Od roku 2013, w ramach konsolidacji finansów publicznych oraz koordynacji działań różnych resortów, znacznie zredukowano liczbę dokumentów strategicznych. W 2017 r. Rada Ministrów przyjęła Plan oraz Strategię Odpowiedzialnego Rozwoju. W ramach Strategii  przewidziana jest reforma szkolnictwa wyższego oraz wdrożenie zintegrowanego systemu kwalifikacji. Wspomniane dokumenty jednoznacznie wskazują na edukację jako na jeden z kluczowych elementów rozwoju społecznego i regionalnego warunkującego powstanie silnej gospodarki narodowej.

Międzyresortowy Zespół ds. uczenia się przez całe życie, w tym Krajowych Ram Kwalifikacji, opracował dokument pn. „Perspektywa uczenia się przez całe życie”, który został przyjęty przez Radę Ministrów we wrześniu 2013 r.

Główne kierunki działania wyznaczone w tym dokumencie w zakresie edukacji formalnej są spójne z kierunkami reform wdrażanych od 2009 r. (prace nad tym dokumentem były prowadzone równolegle z pracami nad tymi reformami). Dotyczy to reformy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego na poziomie podstawowym i gimnazjalnym (wdrażanej od września 2009 r.), reformy szkolnictwa wyższego (wdrażanej od października 2011 r.), reformy kształcenia ogólnego na poziomie ponadgimnazjalnym oraz reformy kształcenia zawodowego i ustawicznego (wdrażanych od września 2012 r.). ”Perspektywa” skupia się ponadto na potrzebie większego otwarcia się edukacji formalnej na edukację inną niż formalna oraz na zintegrowaniu krajowego systemu kwalifikacji i nowym podejściu do uczenia się dorosłych. Zasadnicze cele tego dokumentu pozostają aktualne również po podjęciu w 2016 r. decyzji o przeprowadzeniu reformy systemu szkolnego, polegającej na likwidacji gimnazjów oraz odpowiednim wydłużeniu cyklu kształcenia w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych.

Zob. bliższe informacje w języku polskim na stronie https://www.gov.pl/web/edukacja/perspektywa-uczenia-sie-przez-cale-zycie.

Do głównych kierunków działania polityki LLL, zgodnie z ww. dokumentem, należy:

1. Pobudzanie kreatywności i innowacyjności osób

• Kierunek polityki: Instytucje na wszystkich poziomach systemu edukacji powinny kłaść nacisk na potrzebę kształtowania kreatywności, przedsiębiorczości i innowacyjności. Warunkiem tego jest zapewnienie tym instytucjom autonomii programowej, możliwości tworzenia własnych dostosowanych do potrzeb otoczenia programów kształcenia i prowadzenie walidacji osiąganych efektów. Działania w tym kierunku powinny zapewniać indywidualizację podejścia do osób uczących się, zróżnicowanie metod nauczania i form organizacyjnych, promować uczenie się aktywne i praktyczne w zespołach wspólnie rozwiązujących problemy.
• Wdrażanie: Wymienione kierunki działań realizowane są w toku reformy programowej wychowania przedszkolnego i kształcenia ogólnego oraz reformy programowej kształcenia wyższego. Obie reformy formułowane są w języku efektów kształcenia i uczenia się, a tym samym są spójnie z założeniami europejskich ram kwalifikacji. Efekty reformy kształcenia ogólnego łączone są m.in. ze wzrostem poziomu osiągnięć polskich uczniów odnotowanym w badaniu PISA 2012 w zakresie czytania, matematyki i nauk przyrodniczych oraz ograniczeniem odsetka uczniów z niskimi osiągnięciami w tych dziedzinach. W ograniczeniu tego odsetka Polska osiągnęła już cel wyznaczony dla UE na rok 2020, tj. ograniczenia tego odsetka do poziomu co najwyżej 15% (w Polsce odsetek ten wynosi 10,6% w czytaniu, 14,4% w matematyce i 9,0% w naukach przyrodniczych). Więcej informacji w języku polskim temat reformy podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego znajduje się na stronie Ministerstwa Edukacji Narodowej

2. Integrowanie krajowego systemu kwalifikacji

• Kierunek polityki: Poszerzanie obszaru uczenia się w różnych formach (lifewide learning), w tym wchodzenie podmiotów gospodarczych i społecznych w kreowanie kompetencji na wysokim poziomie, powoduje potrzebę nowej polityki w nadawaniu kwalifikacji. Polityka ta opiera się na efektach uczenia się. Ma to przyczynić się do spełnienia zasady wypracowanej w UE w zakresie nadawania kwalifikacji – aby każdy poziom kwalifikacji był osiągalny przez osoby podążające różnymi ścieżkami kształcenia, szkolenia i kariery. Skuteczne wdrażanie tej zasady wymaga zaangażowania wielu podmiotów, które organizują różne miejsca uczenia się – w systemie oświaty, systemie szkolnictwa wyższego i poza tymi systemami.
• Wdrażanie: W pierwszej połowie 2013 r. został w Polsce opracowany raport referencyjny odnoszący Polską Ramę Kwalifikacji do Europejskiej Ramy Kwalifikacji. W maju 2013 r. raport ten został przesłany do Komisji Europejskiej. W marcu 2015 r. Rząd przyjął założenia projektu ustawy o Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji, która została ostatecznie uchwalona w grudniu 2015 r. Więcej informacji w języku polskim na ten temat znajduje się na stronie http://www.kwalifikacje.gov.pl (oraz poniżej).

3. Upowszechnienie wczesnej opieki i edukacji

• Kierunek polityki: Dla efektywnego wsparcia rozwoju małych dzieci, w tym ich umiejętności, niezbędny jest dalszy rozwój dobrej jakości usług wczesnej opieki i edukacji w połączeniu ze wsparciem rodziców. Wsparcie to wymaga wielostronnego (międzyresortowego) podejścia. Pozwoli to na poprawę warunków rozwoju najmłodszych dzieci, w tym lepsze przygotowanie do dalszych etapów edukacji.
• Wdrażanie: Od roku 2011 Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej (MRPiPS) realizuje program „Maluch” – w roku bieżącym kontynuowany pod nazwą „Maluch plus 2021” – dotyczący wsparcia organizatorów opieki nad dziećmi do 3 roku życia. W latach 2015-2017 na ten cel ze środków publicznych przeznaczano corocznie kwotę ok. 151 mln zł, zaś w latach 2018-2019 – po 450 mln zł; wysokość dofinansowania przez państwo w roku 2020 wyniosła ogółem 400 mln zł, w tym 250 mln zł z budżetu państwa oraz 150 mln zł ze środków Funduszu Pracy. Na 2021 r. Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej dysponuje na ten cel kwotą 450 mln zł ze środków publicznych.
• Według informacji Głównego Urzędu Statystycznego liczba placówek opieki nad dziećmi w 2020 r. wzrosła w stosunku do roku 2019 o 4,3%: z niemal 4,4 tys. do ok. 4,6 tys. żłobków oraz klubów dziecięcych, z czego 83,8 % stanowiły żłobki i oddziały żłobkowe. Większość (76%) stanowią placówki prywatne. Dodatkowe informacje w języku polskim można znaleźć na stronie tematycznej programu [https://www.gov.pl/web/rodzina/programy-i-projekty-program-maluch] oraz w serwisie internetowym GUS [https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/dzieci-i-rodzina/].

W ramach przyspieszenia w dotrzymaniu w tym zakresie standardom europejskim przyjęta została w roku 2013 ustawa, która reguluje przekazywanie dodatkowych środków z budżetu państwa dla samorządów terytorialnych odpowiedzialnych za udostępnianie edukacji przedszkolnej, w wysokości od 504 mln zł w roku 2013 i 1.567 mln zł w roku 2014, poprzez stopniowo większe kwoty rocznie do 1.879 mln zł w roku 2022. Środki te mają być przeznaczone na tworzenie nowych miejsc edukacji przedszkolnej i podnoszenie jej jakości oraz na obniżenie opłat rodziców.

4. Dopasowanie kształcenia i szkolenia do potrzeb rynku pracy i zmian społecznych

• Kierunek polityki: Kształcenie i szkolenie zawodowe musi dobrze przygotowywać do znalezienia zatrudnienia oraz do przyszłych zmian zawodów. Aktualne programy rządowe zakładają całkowitą zmianę struktury dotychczasowych szkół zawodowych (zasadnicze szkoły zawodowe, technika) w kierunku utworzenia tzw. szkół branżowych (pierwszego i drugiego stopnia). Po ukończeniu I stopnia i po zdaniu egzaminu z jednej kwalifikacji absolwent uzyskuje certyfikat kwalifikacji zawodowej. Będzie on przygotowany do podjęcia pracy lub kontynuowania kształcenia w szkole II stopnia. Po ukończeniu szkoły branżowej II stopnia i po zdaniu egzaminu z drugiej kwalifikacji absolwent uzyska wykształcenie średnie zawodowe i dyplom zawodowy. Absolwent szkoły branżowej II stopnia z tytułem technika może przystąpić do matury oraz kontynuować kształcenie na studiach wyższych, w tym w branży, w której uzyskał tytuł technika. Co najmniej 50% zajęć w szkole branżowej będzie przeznaczone na kształcenie zawodowe. W proponowanej strukturze pozostaje technikum (obecnie pięcioletnie), z maturą na poziomie podstawowym lub rozszerzonym oraz dyplomem zawodowym. Zgodnie z przepisami uchwalonymi w ustawie z 22 listopada 2018 r., ma dojść do zbliżenia szkół do struktur rynku pracy, m.in. aktywne włączenie pracodawców w proces kształcenia i egzaminowania.
• Wdrażanie: Polska od szeregu lat stara się reformować kształcenie zawodowe i ustawiczne w ramach systemu oświaty. Priorytetem jest jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy. Dotychczas podjęto następujące działania:
  • zmianę klasyfikacji zawodów (każdy zawód jest opisany za pomocą 1-3 kwalifikacji, przy czym dana kwalifikacja może stanowić komponent kilku zawodów),
  • zmiany strukturalne (szkoły i placówki zawodowe mogą się łączyć w centra kształcenia zawodowego i ustawicznego),
  • utworzenie, w ramach nowego ustroju szkolnego, szkół branżowych I stopnia (od 1.09.2017) oraz II stopnia (od 1.09.2020), co zwiększa możliwości podwyższania kwalifikacji uzyskanych na niższym szczeblu edukacji zawodowej,
  • modernizację podstawy programowej kształcenia w zawodach polegającej na opisaniu kwalifikacji zawodowych jako efektów uczenia się,
  • wzmocnienia komponentu kluczowych kompetencji w kształceniu zawodowym,
  • modernizację zewnętrznych egzaminów zawodowych dostosowanych do nowej klasyfikacji zawodów,
  • uelastycznienie kształcenia ustawicznego przez szersze stosowanie form pozaszkolnych.

Więcej informacji na temat zmian w regulacji prawnej oświaty w Polsce można znaleźć w aktualizowanej sekcji https://eacea.ec.europa.eu/national-policies/eurydice/content/national-reforms-school-education-50_en.

W szkolnictwie wyższym kontynuowane są działania rozpoczęte w roku 2011 na rzecz wyraźnego podziału kierunków o profilu ogólnoakademickim i praktycznym. Dzięki zastosowaniu bodźców finansowych dąży się do wykształcenia silnego sektora studiów wyższych o profilu praktycznym (zawodowym), który powinien odpowiedzieć na potrzeby większej części studiujących. Pozwoli to podnieść i egzekwować standardy naukowe na studiach o profilu akademickim. Przepisy nakładają na uczelnie obowiązek organizowania dłuższych praktyk zawodowych na kierunkach studiów o profilu praktycznym - minimum 6 miesięcy – w przypadku studiów pierwszego stopnia i jednolitych studiów magisterskich oraz 3 miesiące dla studiów II stopnia. Przewidziano także wprowadzenie studiów dualnych, które są studiami o profilu praktycznym prowadzonymi z udziałem pracodawcy (organizację studiów dualnych określa umowa zawarta w formie pisemnej). Dodatkowo, zalecane jest zwiększenie udziału praktyków w prowadzeniu zajęć na studiach o tym profilu.

5. Nowe podejście do uczenia się dorosłych oparte na uznawaniu wartości uczenie się w pracy i w zorganizowanych formach zaangażowania obywatelskiego

• Kierunek polityki: Miejsce pracy i zaangażowania społecznego jest największym, jednak słabo wykorzystywanym w Polsce potencjałem uczenia się. Proponowane rozwiązania pozwolą skuteczniej identyfikować, oceniać i potwierdzać efekty takiego uczenia się. Rozwinięty zostanie system walidacji wcześniej nabytego doświadczenia zawodowego, społecznego i osobistego, jako podstawa do kontynuowania uczenia się przez całe życie.
• Wdrażanie: W ramach opisanych wyżej reform szkolnictwa zawodowego, ustawicznego i szkolnictwa wyższego wprowadzone zostały do tych systemów mechanizmy walidacji. Zewnętrzne egzaminy zawodowe w systemie oświaty zostały otwarte na osoby, które zdobyły doświadczenie zawodowe poza szkołami zawodowymi i placówkami kształcenia ustawicznego. Z kolei, uczelnie mogą obecnie potwierdzać efekty uczenia uzyskane poza systemem szkolnictwa wyższego, np. w pracy, na kursach i szkoleniach, przez samodoskonalenie lub wolontariat.

Ponadto, w ramach reformy instytucji rynku pracy wdrażanej od 2014 r. utworzony został Krajowy Fundusz Szkoleniowy. Jest to wydzielona część Funduszu Pracy, wynosząca od roku 2015 2% tego Funduszu, przeznaczona na wsparcie pracodawców inwestujących w kształcenie ustawiczne pracowników. Pracodawca, po złożeniu wniosku do powiatowego urzędu pracy, będzie mógł otrzymać dofinansowanie w wysokości 80% kosztów kształcenia pracowników, natomiast mikro-przedsiębiorcy będą mogli skorzystać ze 100% dofinansowania.

Równolegle, wprowadzone zostały trójstronne umowy szkoleniowe. Zawierane są one między urzędem pracy, pracodawcą i instytucją szkoleniową. Szkolenie osób skierowanych przez urząd pracy jest ściśle dostosowywane do potrzeb pracodawcy, a ten -_-zobowiązany do ich zatrudnienia. Dodatkowe informacje w języku polskim można znaleźć na stronie Publicznych Służb Zatrudnienia: .

Reforma kształcenia zawodowego, wprowadzona w 2019 r. na mocy nowelizacji Prawa oświatowego z dnia 22 listopada 2018 r., przewiduje nowe instrumenty współpracy szkół i pracodawców. Polegają one na:

• zawieraniu przez pracodawców, którzy zatrudniają młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu, szczegółowych umów z dyrektorami szkół, regulujących m.in. zakres kształcenia zawodowego zapewnianego przez szkołę i pracodawcę, wynikający z programu nauczania zawodu oraz liczbę dni w tygodniu, w których zajęcia praktyczne odbywają się u pracodawcy. Umowy te stanowią załącznik do umów o pracę w celu przygotowania zawodowego;
• wprowadzeniu do ustawy instytucji stażu uczniowskiego, polegającej na kierowaniu uczniów technikum lub branżowej szkoły I stopnia niebędących młodocianymi pracownikami do pracodawców w celu wykonywania zadań w rzeczywistych warunkach pracy. Podstawą odbywania stażu uczniowskiego jest umowa, zawierana przez pracodawcę w formie pisemnej z uczniem albo rodzicami niepełnoletniego ucznia.

Wdrażanie działań na rzecz upowszechnienia uczenia się przez całe życie prowadzone są w ramach dwóch programów aktywizujących osoby starsze: w wieku 50+ mając na względzie głównie ich aktywizację zawodową oraz w wieku 60+ mając na względzie ich aktywizację społeczna. Dodatkowe informacje w języku polskim można znaleźć pod adresami: [http://www.mpips.gov.pl/seniorzyaktywne-starzenie/program-solidarnosc-pokolen/] i

Informacje w języku polskim na temat krajowej strategii LLL można uzyskać na stronie Kancelarii Prezesa Rady Ministrów: oraz Ministerstwa Edukacji Narodowej: