Definicja grupy docelowej
Uczelnie zapewniają wsparcie w procesie kształcenia studentom oraz doktorantom:
- niepełnosprawnym
- będącym w trudnej sytuacji materialnej
- studentkom w ciąży oraz studentom będącym rodzicami
Specyficzne środki wsparcia
Podstawę przyjęcia na studia pierwszego stopnia lub jednolite studia magisterskie stanowią wyniki egzaminu maturalnego. Senat uczelni ustala jakie wyniki egzaminu maturalnego stanowią podstawę przyjęcia na studia. Jeśli uczelnia przeprowadza dodatkowe egzaminy wstępne (możliwe tylko w przypadkach określonych w ustawie), warunki i tryb rekrutacji w przypadku tych egzaminów powinny uwzględniać szczególne potrzeby kandydatów na studia będących osobami niepełnosprawnymi.
W procesie kształcenia student ma, na zasadach określonych w regulaminie studiów, prawo do:
- przenoszenia i uznawania punktów ECTS
- odbywania studiów według indywidualnej organizacji studiów
- usprawiedliwiania nieobecności na zajęciach, urlopów od zajęć oraz urlopów od zajęć z możliwością przystąpienia do weryfikacji uzyskanych efektów uczenia się określonych w programie studiów
- studiowania na drugim kierunku studiów
- zmiany kierunku studiów
- przeniesienia na studia stacjonarne albo niestacjonarne
- przystąpienia do egzaminu komisyjnego przy udziale wskazanego przez niego obserwatora
- powtarzania określonych zajęć z powodu niezadowalających wyników w nauce
- korzystania z 50% ulgi w opłatach za przejazdy publicznymi środkami komunikacji miejskiej
W ustawie przewidziano szczególne środki wsparcia dla studentów:
- niepełnosprawnych
- znajdujących się w trudnej sytuacji materialnej
- osiągających wysokie wyniki w nauce.
Jakość wsparcia studentów w procesie uczenia się oferowana przez uczelnię jest jednym z kryteriów oceny programowej, która jest cyklicznie dokonywana przez Polską Komisję Akredytacyjną.
Uczelnie zobowiązane są do stwarzania osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w:
- procesie przyjmowania na uczelnię w celu odbywania kształcenia
- kształceniu
- prowadzeniu działalności naukowej.
Rektor uczelni zobowiązany jest uwzględnić potrzeby osób niepełnosprawnych przy organizowaniu i wyposażaniu stanowisk pracy i miejsc kształcenia.
Studentce w ciąży i studentowi będącemu rodzicem uczelnia nie można odmówić zgody na:
- odbywanie studiów na określonym kierunku i poziomie według indywidualnej organizacji studiów do czasu ich ukończenia - w przypadku studiów stacjonarnych
- urlop od zajęć.
Urlop od zajęć udziela się:
- studentce w ciąży na okres do dnia urodzenia dziecka
- studentowi będącemu rodzicem udziela się na okres do 1 roku.
Student może ubiegać się o rożne formy pomocy materialnej:
- stypendium socjalne
- stypendium dla osób niepełnosprawnych
- zapomogę
- stypendium rektora
- stypendium finansowane przez jednostkę samorządu terytorialnego
- stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie finansowane przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.
Stypendium socjalne może otrzymać student znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej. Wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne ustala rektor w porozumieniu z samorządem studenckim, z uwzględnieniem warunków określonych w ustawie.
Stypendium dla osób niepełnosprawnych może otrzymać student, którego niepełnosprawność została potwierdzona stosownym orzeczeniem wymienionym w ustawie.
Zapomogę może otrzymać student, który znalazł się przejściowo w trudnej sytuacji życiowej.
Stypendium rektora może otrzymać student, który uzyskał wyróżniające wyniki w nauce, osiągnięcia naukowe lub artystyczne, lub osiągnięcia sportowe we współzawodnictwie co najmniej na poziomie krajowym.
Rektor w porozumieniu z samorządem studenckim ustala regulamin świadczeń dla studentów, który określa m.in:
- wysokość świadczeń lub sposób jej ustalania
- szczegółowe kryteria i tryb przyznawania świadczeń, zakwaterowania i wyżywienia, sposób wypłacania świadczeń.
Stypendium może być także przyznane studentowi przez jednostkę samorządu terytorialnego.
Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego określa:
- rodzaj stypendium;
- kryteria i sposób przyznawania stypendium;
- maksymalną wysokość stypendium, o którą może ubiegać się student;
- warunki wypłacania stypendium.
Organ stanowiący jednostki samorządu terytorialnego może również określić warunki zwrotu stypendium i odstąpienia od żądania jego zwrotu.
Stypendium za wyniki w nauce lub w sporcie może być przyznane studentowi przez osobę fizyczną lub osobę prawną niebędącą państwową ani samorządową osobą prawną.
Student, który nie ukończył 30. roku życia oraz którego przeciętny miesięczny dochód na osobę w rodzinie z roku poprzedzającego rok złożenia wniosku jest niższy lub równy kwocie określonej na warunkach określonych w ustawie, może otrzymać kredyt studencki.
Student może również ubiegać się o:
- zakwaterowanie w domu studenckim uczelni
- wyżywienie w stołówce studenckiej uczelni
- zakwaterowanie małżonka lub dziecka w domu studenckim uczelni.
Student wykazujący się znaczącymi osiągnięciami naukowymi lub artystycznymi związanymi ze studiami, lub znaczącymi osiągnięciami sportowymi może otrzymać na wniosek rektora uczelni stypendium ministra nauki i szkolnictwa wyższego, które przyznawane jest na rok akademicki.
Minister przyznaje również stypendia dla wybitnych młodych naukowców, którzy wykazującą się znaczącymi osiągnięciami w działalności naukowej.
Regulaminy studiów uczelni wyższych określają sposoby dostosowania organizacji i właściwej realizacji procesu dydaktycznego do szczególnych potrzeb studentów będących osobami niepełnosprawnymi, w tym dostosowanie warunków odbywania studiów do rodzaju niepełnosprawności.
Na uczelniach podejmowane są zróżnicowane działania na rzecz osób niepełnosprawnych, których celem jest:
- niwelowanie barier w dostępie do obiektów uczelni i domów studenckich
- zapewnianie dostępu do materiałów dydaktycznych w formach dostosowanych do potrzeb osób niepełnosprawnych np. adaptacji w systemie Braille’a, druku powiększonym, wersji elektronicznych, wersji audio
- umożliwianie korzystania przez studentów niepełnosprawnych z pomocy innych osób np. asystentów wspomagających w poruszaniu się i przemieszczaniu się, tłumaczy języka migowego, transliteratorów
- zapewnianie dostępu do sprzętu i oprogramowania specjalistycznego
- organizowanie alternatywnych zajęć np. wychowania fizycznego, dostosowanych lektoratów z języka obcego
- dostosowywanie formy egzaminu lub organizacji sesji egzaminacyjnej do potrzeb osoby niepełnosprawnej, np. poprzez wydłużenie czasu egzaminu, egzamin pisemny z wykorzystaniem zaadaptowanych materiałów lub sprzętu komputerowego, zmiana formy egzaminu
- organizowanie transportu studentów niepełnosprawnych pomiędzy miejscem zamieszkania a miejscem odbywania zajęć.
Na wielu uczelniach wyższych w celu wspierania zarówno studentów i doktorantów niepełnosprawnych, jak i pracowników dydaktycznych uczelni w pracy z osobami niepełnosprawnymi, powoływani są pełnomocnicy do spraw osób niepełnosprawnych lub komórki zajmujące się pomocą osobom niepełnosprawnym na uczelni (np. biura, centra, punkty). Struktura organizacyjna, rodzaj i zakres wykonywanych zadań przez te podmioty są zróżnicowane i określane przez uczelnię np. uchwałą senatu lub zarządzeniem rektora.
Przykładowe zadania wykonywane przez pełnomocników lub komórki do spraw osób niepełnosprawnych to:
- rozpoznawanie potrzeb, problemów i oczekiwań studentów niepełnosprawnych
- pomoc jednostkom uczelnianym we wprowadzaniu rozwiązań na rzecz osób niepełnosprawnych, w tym doradztwo w zakresie nowoczesnych rozwiązań technologicznych wspierających procesy edukacyjne
- pomoc w rozwiązywaniu bieżących problemów
- poradnictwo w zakresie wyboru studiów w oparciu o indywidualne możliwości kandydata i stopnie niepełnosprawności
- usuwanie barier w dostępie do zasobów informacyjnych i edukacyjnych
- informowanie kandydatów na studia o możliwości kształcenia na uczelni osób niepełnosprawnych
- podejmowanie działań na rzecz integracji społecznej i aktywizacji zawodowej osób niepełnosprawnych
- współpraca z organizacjami rządowymi, samorządowymi i pozarządowymi wspierającymi osoby niepełnosprawne oraz innymi uczelniami
- pomoc w uzyskiwaniu wsparcia finansowego zarówno przez osoby niepełnosprawne jak i uczelnię w ramach programów na rzecz osób niepełnosprawnych
- reprezentowanie interesów niepełnosprawnych studentów przez organami uczelni i poza uczelnią.
Uczelnie publiczne i niepubliczne otrzymują środki finansowe z budżetu państwa w formie dotacji podmiotowej na zadania związane:
- ze stwarzaniem studentom i doktorantom będącym osobami niepełnosprawnymi warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej
- z bezzwrotną pomocą materialną dla studentów i doktorantów.
W przepisach wydanych w 2018 r. na podstawie ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce określony został sposób podziału dla uczelni środków finansowych na:
- świadczenia dla studentów
- zadania związane z zapewnieniem osobom niepełnosprawnym warunków do pełnego udziału w procesie przyjmowania na studia, do szkół doktorskich, kształceniu na studiach i w szkołach doktorskich lub prowadzeniu działalności naukowej.
Sposób podziału dotacji uwzględnia liczbę studentów, doktorantów oraz pracowników uczelni:
- niesłyszących
- słabosłyszących
- niewidomych
- słabowidzących
- z dysfunkcją narządu ruchu
- z innymi rodzajami niepełnosprawności
których niepełnosprawność została potwierdzona orzeczeniem właściwego organu.
Dotację może być przeznaczona na:
- finansowanie kosztów realizacji inwestycji służących kształceniu niepełnosprawnych studentów i doktorantów
- specjalistyczne szkolenia
- wyposażenie wypożyczalni sprzętu dla niepełnosprawnych
- zakup specjalistycznych urządzeń, materiałów dydaktycznych i naukowych dostosowanych do potrzeb niepełnosprawnych
- transport między obiektami dydaktycznymi uczelni
- wynagrodzenie tłumaczy języka migowego
- kursy języka migowego dla pracowników uczelni
- wynagrodzenie uczelnianych asystentów studentów i doktorantów niepełnosprawnych
- szkolenia umożliwiające orientację przestrzenną na terenie uczelni studentom i doktorantom niepełnosprawnym
- szkolenia podnoszące świadomość związaną z niepełnosprawnością i obecnością osób niepełnosprawnych w uczelni
- zakup wyposażenia do uczelnianej wypożyczalni sprzętu dla niepełnosprawnych
- zakup sprzętu i urządzeń specjalistycznych wspomagających proces dydaktyczny, np. specjalistyczne oprogramowanie komputerowe, rzutniki do wyświetlania tekstu wykładu
- organizację zajęć wychowania fizycznego dostosowanych do potrzeb studentów niepełnosprawnych
- zakup literatury specjalistycznej i naukowej, z której mogą korzystać niepełnosprawni studenci i doktoranci.
Uczelnia publiczna otrzymuje ponadto z budżetu państwa środki na dofinansowanie lub finansowanie kosztów realizacji inwestycji, w tym służących kształceniu studentów i doktorantów będących osobami niepełnosprawnymi w formie dotacji celowej.
Niepełnosprawni studenci i doktoranci mogą również otrzymać wsparcie finansowe w postaci stypendium dla osób niepełnosprawnych przysługujące na pierwszym kierunku studiów pierwszego i drugiego stopnia lub jednolitych studiów magisterskich.
Stypendium dla osób niepełnosprawnych przyznawane jest na semestr lub rok akademicki i wypłacane co miesiąc. Można je otrzymywać tylko na jednym wskazanym przez studenta kierunku studiów.
Podstawą do otrzymania stypendium dla osób niepełnosprawnych jest przedstawienie przez studenta lub doktoranta:
- orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo
- orzeczenia o stopniu niepełnosprawności albo
- orzeczenia o całkowitej niezdolności do pracy albo
- orzeczenia o zaliczeniu do I, II lub III grupy inwalidów.
Orzeczenia wydawane są przez zespoły do spraw orzeczenia o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności.
Osoby niepełnosprawne mogą również otrzymywać, na takich samych zasadach jak inni studenci, pozostałe świadczenia pomocy materialnej.
Niepełnosprawni studenci i doktoranci mogą ponadto ubiegać się o kredyty studenckie z dopłatą do oprocentowania z budżetu państwa i preferencyjnymi warunkami spłaty.
Stypendium socjalne może otrzymać student, który znajduje się w trudnej sytuacji materialnej. Rektor w porozumieniu z samorządem studenckim ustala wysokość miesięcznego dochodu na osobę w rodzinie studenta uprawniającą do ubiegania się o stypendium socjalne, przy czym kwota ta musi się zmieścić w granicach określonych przepisami ustaw (nie może być mniejsza niż 1,30 kwoty określonej w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, ani większa niż 1,30 sumy kwot określonych w art. 5 ust. 1 i art. 6 ust. 2 pkt 3 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych).
W szczególnie uzasadnionych przypadkach student może otrzymać stypendium socjalne w zwiększonej wysokości.
Zapomogę przyznawana jest studentom, którzy przejściowo znaleźli się w trudnej sytuacji życiowej. Zapomoga może być przyznana nie częściej niż dwa razy w roku akademickim.
Stypendium rektora może otrzymać student który uzyskał wyróżniające wyniki w nauce, osiągnięcia naukowe lub artystyczne, lub osiągnięcia sportowe we współzawodnictwie co najmniej na poziomie krajowym.
Stypendium rektora może otrzymać student przyjęty na pierwszy rok studiów w roku złożenia egzaminu maturalnego, który jest:.
- laureatem olimpiady międzynarodowej albo laureatem lub finalistą olimpiady stopnia centralnego
- medalistą co najmniej współzawodnictwa sportowego o tytuł Mistrza Polski w danym sporcie.
Stypendium ministra za wybitne osiągnięcia może otrzymać student posiadający wybitne osiągnięcia naukowe lub artystyczne związane ze studiami lub wybitne osiągnięcia w sporcie.
Cudzoziemiec, który podjął studia, kształcenie w szkołach doktorskich, studia podyplomowe, kształcenie specjalistyczne i inne formy kształcenia, uczestniczyć w prowadzeniu działalności naukowej lub w prowadzeniu kształcenia może otrzymać stypendium ministra nauki szkolnictwa wyższego.
Minister może przyznać cudzoziemcowi także finansowanie lub dofinansowanie do kosztów opłat za usługi edukacyjne oraz ryczałt na koszty podróży, utrzymania i zakwaterowania. Środki finansowe są wypłacane za pośrednictwem Narodowej Agencji Wymiany Akademickiej (NAWA).