W polskiej legislacji wyodrębnia się:
- nauczycieli systemu oświaty, który obejmuje zarówno edukację przedszkolną i szkolną, jak i kształcenie dorosłych w szkołach dla dorosłych i określonych placówkach oświatowych,
- nauczycieli akademickich - nauczycieli pracujących w systemie szkolnictwa wyższego.
Nauczyciele systemu oświaty i nauczyciele akademiccy podlegają odrębnym przepisom.
Nauczyciele systemu oświaty
Kształcenie nauczycieli:
- odbywa się w sektorze szkolnictwa wyższego - studia I stopnia, studia II stopnia, jednolite studia magisterskie, studia podyplomowe,
- pod względem organizacji występuje zarówno model równoległy (concurrent) jak i model etapowy (consecutive). Dominuje model równoległy,
- obejmuje obowiązkowe przygotowanie w zakresie: merytorycznym do nauczania przedmiotu, psychologiczno-pedagogicznym i dydaktycznym.
Warunki pracynauczycieli omówione w rozdziale dotyczą:
- polityki planowania i monitoringu kadry nauczycielskiej
- warunków zatrudnienia
- stażu zawodowego (induction programme)
- statusu zawodowego
- zastępstw
- form wsparcia
- systemu wynagrodzeń
- czasu pracy, wakacji
- zasad i procedur awansu zawodowego; przeniesienia i rozwiązywania stosunku pracy
- systemu emerytalnego.
Doskonalenie zawodowenauczycieli
Nauczyciel zobowiązany jest doskonalić się zawodowo, zgodnie z potrzebami szkoły.
Udział w doskonaleniu zawodowym jest niezbędny z punktu widzenia awansu zawodowego, a ocena dorobku zawodowego dotyczy stopnia realizacji planu rozwoju zawodowego.
Nauczyciele akademiccy
Kategorie nauczycieli akademickich:
- pracownicy naukowo-dydaktyczni;
- pracownicy naukowi;
- pracownicy dydaktyczni.
Kształcenie nauczycieli akademickich:
- przepisy nie określają ścieżek kształcenia dla nauczycieli akademickich, a o zatrudnieniu na stanowiskach przewidzianych w uczelniach dla nauczycieli akademickich decydują wymagania kwalifikacyjne, określone dla poszczególnych stanowisk;
- od nauczycieli akademickich nie wymaga się przygotowania pedagogicznego.
Warunki pracy nauczycieli akademickich omówione w rozdziale:
- zasady rekrutacji
- status zawodowy
- system wynagrodzeń
- czas pracy,
- urlopy,
- możliwości awansu zawodowego
Doskonalenie zawodowe nauczycieli akademickich:
Nauczyciele akademiccy zobowiązani są do stałego podnoszenia umiejętności zawodowych.
Akty prawne
Ustawy
Ustawa z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (z późniejszymi zmianami; akt posiada tekst jednolity) | |
Dz. U. 2016 poz. 862 | Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (akt posiada tekst jednolity) |
Dz.U. 2011 poz. 814 | Ustawa z dnia 15 kwietnia 2011 r. o systemie informacji oświatowej (akt posiada tekst jednolity) |
Dz.U. 2009 nr 97 poz. 800 | Ustawa z dnia 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (akt posiada tekst jednolity) |
Dz. U. 1991 Nr 95 poz. 425 | Ustawa z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (akt posiada tekst jednolity) |
Dz.U. 1982 Nr 3 poz. 19 | Ustawa z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela (akt posiada tekst jednolity) |
Dz. U. 1974 Nr 24 poz. 141 | Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (akt posiada tekst jednolity) |
Rozporządzenia i obwieszczenia Ministra Edukacji i Nauki (do 1 stycznia 2021 roku rozporządzenia dwóch odrębnych ministrów: Ministra Edukacji Narodowej i Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego)
Dz.U. 2021 poz. 1601 | Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 27 sierpnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli |
Dz.U. 2021 poz. 890 | Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 6 kwietnia 2021 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego w sprawie standardu kształcenia przygotowującego do wykonywania zawodu nauczyciela |
Dz.U. 2021 poz. 787 | Rozporządzenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 22 kwietnia 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy |
Dz.U. 2020 poz. 2200 | Obwieszczenie Ministra Edukacji i Nauki z dnia 17 listopada 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie uzyskiwania stopni awansu zawodowego przez nauczycieli |
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 sierpnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie wykazu zajęć prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz przez nauczycieli poradni psychologiczno-pedagogicznych oraz nauczycieli: pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych i doradców zawodowych | |
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 sierpnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie nadzoru pedagogicznego | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 27 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli, ogólnych warunków przyznawania dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagradzania za pracę w dniu wolnym od pracy | |
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie szczegółowych zasad ustalania wynagrodzenia oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy nauczycieli | |
Obwieszczenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 6 sierpnia 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej w sprawie ramowego programu szkolenia kandydatów na ekspertów wchodzących w skład komisji egzaminacyjnych i kwalifikacyjnych dla nauczycieli ubiegających się o awans na stopień zawodowy, sposobu prowadzenia listy ekspertów oraz trybu wpisywania i skreślania ekspertów z listy | |
Dz.U. 2020 poz. 1394 | Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 sierpnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczególnych rozwiązań w okresie czasowego ograniczenia funkcjonowania jednostek systemu oświaty w związku z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 |
Dz.U. 2020 poz. 795 | Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie kryteriów i trybu przyznawania nagród dla nauczycieli |
Dz.U. 2020 poz. 689 | Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 13 marca 2020 r. w sprawie legitymacji służbowej nauczyciela akademickiego |
Dz.U. 2019 poz. 1692 | Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 29 sierpnia 2019 r. w sprawie akredytacji kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2019 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2019 r. w sprawie dofinansowania doskonalenia zawodowego nauczycieli, szczegółowych celów szkolenia branżowego oraz trybu i warunków kierowania nauczycieli na szkolenia branżowe | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 sierpnia 2019 r. w sprawie trybu dokonywania oceny pracy nauczycieli, w tym nauczycieli zajmujących stanowiska kierownicze, szczegółowego zakresu informacji zawartych w karcie oceny pracy, składu i sposobu powoływania zespołu oceniającego oraz szczegółowego trybu postępowania odwoławczego | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 13 sierpnia 2019 r. w sprawie wynagradzania nauczycieli zatrudnionych w szkołach polskich oraz w publicznych szkołach i zespołach szkół przy przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach konsularnych i przedstawicielstwach wojskowych Rzeczypospolitej Polskiej | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 28 maja 2019 r. w sprawie placówek doskonalenia nauczycieli | |
Dz.U. 2019 poz. 652 | Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 19 marca 2019 r. w sprawie kształcenia ustawicznego w formach pozaszkolnych |
Dz.U. 2019 poz. 320 | Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 14 lutego 2019 r. w sprawie ramowych statutów: publicznej placówki kształcenia ustawicznego oraz publicznego centrum kształcenia zawodowego |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 11 października 2018 r. w sprawie akredytacji placówek doskonalenia nauczycieli | |
Rozporządzenie Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego z dnia 25 września 2018 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia mediacji, postępowania wyjaśniającego i postępowania dyscyplinarnego w sprawach odpowiedzialności dyscyplinarnej nauczycieli akademickich, a także sposobu wykonywania kar dyscyplinarnych i ich zatarcia | |
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 25 maja 2016 r. w sprawie szczegółowego trybu prowadzenia postępowania wyjaśniającego i dyscyplinarnego wobec nauczycieli oraz wznawiania postępowania dyscyplinarnego |
Rozporządzenia Ministra Zdrowia
Dz.U. 2020 poz. 214 | Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 28 stycznia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o stanie zdrowia nauczyciela akademickiego na potrzeby udzielenia urlopu dla poratowania zdrowia |
Dz.U. 2020 poz. 207 | Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 29 stycznia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie orzekania o potrzebie udzielenia nauczycielowi urlopu dla poratowania zdrowia |
Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 13 czerwca 2019 r. w sprawie nagród ministra właściwego do spraw zdrowia dla nauczycieli akademickich |
Rozporządzenie Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu
Dz.U. 2021 poz. 1665 | Rozporządzenie Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu z dnia 3 września 2021 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli szkół artystycznych i placówek artystycznych |
Dz.U. 2020 poz. 587 | Rozporządzenie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z dnia 2 kwietnia 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nagród ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego dla nauczycieli akademickich |
Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji
Dz.U. 2020 poz. 549 | Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 27 marca 2020 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie nagród ministra właściwego do spraw wewnętrznych dla nauczycieli akademickich |
Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej
Dz.U. 2019 poz. 846 | Rozporządzenie Ministra Gospodarki Morskiej i Żeglugi Śródlądowej z dnia 16 kwietnia 2019 r. w sprawie nagród ministra właściwego do spraw gospodarki morskiej dla nauczycieli akademickich |