Bilaterale overeenkomsten

Bilaterale samenwerking is mogelijk in het kader van culturele akkoorden en samenwerkingsakkoorden; sommige gesloten door België maar ingevuld door de regio's, andere door Vlaanderen gesloten (aangezien Vlaanderen in 1993 de bevoegdheid heeft verkregen om verdragen te sluiten). Sindsdien heeft Vlaanderen met een aantal landen bilaterale samenwerkingsakkoorden gesloten. In deze akkoorden bieden de partijen op basis van wederkerigheid beurzen aan om een voortgezette opleiding te volgen, aan wetenschappelijk onderzoek te doen of om een zomercursus te volgen.

De samenwerking met de buurlanden wordt behandeld in 13.1 'De programma's inzake mobiliteit in het basis- en secundair onderwijs'. In wat volgt wordt de samenwerking met Nederland uiteen gezet.

Samenwerking met Nederland

De samenwerking tussen de Vlaamse Gemeenschap en Nederland berust op verschillende verdragen en akkoorden.

Het Taalunieverdrag dat de Nederlandse Taalunie creëerde

De Nederlandse Taalunie is opgericht in 1980 door het Taalunieverdrag tussen Nederland en België. Dit supranationaal orgaan geeft de mogelijkheid om op internationaal niveau als één taalgemeenschap te handelen en bij te dragen aan de ontwikkeling van het Nederlands, onderwijs in het Nederlands, literatuur en leesbevordering. Op de website Taalunieversum vindt men o.m. een elektronische attenderingslijst met samenvattingen van artikelen over het onderwijs Nederlands uit Nederlandse en Vlaamse vakbladen, een verklarende woordenlijst van Nederlandse, Surinaamse en Vlaamse onderwijstermen en/of afkortingen.

Het Cultureel Verdrag tussen Vlaanderen en Nederland

Dit cultureel verdrag over nauwe samenwerking op vlak van cultuur, onderwijs, wetenschappen en welzijn werd in 1995 ondertekend. De commissie Cultureel Verdrag adviseert regelmatig de Nederlandse en Vlaamse Regering en organiseert conferenties en studiedagen.

Open universiteit

In 1984 ging de Nederlandse Open Universiteit (OU) van start. Deze biedt mensen de kans om buiten de normale dagopleidingen aan de universiteit in eigen tempo een universitaire opleiding te volgen. De Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) sloot daartoe met de Nederlandse OU een samenwerkingsakkoord.

Het Vlaamse Departement van Onderwijs en Vorming voorziet een jaarlijks bedrag van €632.000 voor het financieren van de studiecentra Open Hoger Onderwijs die zijn ondergebracht op de zes campussen (Antwerpen, Brussel, Diepenbeek, Gent, Kortrijk en Leuven) van de vijf Vlaamse universiteiten (Universiteit Antwerpen, Vrije Universiteit Brussel, Universiteit Gent, Universiteit Hasselt en KU Leuven) en hun samenwerking met de Nederlandse Open Universiteit. De studiecentra verlenen pedagogische ondersteuning aan studenten die zijn ingeschreven in programma's aan de OU.

De Nederlandse Open Universiteit huisvest ook twee UNESCO leerstoelen, namelijk de leerstoel Kennis transfer voor duurzame ontwikkeling met behulp van ICT' en de leerstoel 'Open Education Resources' (OER).

Het lesmateriaal van de universiteit was aanvankelijk niet vrij te verkrijgen voor de student maar werd tegen een billijke prijs ter beschikking gesteld. De laatste jaren evolueert de Nederlandse Open Universiteit in de richting van OER, door geleidelijk aan het lesmateriaal vrij toegankelijk te maken op het internet.

Onderwijsvisitaties en accreditatieverdrag

Reeds in 1992 sloten de Vereniging voor Universiteiten (VSNU) en de Vlaamse Interuniversitaire Raad (VLIR) een samenwerkingsakkoord rond externe evaluaties in het onderwijs. Externe beoordelingscommissies, samengesteld uit Nederlandse en Vlaamse leden, controleerden de kwaliteit van de aangeboden programma's. Op 3 september 2003 werd met Nederland een verdrag afgesloten betreffende de samenwerking inzake de accreditatie van opleidingen in het hoger onderwijs in het kader van de driefasenstructuur ten gevolge van het Barcelonaproces. Het verdrag heeft ook de gemeenschappelijke onafhankelijke Nederlands-Vlaamse Accrediteringsorganisatie (NVAO) in het leven geroepen. Het verdrag (en het decreet terzake van 2 april 2004) vormt samen met het structuurdecreet van 4 april 2003 de legale basis voor de invoering van de accreditatie van de hogeronderwijsopleidingen in Vlaanderen.

Transnationale Universiteit Limburg

In 1991 beslisten de Universiteit Maastricht (NL) en het Limburgs Universitair Centrum in Diepenbeek (VL) om gezamenlijk de studierichting kennistechnologie in te stellen. In 2001 werd het verdrag inzake de Transnationale Universiteit Limburg (tUL) ondertekend. De tUL is gemachtigd om bachelor- en masterdiploma's uit te reiken die automatisch erkend worden in zowel Vlaanderen als Nederland.

Samenwerking tussen universiteiten en hogescholen

Er bestaan ook talrijke vormen van samenwerking tussen universiteiten en hogescholen in Nederland en Vlaanderen. De IWETO-databank van de Vlaamse Gemeenschap bevat meer dan 1000 wetenschappelijke samenwerkingsverbanden tussen Vlaamse universiteiten (geen hogescholen of wetenschappelijke instellingen) en Nederlandse instellingen. Die samenwerking is soms nog ruimer. Zo werken de universiteiten van Aken, Luik, Maastricht en Diepenbeek (de Euregio Maas-Rijn) samen onder de noemer ALMA en de hogescholen onder de noemer HORA EST. Verder hebben jaarlijks Nederlands-Vlaamse ontmoetingsdagen hoger onderwijs plaats.

Ook de afdeling Volksontwikkeling en Lokaal Cultuurbeleid van het Agentschap Sociaal-Cultureel Werk voor Jeugd en Volwassenen promoot internationale mobiliteit, werkt bilateraal samen met Zuid-Afrika, Marokko en Nederland en ondersteunt het Europese Grundtvig-programma.

Samenwerking in en participatie aan wereldwijde programma's en organisaties

Financieringsprogramma voor stages bij multilaterale organisaties

De meeste internationale organisaties bieden de mogelijkheid om een aantal maanden stage te lopen. Veelal zijn deze stages onbetaald. Dit gegeven, gecombineerd met de vaak hoge kosten van levensonderhoud in de steden waar deze organisaties gevestigd zijn, vormt voor jongeren een financiële drempel om internationale ervaring bij multilaterale organisaties te verwerven. Daarom voerde de Vlaamse Regering het Flanders Trainee Programme in, met het doel jonge mensen aan de start van hun loopbaan te ondersteunen. Zo draagt het Flanders Trainee Programme bij tot de wereldwijde verspreiding van de Vlaamse expertise en de zichtbaarheid van de Vlaamse overheid in de internationale organisaties. Bovendien ontstaat er een netwerk van contactpersonen voor het Vlaamse internationale beleid.

Op 18 februari 2011 keurde de Vlaamse Regering het besluit betreffende de subsidiëring van stages bij internationale organisaties goed. Ten opzichte van het vorige besluit van 29 september 2006 zijn er een aantal wijzigingen doorgevoerd zoals de uitbreiding van het aantal internationale organisaties die voor financiering in aanmerking komen.

Een Ministerieel besluit, dat ook op 18 februari werd aangenomen, legt forfaitaire bedragen vast voor kosten van levensonderhoud en verblijf in het kader van de subsidiëring van de stages bij internationale organisaties. Voor subsidie komen in aanmerking: kandidaten jonger dan 35 jaar die een stageaanbod hebben gekregen bij een internationale organisatie en die houder zijn van een einddiploma, behaald aan een instelling van secundair onderwijs of hoger onderwijs, gefinancierd of gesubsidieerd door de Vlaamse overheid. 

Raad van Europa

België is een van de stichtende leden van de Raad van Europa. Vlaanderen is vertegenwoordigd in de Conferentie van Onderwijsministers en onderwijsgerelateerde projecten en werkgroepen van de Raad van Europa rond burgerschap, interculturele dialoog, taalonderwijs, ethiek en integriteit, duurzame ontwikkeling  en het Pestalozzi vormingsprogramma voor leerkrachten. Het Departement voor Onderwijs en Vorming van de Vlaamse Regering zetelt in Onderwijscomité van de Raad van Europa (CDPPE).

OESO

België is een van de stichtende leden van de OESO. Het departement Onderwijs en Vorming van de Vlaamse Gemeenschap is vertegenwoordigd in het onderwijscomité, de beheerraad van CERI en verschillende OESO-netwerken. Het departement participeert momenteel aan de vergelijkende onderzoeksprogramma's PISA, PIAAC en TALIS.

Vlaanderen neemt ook regelmatig deel aan de thematische doorlichtingen met medewerking van onafhankelijke externe experten. Daarbij wordt eerst een achtergrondrapport opgesteld, gevolgd door een meerdaags studiebezoek door OESO-experten, leidend tot een beschrijving van het terzake gevoerde beleid in Vlaanderen. De OESO publiceert regelmatig studies over het onderwijs (Education GPS en Education Policy Outlook) die ook een overzicht bieden van het onderwijs in België.

Jaarlijks publiceert de OECD 'Education at a Glance', een comparatieve doorlichting van de OECD-landen aan de hand van de OECD-onderwijsindicatoren.

UNESCO

Op 6 maart 1998 sloot Vlaanderen een samenwerkingsovereenkomst met de UNESCO. Ambtenaren van het departement Onderwijs en Vorming nemen op regelmatige basis deel aan de algemene conferentie van UNESCO (die niet alleen over onderwijs handelt) en aan specifieke bijeenkomsten over onderwijsgebonden thema's (vb. education for all, Levenslang leren, ICT en open educational resources, de internationale erkenning van kwalificaties, onderwijs over duurzamen ontwikkeling, ...).

In 2004 werd de Vlaamse UNESCO commissie opgericht waarin ook vertegenwoordigers van het ministerie van Onderwijs en Vorming participeren.

Unesco@vlaanderen: onderwijs is een E-publicatie over de wisselwerking tussen UNESCO en het onderwijs in Vlaanderen.

Binnen het UNITWIN/UNESCO Chairs programma - om universiteiten te stimuleren tot samenwerking over de landsgrenzen heen - zijn verschillende leerstoelen gevestigd in Vlaanderen.

Vlaanderen participeert ook aan het netwerk van met UNESCO geassocieerde scholen. Het UNESCO platform Vlaanderen coördineert dit ASPnet (Associated Schools Project Network) in Vlaanderen, samen met leden van de Vlaamse UNESCO Commissie. In het schooljaar 2013-2014 zijn 11 Vlaamse basis- en secundaire scholen lid van het netwerk. Deze scholen werken expliciet aan thema’s als duurzame ontwikkeling, vredeseducatie, interculturele dialoog e.a..

Ontwikkelingssamenwerking

Het Vlaams beleid inzake ontwikkelingssamenwerking wordt uitgevoerd door het VAIS, Vlaams Agentschap voor Internationale Samenwerking. Toch ondersteunt het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming bepaalde initiatieven rond onderwijs en ontwikkelingssamenwerking die door anderen worden uitgevoerd.

Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en technische Bijstand

De Vlaamse Vereniging voor Ontwikkelingssamenwerking en Technische Bijstand (VVOB) werd opgericht in 1982 als een vereniging zonder winstoogmerk. Onder het motto 'Onderwijs voor Ontwikkeling' strijdt de organisatie tegen armoede en voor een meer rechtvaardige wereld met verhoogde kansen voor iedereen. De organisatie wil de kwaliteit, efficiëntie en effectiviteit van onderwijs en vorming in ontwikkelingslanden duurzaam verbeteren.

VVOB is een ontwikkelingsorganisatie die voornamelijk werkt in opdracht van de Belgische federale en van de Vlaamse overheid. VVOB wil voornamelijk bijdragen aan de ontwikkeling van de capaciteit van haar partnerinstellingen. De partnerlanden van de organisatie zijn de Democratische Republiek Congo, Kenia, Rwanda, Zambia, Zimbabwe, Zuid-Afrika, Ecuador, Suriname, Cambodja, Vietnam en Zuid-Afrika. 

VLIR-UOS

VLIR-UOS verstrekt reisbeurzen van 1.000 euro aan studenten van de Vlaamse universiteiten en hogescholen om een studiereis van minstens één maand te maken naar een ontwikkelingsland. De studiereis moet deel uitmaken van een erkend opleidingsonderdeel zoals een stage of een scriptie.Daarnaast biedt de VLIR-UOS doctoraatsbeurzen aan van twee tot vie rjaar aan onderzoekers verbonden aan een Vlaamse universiteit van wie het onderzoeksvoorstel ontwikkelingproblematiek als onderwerp heeft.

VLIR-UOS verstrekt ook beurzen aan studenten uit het Zuiden voor een korst studieverblijf aan een Vlaamse instelling, of om aan een Vlaamse instelling een masterprogramma te volgen of een doctoraat voor te bereiden. Binnen de Zuid-projecten van VLIR-UOS worden er ook beurzen toegekend. Naast inkomende mobiliteiten worden er ook lokale beurzen gegeven of South-South beurzen waarbij studenten van een ontwikkelingsland in een ander ontwikkelingsland kunnen studeren/onderzoek voeren.

ASEM-DUO

ASEM-DUO is een Europees beursprogramma dat financiering voorziet voor de uitwisseling van studenten uit het hoger onderwijs en professoren tussen Europa en Azië. Vlaanderen neemt sinds 2012 deel aan het programma, waar het concreet samenwerkt met China, Indië, Zuid-Korea en Vietnam.

Washington Center for Internships and Academic Seminars

Het Washington Center for Internships and Academic Seminars is een onafhankelijke, nonprofit organisatie die geselecteerde studenten uit honderden universiteiten en hogescholen in de Verenigde Staten en andere landen de kans biedt om te werken en te leren in Washington, D.C. Het centrum biedt twee programma's aan:

• Stageplaatsen, die studenten de mogelijkheid bieden om gedurende één semester of één zomer geïntegreerde academische en werkervaring op te doen binnen een overheidsinstelling, een bedrijf of een NGO.
• Academische seminaries, die een intensieve leerervaring aanbieden rond specifieke thema's.

Sinds 2010 bestaat er een samenwerking tussen Vlaanderen en het Washington Center for Internships and Academic Seminars. Als onderdeel van deze samenwerking ondersteunt Vlaanderen stagemobiliteit voor Vlaamse studenten.