitim mesleki eğitim merkezleri (okulları) açılarak bu bireylerin ortaöğretim kademesindeki dört yıllık zorunlu öğrenimlerini sürdürmeleri sağlanmaktadır. Orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan bireyler ile otizmi olan bireylerden genel, mesleki ve teknik ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki öğrenciler için Bakanlıkça gündüzlü özel eğitim iş uygulama merkezleri (okulları) açılmaktadır. Özel eğitim uygulama merkezlerinde uygulanan özel eğitim programını tamamalayan öğrenciler III. Kademedeki (9,10,11,12) eğitimlerine özel eğitim iş uygulama merkezlerinde devam ederler.
Özel eğitim ihtiyacı olan bireyler için açılan ortaöğretim kurumları; İlköğretim programlarını tamamlayan işitme veya bedensel yetersizliği olan bireyler için gündüzlü veya yatılı özel eğitim meslek liseleri açılır.
İşitme engelli bireyler için açılan okullarda hafif düzeyde zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler ile görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için özel eğitim meslek okulu programı uygulayan; orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği veya otizmi olan öğrenciler için özel eğitim uygulama okulu (III. kademe) programı uygulayan sınıflar açılabilir. Bu sınıflarda eğitim ve öğretim ile ilgili iş ve işlemler bu Yönetmeliğin ilgili maddeleri doğrultusunda yürütülür ve gündüzlü olarak eğitim hizmeti verilir.
İlköğretim programlarını tamamlayan; genel veya mesleki ve teknik ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki hafif düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ve hafif düzeyde otizmi olan öğrenciler ile görme veya işitme yetersizliği olan öğrenciler için iş ve mesleğe yönelik bilgi ve beceriler kazandırmak amacıyla gündüzlü özel eğitim meslek okulları açılır.
Özel eğitim uygulama okulunda (II. kademe) veya bu okulun programını uygulayan özel eğitim sınıfında eğitimini tamamlayan öğrenciler ile ortaöğretim programlarına devam edemeyecek durumdaki orta veya ağır düzeyde zihinsel yetersizliği olan öğrenciler ile orta veya ağır düzeyde otizmi olan öğrencilere gündüzlü özel eğitim uygulama okulu (III. kademe) açılır.
Hastanede Eğitim Hizmetleri: Zorunlu öğrenim çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden sağlık problemi nedeniyle sağlık kuruluşlarında yatarak tedavi gören öğrencilerin eğitimlerini sürdürmeleri için hastaneler bünyesinde il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun teklifi ve Sağlık Bakanlığının uygun görüşü üzerine Valilik Olur’u ile hastane sınıfları açılır.
Evde Eğitim Hizmetleri: Zorunlu öğrenim çağındaki özel eğitim ihtiyacı olan öğrencilerden sağlık problemi nedeniyle en az on iki hafta süreyle örgün eğitim kurumlarından yararlanamayacağı ya da yararlanması durumunda sağlığı açısından risk oluşturacağı en az birisi ilgili daldan olmak üzere üç uzman tabip tarafından düzenlenmiş Durum Bildirir Sağlık Kurulu Raporu’nda belirtilen öğrencilere velinin yazılı talebi ve Özel Eğitim Değerlendirme Kurulu Raporu ile il veya ilçe özel eğitim hizmetleri kurulunun planlaması doğrultusunda ders yılı içinde evde eğitim hizmeti verilebilir.
Bilim ve Sanat Merkezleri: Örgün eğitim kurumlarına devam eden; genel zihinsel, görsel sanatlar veya müzik yetenek alanlarında özel yetenekli olan öğrencilere, yeteneklerini geliştirerek kapasitelerini en üst düzeyde kullanmalarını sağlamak amacıyla destek eğitim hizmeti vermek üzere açılan kurumdur.
Türkiye’de yetişkin eğitimine yönelik sorumluluk, 1 numaralı Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi ile Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne verilmiştir. Aynı Kararname, ile Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğüne yetişkin eğitimine yönelik verilen görevler şunlardır:
- Zorunlu eğitim dışında, eğitim ve öğretimi hayat boyu devam edecek şekilde yaygınlaştırmak amacıyla politikalar oluşturmak, bunları uygulamak, izlemek ve değerlendirmek.
- Yaygın eğitim ve öğretim ile açık öğretim hizmetlerini yürütmek.
- Örgün eğitim sistemine girmemiş, herhangi bir eğitim kademesinden ayrılmış veya bitirmiş vatandaşlara yaygın eğitim yoluyla genel veya meslekî ve teknik öğretim alanlarında eğitim ve öğretim vermek.
- Yaygın eğitim ve öğretim okul ve kurumlarının eğitim ve öğretim programlarını, ders kitaplarını, eğitim araç-gereçlerini hazırlamak veya hazırlatmak ve Talim ve Terbiye Kuruluna sunmak.
- Yaygın özel öğretim kurumlarıyla ilgili hizmetleri yürütmek.
Türkiye’de yetişkin eğitimi ayrıca şu hususları da kapsamaktadır:
Yetişkinlere okuma-yazma öğretmek, eksik eğitimlerini tamamlamaları için sürekli eğitim olanağı hazırlamak,bilimsel, teknolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel gelişmelere uyumlarını kolaylaştırıcı eğitim olanağı sağlamak,ekonominin gelişimi doğrultusunda ve istihdam politikasına uygun meslek edinmelerini sağlayıcı olanaklar hazırlamak,
çeşitli mesleklerde çalışanlara, gelişmeleri için gerekli bilgi ve becerileri kazandırmak yetişkin eğitim hizmetleri kapsamında yer almaktadır. Ayrıca
önceki öğrenmelerin tanınması sistemini oluşt, bireyin bir yeterliliğe hak kazanması veya bir eğitim programının bir kısmından muaf tutulması için daha önce örgün eğitim, yaygın eğitim ve serbest öğrenme yoluyla kazandığı kredilerin ve öğrenme kazanımlarının tanınması faaliyetlerini içermektedir.
Yaygın Eğitim Kurumları; Halk Eğitimi Merkezleri, Olgunlaşma Enstitüleri, Açık okulları ( Açık Öğretim Ortaokulu, Açık Öğretim Lisesi, Meslekî Açık Öğretim Lisesi, Meslekî ve Teknik Açık Öğretim Okulu, Açık İmam Hatip Lisesi)