Kwalificatiestructuur
Het decreet van 30 april 2009 legde een Vlaamse kwalificatiestructuur vast. De kwalificatiestructuur is een systematische ordening van alle door de Vlaamse Regering erkende kwalificaties op basis van een algemeen geldend raamwerk. Deze ordening beoogt kwalificaties en hun onderlinge verhoudingen transparant te maken zodat onderwijs, opleidingsverstrekkers alsook andere maatschappelijke actoren eenduidig over kwalificaties en de daarin vervatte competenties kunnen communiceren. De kwalificatiestructuur kan ook als referentiekader worden gebruikt om :
- assessments voor erkenning van verworven competenties uit te werken en de procedures onderling af te stemmen;
- studieloopbanen en loopbanen te oriënteren en/of te begeleiden.
Er wordt een onderscheid gemaakt tussen beroepskwalificaties en onderwijskwalificaties.
- beroepskwalificaties zijn afgeronde en ingeschaalde gehelen van competenties waarmee een beroep kan worden uitgeoefend;
- onderwijskwalificaties zijn afgeronde en ingeschaalde gehelen van competenties die noodzakelijk zijn om maatschappelijk te functioneren en te participeren, waarmee verdere studies in het secundair of in het hoger onderwijs kunnen worden aangevat of waarmee beroepsactiviteiten kunnen worden uitgeoefend. Ze kunnen enkel via onderwijs worden verworven en enkel door de Vlaamse overheid erkende instellingen kunnen hiervoor een kwalificatiebewijs afleveren.
Niveaus
Het Europese kwalificatieraamwerk onderscheidt 8 niveaus, die oplopen van niveau 1 naar niveau 8. Elk niveau in het raamwerk wordt beschreven aan de hand van een niveaudescriptor. Ook het Vlaamse kwalificatieraamwerk kent 8 niveaus. Het Vlaamse kwalificatieraamwerk geeft een generieke omschrijving van de karakteristieken van de competenties die eigen zijn aan de kwalificaties op dat niveau en bestaat uit vijf descriptorelementen : kennis, vaardigheden, context, autonomie en verantwoordelijkheid. Ze bepalen het niveau van de kwalificatie. De niveaudescriptoren worden gebruikt om zowel onderwijs- als beroepskwalificaties te beschrijven en in te schalen. Er zijn namelijk twee soorten kwalificaties (op elk van de 8 niveaus):
Onderwijskwalificaties
Onderwijskwalificaties worden opgebouwd op basis van eindtermen, specifieke eindtermen en/of beroepskwalificaties.
Samenstelling van de onderwijskwalificaties op de diverse niveaus:
- niveau 1:
- eindtermen lager onderwijs
- niveau 2:
- eindtermen basiseducatie
- eindtermen 2e graad BSO
- één of meer erkende beroepskwalificaties
- niveau 3:
- eindtermen 2e leerjaar 3e graad BSO
- één of meer erkende beroepskwalificaties
- niveau 4:
- eindtermen 3e graad ASO en de specifieke eindtermen voor de 3e graad ASO die verbonden zijn aan één of meer wetenschapsdomeinen
- eindtermen 3e graad TSO en de specifieke eindtermen voor de 3e graad TSO die verbonden zijn aan één of meer wetenschapsdomeinen
- eindtermen 3e graad KSO en de specifieke eindtermen voor de 3e graad KSO die verbonden zijn aan één of meer wetenschapsdomeinen
- eindtermen 3e graad TSO of KSO en één of meer erkende beroepskwalificaties
- eindtermen 3e leerjaar 3e graad BSO en één of meer erkende beroepskwalificaties
- eindtermen voor de aanvullende algemene vorming voor het volwassenenonderwijs en één of meer erkende beroepskwalificaties
- eindtermen van de opleidingen secundair-na-secundair (Se-n-Se)
- één of meer erkende beroepskwalificaties van niveau 4
- niveau 5:
- eindtermen van de opleidingen van het hoger beroepsonderwijs (HBO5)
- één of meer erkende beroepskwalificaties van niveau 5
- niveau 6:
- eindtermen van de opleidingen leidende tot de graad van bachelor
- niveau 7:
- eindtermen van de opleidingen leidende tot de graad van master
- niveau 8:
- eindtermen van de graad van Doctor
Beroepskwalificaties
Beroepskwalificaties komen tot stand op basis van beroepscompetentieprofielen die uitgewerkt worden door de Sociaal-Economische Raad van Vlaanderen (SERV) en de sectorale sociale partners.
Procedureschema totstandkoming beroeps- en onderwijskwalificaties
Fase 1 Beschrijven | De SERV (Sociaal Economische Raad van Vlaanderen) legt samen met de sociale partners vast welke competenties noodzakelijk zijn om een bepaald beroep uit te oefenen. Het resultaat hiervan is een beroepskwalificatiedossier. Arbeidsmarktactoren valideren dit beroepskwalificatiedossier. | - Niveau 1 tot en met 5 AKOV werkt een voorstel voor onderwijskwalificatie uit, dat al dan niet gebaseerd is op een beroepskwalificatie. - Niveau 6 tot en met 8 De instellingen voor het hoger onderwijs beschrijven domeinspecifieke leerresultaten. |
Fase 2 Inschalen | Een team van experten onder coördinatie van AKOV wijst een niveau van het VKR toe aan het opgestelde profiel. | - Niveau 1 tot en met 5 De voorstellen van onderwijskwalificatie houden rekening met het beoogde kwalificatieniveau. - Niveau 6 tot en met 8 De domeinspecifieke leerresultaten van de verschillende graden (Bachelor – Master – Doctor) worden opgenomen als respectievelijk de kwalificaties van niveau 6, 7 en 8. |
Fase 3 Erkennen | De bevoegde ministers leggen het voorstel en het inschalingsadvies ter erkenning als beroepskwalificatie voor aan de Vlaamse Regering. | - Niveau 1 tot en met 5 De bevoegde minister legt het voorstel ter erkenning voor aan de Vlaamse Regering. - Niveau 6 tot en met 8 De NVAO (Nederlands Vlaams Accrediteringsorgaan) valideert de beschrijvingen van de domeinspecifieke leerresultaten. De gevalideerde beschrijvingen worden automatisch als kwalificatie erkend. |
Fase 4 Registreren | AKOV registreert alle erkende kwalificaties in een databank. | AKOV registreert alle erkende kwalificaties in een databank. |
Kwalificatiebewijs
Wie een kwalificatie verworven heeft, krijgt daarvoor een kwalificatiebewijs. Een kwalificatiebewijs is een door de Vlaamse Gemeenschap erkend document zoals een diploma, getuigschrift of certificaat dat certificeert dat een persoon gekwalificeerd is en een relevant geheel van competenties bezit. Er zal door de Vlaamse Regering moeten bepaald worden welke soort bewijzen aan welke kwalificaties of combinatie van kwalificaties worden gekoppeld.
Kwalificatiedatabank en leer- en ervaringsdatabank
In de kwalificatiedatabank die door AKOV wordt ontwikkeld worden alle erkende onderwijs- en beroepskwalificaties met de daarin vervatte competenties geregistreerd.
Daarnaast bestaat de leer- en ervaringsbewijzendatabank waarin alle erkende of gelijkwaardig verklaarde leer- en ervaringsbewijzen voor elke burger worden geregistreerd, samen met de bijhorende minimale identificatiegegevens van de houder van de leer- en ervaringsbewijzen in kwestie.
Een leerbewijs is een bewijs dat wordt uitgereikt bij het succesvol beëindigen van een afgerond geheel van onderwijs-, vormings- of opleidingsactiviteiten nadat door middel van een toets werd nagegaan of de vooraf bepaalde competenties verworven zijn.
EVC & titels van beroepsbekwaamheid of ervaringsbewijzen
Reeds in 2004 werden 'titels van beroepsbekwaamheid' gecreëerd, nu ook ervaringsbewijzen genoemd.
- Het zijn bewijzen uitgereikt door een bevoegde instantie na een procedure van herkenning, beoordeling en erkenning waarbij vastgesteld werd dat de betrokken persoon beschikt over de competenties die werden vastgelegd ten aanzien van een bepaald beroep of deelberoep.
- Ze gelden eveneens als bewijs dat de betrokken persoon een erkende beroepskwalificatie heeft behaald.
- Elk erkend studiebewijs dat de vastgelegde competenties voor een bepaald (deel)beroep omvat, wordt als ervaringsbewijs aanvaard.
- Diploma's die mede afgeleverd werden op grond van het voldoen aan de beroepscompetenties vastgelegd in een erkende beroepskwalificatie, worden steeds geacht ten minste de competenties te omvatten die werden vastgelegd ten aanzien van dat (deel)beroep.
- Onder voorwaarden bepaald door de Vlaamse Regering worden de ervaringsbewijzen ook in aanmerking genomen bij inschrijving voor een opleiding of vorming of als werkzoekende bij de VDAB.
De procedure tot het bekomen van een ervaringsbewijs wordt op eigen initiatief opgestart.
De Vlaamse Regering bepaalt, na advies van de SERV, de beroepen waarvoor een titel van beroepsbekwaamheid wordt uitgereikt. De SERV ontwikkelt op basis van beroepscompetentieprofielen en competentieprofielen standaarden die een selectie omvatten van de competentievereisten die noodzakelijk worden geacht voor de uitoefening van een bepaald beroep.
Als erkenningsinstantie fungeert het Vlaams Subsidieagentschap voor Werk en Sociale Economie.
Wettelijk kader zie 15 regelgeving.
EVC geeft iemand de mogelijkheid om zijn kennen, kunnen en attitudes te laten erkennen, onafhankelijk van de context waarin hij deze kennis, vaardigheden en attitudes verwierf. De competenties van de persoon worden beoordeeld aan de hand van een standaard. EVC-procedures bieden een alternatief parcours om een bewijs van erkenning te verkrijgen, buiten het traditionele onderwijs- en opleidingscircuit. Wie een EVC-procedure doorloopt, kan een formele erkenning krijgen, met bewijs van zijn competenties, ongeacht de wijze waarop hij ze verwierf. De stappen 'beoordelen' en 'erkennen' zijn cruciaal om tot een erkenning van verworven competenties te komen en deze erkenning te formaliseren.
Het AKOV, Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming [zie 11.1.1.3] legt zich onder meer toe op de kwaliteit en transparantie van EVC-trajecten. Een samenwerking met het EVC-werkveld is hierbij zeer belangrijk. Het AKOV heeft daarom een Kennisnetwerk EVC geactiveerd dat wordt aangestuurd door een Promotorenteam EVC. Het Promotorenteam EVC is actief sinds juni 2009. Het bestaat uit 23 leden die een representatieve vertegenwoordiging vormen voor het Kennisnetwerk. Tot het Kennisnetwerk kunnen alle aanbieders van trajecten van erkenning en/of herkenning van verworven competenties toetreden. De bedoeling is om expertise en goede praktijken op te bouwen en uit te wisselen rond kwaliteitsvolle (h)erkenningsprocedures, kwaliteitscriteria en betrouwbare methodieken en instrumenten. Promotorenteam en Kennisnetwerk stellen daarnaast ook beleidsaanbevelingen op.
Voor alle organisaties die professioneel betrokken zijn bij EVC werd een website ontwikkeld.
Binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk werd een portfolio voor niet- en informele leerervaringen in het erkende en/of gesubsidieerde sociaal-cultureel volwassenenwerk en jeugdwerk Oscar ontwikkeld. [Zie 8.7].
In 2012 verscheen de brochure De Vlaamse Kwalificatiestructuur.
Europees Kwalificatieraamwerk (EQF)
Op 23 april 2008 ondertekenden de voorzitters van het Europees Parlement en de Raad de Europese Aanbeveling voor een EQF, European Qualifications Framework, een Europees referentiekader dat de kwalificatieraamwerken van landen aan elkaar koppelt. Het bevordert de mobiliteit van burgers tussen landen en levenslang leren.
AKOV, Het Agentschap voor Kwaliteitszorg in Onderwijs en Vorming [zie 11.1.1.3] heeft voor Vlaanderen de koppeling tussen de Vlaamse kwalificatiestructuur en EQF gemaakt aan de hand van de door de EQF-Advisory Group vastgelegde 10 criteria. De ontwikkeling van het koppelingsrapport is online te raadplegen en te downloaden. Het rapport staat op de EQF-Ref website.
Voor de communicatie over de koppeling van de nationale kwalificatieniveaus aan de niveaus van het EQF is een ‘nationaal coördinatiepunt’ aangeduid; voor Vlaanderen is AKOV het NCP-EQF.