Skip to main content
European Commission logo
EACEA National Policies Platform:Eurydice
Rys historyczny

Poland

1.Uwarunkowania polityczne, społeczne i ekonomiczne oraz kierunki rozwoju

1.1Rys historyczny

Last update: 18 January 2022

Początki polskiej państwowości są związane z dynastią Piastów z końca X wieku. Mieszko I, założyciel tej dynastii, przyjął chrzest w 966 roku, wprowadzając tym samym do Polski chrześcijaństwo. Od tego czasu Polska znalazła się w sferze wpływów tradycji chrześcijańskiej i łacińskiej. Piastowie zjednoczyli tereny, które w pewnym uproszczeniu przypominały obecne terytorium Polski. W ciągu następnych stuleci państwo polskie rozszerzyło się na wschód. Po zjednoczeniu Polski z Litwą w 1385 roku dynastia Jagiellonów rozpoczęła panowanie na szerokim terytorium obydwu państw, obejmującym tereny od Morza Bałtyckiego do Morza Czarnego. W Polsce utworzono monarchię konstytucyjną, jedną z pierwszych w Europie, a obywatelom przyznano znaczne prawa i swobody. W wiekach XV i XVI państwo polskie stanowiło polityczną i kulturalną potęgę w Europie.

W drugiej połowie XVII wieku Polska została uwikłana w długotrwałe wojny – na wschodzie z Księstwem Moskiewskim i Turkami, a na północnym zachodzie ze Szwedami. Konflikty te w znacznej mierze wyniszczyły kraj. Następowało stopniowe osłabienie Rzeczypospolitej. Nadana przez Konstytucję 3 Maja z 1791 r. (pierwszą konstytucję w Europie i drugą – po amerykańskiej – na świecie) polityczna wolność została naruszona przez potężne rodziny magnackie, a pozycja królów polskich została znacznie osłabiona. Jednocześnie państwa ościenne, Rosja, Prusy i Austria, zwiększały swoje polityczne wpływy. Sytuacja ta doprowadziła do trzech rozbiorów Polski (w roku 1772, 1793 i 1795) i ostatecznie do zniknięcia Polski z mapy Europy. Od tej pory w dziejach narodu polskiego notuje się wiele wydarzeń mających na celu odzyskanie niepodległości, jak insurekcja kościuszkowska z 1794 roku, udział w wojnach napoleońskich, powstanie listopadowe z 1830 roku czy powstanie styczniowe z 1863 roku.

Polska powróciła na arenę międzynarodową jako niepodległe państwo dopiero po I wojnie światowej, w 1918 roku. Inwazja Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku rozpoczęła II wojnę światową. Po dramatycznych walkach z nazistowskim okupantem, w czasie których zginęła jedna piąta populacji państwa polskiego, w 1945 roku Polska została wyzwolona przez armię sowiecką, u boku której utworzono wojsko polskie. Uwolnienie spod okupacji hitlerowskiej zostało okupione trwającym przez ponad 40 lat reżimem komunistycznym.

Kraj został odbudowany ze zniszczeń wojennych, a gospodarkę objęto centralnym systemem zarządzania. W czasie trwania PRL notowano okresy załamań gospodarczych i pogarszające się warunki życia ludności. W połączeniu z autorytarnym stylem rządzenia doprowadziło to do rozwoju i wzmocnienia opozycji. Punktem kulminacyjnym działalności polskiej opozycji było utworzenie w 1980 roku związku zawodowego „Solidarność”. Wprowadzenie w 1981 roku stanu wojennego zmusiło „Solidarność” do zejścia do podziemia na kilka lat. Podziemna działalność opozycyjna, dzięki wsparciu Kościoła i demokracji zachodnich, stawała się jednak coraz potężniejsza

Przełomowy w najnowszej historii Polski był rok 1989. Po ustaleniach tzw. okrągłego stołu, będących efektem rozmów przedstawicieli ówczesnej opozycji z reprezentantami obozu rządzącego, doszło w czerwcu do pierwszych, częściowo wolnych, wyborów parlamentarnych. Pierwsze całkowicie wolne i demokratyczne wybory miały miejsce dopiero w 1991 roku. W Polsce rozpoczął się dynamiczny okres transformacji politycznych i gospodarczych. Przywrócenie demokracji parlamentarnej oznaczało powstanie wielu partii politycznych i rozwój niezależnych mediów. Wolność słowa i jawność w życiu publicznym wzmacniały publiczną kontrolę nad działającymi na podstawie i w granicach prawa organami państwa. Następowała decentralizacja władzy publicznej związana z reformą samorządową. Wprowadzenie zasad gospodarki rynkowej ograniczało wpływy państwa w gospodarce – rozpoczęły się procesy restrukturyzacyjne i prywatyzacyjne.

W latach 90. XX w. Polska weszła na drogę integracji z państwami Europy Zachodniej. W 1991 roku uzyskała członkostwo w Radzie Europy i zawarła – ratyfikowany przez UE w 1993 r. – układ stowarzyszeniowy z EWG. W 1996 roku została członkiem OECD, a w 1999 r. przystąpiła do Paktu Północnoatlantyckiego (NATO). 1 maja 2004 roku została członkiem Unii Europejskiej.